شهلا شکیبایی فر؛ محسن سیفی؛ علی نجفی ایوکی
چکیده
این پژوهش با تکیه بر نقد نشانهشناسی و بر اساس نظریۀ فرزان سجودی به خوانش لایهای عنصر مکان پرداخته و چگونگی ارتباط این عنصر را با دیگر سطوح نشانگانی بررسی کرده است. هدف از انجام این پژوهش آن است که ...
بیشتر
این پژوهش با تکیه بر نقد نشانهشناسی و بر اساس نظریۀ فرزان سجودی به خوانش لایهای عنصر مکان پرداخته و چگونگی ارتباط این عنصر را با دیگر سطوح نشانگانی بررسی کرده است. هدف از انجام این پژوهش آن است که ضمن تبیین مهمترین نشانههای مکانی و نحوۀ سازماندهی آنها، کارکرد نشانههای یادشده در شکلگیری نظامهای رمزگانی متن از قبیل صحنه، شخصیت، کشمکش و زمان بیان شود و از سوی دیگر تأثیر نظامهای مذکور در بازنمود سطح مکانی شرح داده شود. یافتههای تحقیق نشان میدهد که عنصر مکان بهعنوان یک نظام رمزگانی در شکلگیری گفتمان این اثر نقش بسزایی دارد؛ همچنانکه در تنظیم حوادث روایی و آفرینش مضامین ساختاری آن از جایگاه ویژهای برخوردار است. این عنصر در قالب یک لایۀ رمزگانی از سطوح روساختی و ژرفساختی متعددی تشکیل شده است. این لایه بهصورت عینی و انتزاعی در آفرینش گفتمان نمایشی و بازنمایی معانی فرهنگی اجتماعی نقش دارد؛ گاهی به شکل فیزیکی در صحنه تجلی مییابد، گاهی کارکرد عینی آن تضعیف و جنبۀ ذهنیاش افزون میشود. میتوان گفت درک و تفسیر مکان بهعنوان یک فرآیند نشانهشناختی از طریق مطالعۀ نحوۀ همبستگی و تعامل آن با لایههای دلالی موجود در نمایشنامه امکانپذیر است. میان مکان با لایههای دیگر، ارتباطی متقابل وجود دارد. ازسویی مکان، بهصورت صریح و ضمنی سبب پیشبرد سطوحی همچون دکور، نور، صوت و ... میشود؛ از سوی دیگر، آن سطوح در ساماندهی وگزینش مؤلفههای مکانی تأثیر بسزایی دارند. همچنین یافتههای پژوهش نشان میدهد که در این متن، میان مکان و دیگر لایههای نشانهای از قبیل صحنه، شخصیت، کشمکش و زمان همبستگی متقابلی وجود دارد. همچنانکه رمزگان مکان با این لایهها ادغام شده و در پیشبرد آنها مؤثر است، لایههای دیگر هم بهطور صریح و ضمنی بر مکان دلالت میکنند. در واقع این رمزگان بهواسطۀ تعامل با دیگر سطوح دلالی به رمزگشایی آن دسته از معانی ثانویه و نهفتۀ موجود در متن میپردازد که مرتبط با ارزشهای فکری، اخلاقی و سیاسی حاکم بر جامعه عربی هستند.