علی صیادانی؛ یزدان حیدرپور مرند؛ سکینه حیدرپور مرند
چکیده
در نگاه بوردیو جهان اجتماعی بر پایۀ تمایز استوار است که این تمایز در مفاهیم ساختاری چون فضا، میدان، طبقه و سرمایه و همچنین در سطح مفاهیم کنشی، یعنی عادتواره، عملکردهای درون میدان و ذائقه و سلیقه نمایان ...
بیشتر
در نگاه بوردیو جهان اجتماعی بر پایۀ تمایز استوار است که این تمایز در مفاهیم ساختاری چون فضا، میدان، طبقه و سرمایه و همچنین در سطح مفاهیم کنشی، یعنی عادتواره، عملکردهای درون میدان و ذائقه و سلیقه نمایان است. معمولاً متنهایی چون هنر، رمان، ادبیات و حوزههای دیگر فرهنگعامه سرریزهای جامعهاند که تحلیل و بررسی آنها میتواند پژوهشگران را به درک و فهم جامعه رهنمون سازد. فهم متنهای ادبی با رویکرد بوردیویی، میتواند شیوههای تمایز در هر جامعهای را نشان دهد. رمان اللَّص وَ الکِلاب از داستانهای نمادگرایانۀ نجیب محفوظ است که قابلیت بررسی در چارچوب مصادیق مزبور را دارد؛ چراکه نویسنده با درنظرداشتن مفاهیمی همچون دین، فرهنگ، جامعه و طبقه به بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی حاکم در جامعۀ مصر میپردازد و به ناعدالتیهای حاکم بر آن جامعه خُرده میگیرد. روایت داستان بهگونهای شکل یافته که محدودیتها و شرایط خاص اجتماعی، به مجموعهای گسترده و پیچیده از الزامات فردی و جمعی وابسته است. پژوهش حاضر به روش نقد جامعهشناسی با تکیه بر نظریۀ پیر بوردیو است که رمان اللَّص وَ الکِلاب را از بعد جامعهشناختی و با رویکرد تحلیلی بررسی میکند و درصدد نشاندادن و بررسی جلوههایی از تمایز در این رمان است که در قالب مفاهیم بوردیویی همچون منشها و عادتوارهها، زمینهها و میدانها، عرصهها و سرمایهها، فضاهای اجتماعی، طبقات اجتماعی و نیز ذائقهها و سلیقهها نمود یافته است. یافتههای پژوهش حکایت از این واقعیت دارد که نویسنده در رمان مزبور، با بررسی نقش عاملان کنش در ساختارهای اجتماعی، نوعی تشخص طبقانی و فرهنگی را بر اساس عادتوارهها، سرمایهها، فضاهای اجتماعی و شخصیتها در میدانهای مختلف برجسته میکند؛ بهطوری که شخصیتها در میدانهای مختلف متناسب با عادتوارههایشان که ناشی از سرمایهها، ذائقهها و نیز جایگاه و طبقات اجتماعی آنها در فضاهای اجتماعی است، جلوههایی از تمایز را به نمایش میگذارند.