ادب عربی - فهرست مقالات

در نگاه تاریخ‌گرایی نوین روایت رخدادها تابعی از گفتمان قدرت در جامعه است و خوانش هر رویداد تابعی از شرایط سیاسی و اجتماعی و گفتمان غالب به شمار می‌رود. به همین سبب آثار ادبی می‌توانند نوعی روایت تاریخی ... بیشتر در نگاه تاریخ‌گرایی نوین روایت رخدادها تابعی از گفتمان قدرت در جامعه است و خوانش هر رویداد تابعی از شرایط سیاسی و اجتماعی و گفتمان غالب به شمار می‌رود. به همین سبب آثار ادبی می‌توانند نوعی روایت تاریخی باشند که می‌تواند گفتمان غالب هر دوره را آشکار کند. حال سؤال اینجاست که الیاس خوری در رمان باب‌الشمس چگونه توانسته گفتمان غالب را عیان سازد. بررسی توصیفی- تحلیلی اثر نشان می‌دهد نویسنده در این رمان، روایت‌گر رنجی است که فلسطینیان بعد از نکبت در سال 1948 متحمل شدند و تصویری از آوارگی و تبعات آن را نمایش می‌دهد. اما در لایه‌های پنهان خود روایتگر گفتمانی است که تلاش دارد تا آرمان فلسطین را به فراموشی بسپارد و ایدئولوژی صهیونیسم را گسترش دهد. حتی مورخان نوین اسرائیلی که ادعا می‌شود، تلاش کرده‌اند تا تصویرگر بخشی از جنایت‌های اسرائیل باشند بازهم در لایه‌های پنهان آثار خود، از زاویه‌ای به رویدادها می-نگرند که در نهایت حمایت ضمنی از اسرائیل را در بطن خود دارد. اما در لایه‌های پنهان خود روایتگر گفتمانی است که تلاش دارد تا آرمان فلسطین را به فراموشی بسپارد و ایدئولوژی صهیونیسم را گسترش دهد. حتی مورخان نوین اسرائیلی که ادعا می‌شود، تلاش کرده‌اند تا تصویرگر بخشی از جنایت‌های اسرائیل باشند بازهم در لایه‌های پنهان آثار خود، از زاویه‌ای به رویدادها می-نگرند که در نهایت حمایت ضمنی از اسرائیل را در بطن خود دارد.

مشاهده مقاله

رابطه زبان و واقعیت در تحلیل مفهوم تبعیدگاه در زبان شعری عزالدین المناصرة

محمد یعقوبی؛ رسول زارع

دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1400، ، صفحه 155-175

https://doi.org/10.22059/jalit.2021.313996.612314

چکیده

تبعیدگاه مفهومی است که پدیداری آن در ذهن و زبان شاعر، پس از تجربة زیستن و احساس فقدان آزادی و نداشتن ارتباط فیزیکی با وطن حاصل می‌شود. مناصرة شاعری است که تبعید به زبان شعری‌اش ساختاری ویژه داد؛ تجربه ... بیشتر تبعیدگاه مفهومی است که پدیداری آن در ذهن و زبان شاعر، پس از تجربة زیستن و احساس فقدان آزادی و نداشتن ارتباط فیزیکی با وطن حاصل می‌شود. مناصرة شاعری است که تبعید به زبان شعری‌اش ساختاری ویژه داد؛ تجربه پناهندگی نشانی بر پیشانی شعر اوست. هستة اصلی این مقاله آن است که تبعیدگاه در دیالکتیکی نامرئی زبان شاعر را حدّت می‌بخشد و امر واقع است که منجر به تولید زبانی خاص می‌شود. گسترة مقاله چند سروده مناصرة با بار محتوایی تبعید است که در جدول آماری کمیت آن ذکر شده است. داده‌ها و نمودارهای آماریِ بسامد تبعیدگاه ثابت کردند که اوج درهم تنیدگی تبعیدگاه با زبان شاعر زمانی است که ژینوساید و کشتار آوارگان فلسطینی در تل زعتر و الکرنتینا اتفاق می‌افتد که در اینجا رابطة معناداری بین زبان شعری و واقعیت اثبات می‌شود. متافیزیک فلسطین در تبعیدگاه جایگزین فیزیک آن و مکان زیست ذهنی-روحی شاعر شده است. وطن فقط یک مفهوم یا فیزیک نیست، متافیزیکی سهمگین از اندیشه‌ها و مفاهیم است که بر ذهن شاعر تسلط تام دارد. تبعید برای شاعر تنها تبعیدی مکانی نیست، این ذات شاعر و اندیشة او هم هست که به تبعیدی ناخواسته رفته است. بخشی از حیات شاعران فلسطین پناهندگی و تبعید است و این مفهوم در شعر مناصرة در تصاویر و با تابلوهای رنگین شعری نمایانده می‌شود. تبیین این مفهوم و چگونگی جلوه یافتگی‌اش در زبان شعری، ضرورتی عقلانی است که فهم شعر شاعر فلسطینی آن را ایجاب می‌کند. طغیان در برابر اشغالگری و حرمت ذاتی برای حیاتی شرافتمندانه، از عوامل تبعید شاعر هستند. در تعامل مقاومت، آزادی‌خواهی، به مصاف اشغالگران رفتن با شعر، در وطن پدری تبعیدوارانه زیستن و در تبعید با حب درونی و غم‌های وطن سر کردن، زایشی در زبان شعری پدید می آورد که طفل مولودش، ادبیات شعری تبعید است.

کاربست بینامتنیت در ادبیات مقاومت فلسطین (مطالعة موردی: کاریکاتورهای ناجی العلی)

علی افضلی؛ ولید ساعدی نسب؛ زینب قاسمی اصل

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1397، ، صفحه 145-159

https://doi.org/10.22059/jalit.2018.217255.611559

چکیده

ناجی العلی از جملة هنرمندانی است که با درک جایگاه متون چندرسانه‌ای، ادبیات و فرهنگ عربی را در آثار خویش به شکل‌های مختلف انعکاس داده است. مطالعة کیفیت کاربرد بینامتنیت بهعنوان یک استراتژی متنی در ... بیشتر ناجی العلی از جملة هنرمندانی است که با درک جایگاه متون چندرسانه‌ای، ادبیات و فرهنگ عربی را در آثار خویش به شکل‌های مختلف انعکاس داده است. مطالعة کیفیت کاربرد بینامتنیت بهعنوان یک استراتژی متنی در آثار ناجی العلی، هدفی است که پژوهش حاضر بر مبنایآن نگاشته شد. بدین منظور نگارندگان ذیل این پرسش که بینامتنیت چه تأثیری بر فرم و محتوای آثار العلی داشته است، این جستار را به سرانجام رساندند. در فرآیند بررسی روابط بینامتنی موجود بین ادبیات عربی و هنر کاریکاتور نزد العلی، استخراج و دسته‌بندی شد. با تحلیل نمونه‌ها این نتایج بدست آمد:بینامتنیت در آثار ناجی العلی، از جنبة ساختاری، گاه در طرحِ اثر وگاه فقط بهصورت یک یا چند کلمه استفاده شده است. نوع دیگری هم وجود دارد که از هر دو گزینه یعنی الگوی اثر و استفاده از متن، بهره میبرند. اما از نظر محتوا و درونمایه، العلی در به کارگیری بینامتنیت تلاش کرده است تا ضمن استفاده از مفاهیم مقبول نزد ملت‌ها، ذهن مخاطب را به سمتی هدایت کند که رنج در به کارگیری بینامتنیت تلاش کرده است تا ضمن استفاده از مفاهیم مقبول نزد ملت‌ها، ذهن مخاطب رابه سمتی هدایت کند که رنج فلسطین را دریابد. این تلاش ناجی العلی در انواع مختلف بینامتنیت تاریخی، مذهبی، فولکوریک و فرهنگ جهانی قابل مشاهده است که راهبردهایتضاد، تعجب، طرح سوال، طنز تلخ و... برای بیان آنها به تناوب مورد استفاده قرارگرفتهاند.

محتوا پذیری مکان کنعان و دلالت های متعدد آن در اشعار عزالدین المناصرة

صغرا فلاحتی؛ محمدصالح شریف عسکری؛ محمد یعقوبی

دوره 6، شماره 2 ، بهمن 1393، ، صفحه 291-312

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.54211

چکیده

مکان، عنصری تأثیرگذار بر حیات انسان و بر انگیزانندۀ احساسات او در قبال گذشته و اکنون است. مکان در شعر غایت نیست، چرا که در این صورت پرداختن به مکان، جغرافیای سیاسی می شد، بنابراین، مکان در شعر ابزار است ... بیشتر مکان، عنصری تأثیرگذار بر حیات انسان و بر انگیزانندۀ احساسات او در قبال گذشته و اکنون است. مکان در شعر غایت نیست، چرا که در این صورت پرداختن به مکان، جغرافیای سیاسی می شد، بنابراین، مکان در شعر ابزار است و حقیقتش در شعر بیش از آن که عینی باشد، غالباً روانی و هنری است که سرشار از بارهای متفاوت معنایی میشود. ارزشها و افکار مختلف از جنبههای متعدد و متناسب با تحولات زمانی، به مکان، رمزهای معنا دار میدهند. از مکانهای پر بسامد در شعر عزالدین المناصرة، کنعان است. هدف این نوشتار آن است که دلالتهای متفاوتی را که این واژه در زبان شعری مناصره در طول تاریخ بر خود گرفته بررسی کند. ضرورت انجام این تحقیق، بررسی دگردیسی های معنایی و تنوعات مفهومی واژۀ کنعان در اشعار مناصره است. شیوۀ تحقیق، ذکر کنعانیات و تحلیل معرفتشناختی این واژۀ مکانی با بارهای معانی متعدد آن است. در این پژوهش ابتدا به نظریههای صاحبنظران پرداخته و سپس آن را تحلیل می کنیم. در اشعار مناصره گاهی کنعان همان سرزمین اجدادی میشود که یهودیهای قدیم به آن حمله کردهاند، و گاه شاعر با کنعان، هویت خود را معرفی میکند. در پارهای موارد کنعان اسطورهای است که شاعر با کمک آن به تعمیق شعریت کلام خود و فربه کردن محتوایش میپردازد. در جایی دیگر، فلسطین را با رنجهای آوارگی به تصویر میکشد. این سیالیت تداوم مییابد، و معانی درمعیت واژۀ کنعان، متکثر میشود. در هر صورت، شاعر از اختلاط قدیم و اکنون، هویتش را جسته و خواننده را فرا میخواند تا در شعر به دیرینه شناسی این سرزمین بپردازد.

السخریّة فی شعر إبراهیم طوقان

سیّد مرتضی حسینی؛ ساجد زارع

دوره 6، شماره 1 ، تیر 1393، ، صفحه 89-108

https://doi.org/10.22059/jalit.2014.52025

چکیده

تعتبر السخریّة طریقاً فی تصویر حقائق الـمجتمع غیر أنّها طریق غیر صریح؛ إذ هی مزیج بالضحک و الـمزاح، لکن یکمن وراء هذا الضحک، تفکیر و تدبّر عمیق و صراخ یوقظ الإنسان من السبات و الغفلة. و بناء علی هذا، فإنّ ... بیشتر تعتبر السخریّة طریقاً فی تصویر حقائق الـمجتمع غیر أنّها طریق غیر صریح؛ إذ هی مزیج بالضحک و الـمزاح، لکن یکمن وراء هذا الضحک، تفکیر و تدبّر عمیق و صراخ یوقظ الإنسان من السبات و الغفلة. و بناء علی هذا، فإنّ السخریّة تستخدم کوسیلة لأجل الوصول إلی الغایة، ولیست هی مقصودة بالذات؛ و یقصد الأدیب الساخر بها شخصاً خاصّاً أو جماعة أو قوماً. وممّا یتمیّز به شعر إبراهیم طوقان هو الاهتمام الکثیر بقضایا وطنه فلسطین، والتعبیر عن الـحقیقة ضمن عاطفة صادقة. وبما أنه کان عاجزاً عن الفعل والتصدی والتغییر فعلیّاً، فلم یَرَ إلاّ السخریّة والتهکّم سلاحاً یکافح به ویناضل. فکثیراً ما نری أنّه وجدهما خیر طریقة لتناوُل هذه الـموضوعات، فتمسّک بهما لیسخر ممّن یخون وطنه ولیوقظَ أبناء الوطن من الغفلة. فقد استخدم أسالیب مختلفة لیزوّد سخریّته بتأثیر أکثر وأعمق فی متلقّیها، منها: استخدام صیغة الأمر والاستفهام، واستعمال اللغة الـمحکیة أو العامیة، والـمقابلة، وتقریر الـحقائق مخالفةً للوضع القائم، والـمعاکسة اللفظیة، ومعاکسة نتاج الـمقدّمات، وإیقاظ الواهم. واستهدف الباحثون فی هذا الـمقال دراسة السخریّة وأشکالها وکیفیّة استخدامها فی شعر إبراهیم طوقان. فبعد تعریف السخریّة، و الإتیان بنبذة عن ترجـمة الشاعر، استعرضنا بواعث السخریّة و میزاتـها و أسالیبها فی شعره مرتکزین علی الـمنهج الوصفی _ التحلیلی.

ملامح الشعر الفلسطینی المعاصر بعد الاحتلال

عزت ملا ابراهیمی

دوره 3، شماره 2 ، آبان 1390، ، صفحه 119-136

چکیده

بعد حلول نکبة عام 1948م و وقوع الأراضی العربیة فی‌قبضة العصابات الصهیونیة و تشکیل الکیان الإسرائیلی الغاصب، حدثت حرکة نزوح واسعة للاجئین الفلسطینیین نحو البلدان العربیة و کذلک داخل الأراضی الفلسطینیة ... بیشتر

فلسطیـن در شعـر معاصـر الجزایـر

فاطمه قادری

دوره 3، شماره 2 ، آبان 1390، ، صفحه 165-184

چکیده

مسئلة فلسطین نه یک مسئلة محلی و نه یک مسئلة عربی بلکه یک مسئلة اسلامی است و تمام مسلمانان جهان در برابر آن احساس مسؤولیت می‌کنند. حوادث فلسطین قلب تمام مسلمانان جهان را به درد آورده است. سرزمینی از صاحبانش ... بیشتر

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

کلیدواژه‌ها = %D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده