نرگس گنجی؛ فاطمه اشـراقی
چکیده
غلبۀ تقلید بر نوآوری یکی از ویژگیهای بارز شعر عربی پس از سقوط حکومت عباسیان است؛ اما در عین حال وامگیری ادبی آگاهانه و آمیخته با خوش ذوقی و ظرافت، تداعیات و تأثیرات مناسبی برای مخاطبان دارد. در اصطلاح ...
بیشتر
غلبۀ تقلید بر نوآوری یکی از ویژگیهای بارز شعر عربی پس از سقوط حکومت عباسیان است؛ اما در عین حال وامگیری ادبی آگاهانه و آمیخته با خوش ذوقی و ظرافت، تداعیات و تأثیرات مناسبی برای مخاطبان دارد. در اصطلاح علم بدیع، اگر شاعری مصراع، بیت یا ابیاتی از سرودههای دیگران را به شیوة تمثّل و استشهاد، به وام گیرد و با همان وزن و قافیه در میان اشعار خود بگنجاند و یا به تناسب مقصود، آن را اندکی تغییر دهد، صنعتی مقبول به کار بسته که آن را تضمین گویند. یکی از شاعران مشهور و توانای این دوره صفیالدین حلّی (677-750 هـ) است که توجه ویژهای به شاعران نامآور عرب در دورههای پیشین و فراخوانی و بازآفرینی اشعار آنان داشته و از همین رو بارها به تضمین اشعارشان پرداخته است. این پژوهش با تأمل در دیوان حلی – از یک سو – و مراجعه به دیوان شعرای متقدم – از سوی دیگر – ضمن بازشناسی موارد فراوانی از انواع تضمین و کاربرد آن در دیوان این شاعر، به معرفی منابع اصلی (با ذکر ابیات و عبارات شاعران پیشین) در دورههای متوالی تاریخ میپردازد تا افزون بر بیان گونههای تضمین و کارکردهای آن در شعر صفیالدین حلی، شیوۀ بهرهگیری هنرمندانۀ این شاعر از صنعت تضمین را روشن سازد.