ORIGINAL_ARTICLE
کاربست نظریه نشانهشناسی مایکل ریفاتر در تحلیل قصیده «خُذ وردةَ الثَّلج خُذ القیروانیة» سعدی یوسف
رهیافت نشانهشناسی مایکل ریفاتر یکی از رویکردهای نقد ادبی دوران معاصر است که بر ساختارگرایی و واکنش خواننده متکی است و در پیِ بررسی ارجاع نشانهها به یکدیگر در درونِ متن برای ایجاد شبکهای بههم پیوسته از نشانههاست و چهارچوب منسجمی را برای نقد و تحلیل شعر ارائه میکند. اساس این نظریه کشف شبکه معنایی شعر بر پایه تفسیر بر اساس توانش ادبی خواننده است و میکوشد خاستگاه متن را از طریق زیرانگاشتهایی که در متن گستردهاند، شناسایی کرده و بر انسجام درونی متن علیرغم وجود دگرسانیهای زبانی که از طریق عبور از خوانش اکتشافی به خوانش پسکنشانه نمودار میشوند دست یابد. پژوهش حاضر با تکیه بر رویکرد نشانهشناختی در صدد است فرآیندهای نشانهپردازی قصیده «خُذ وردةَ الثَّلج خُذ القیروانیة» سعدی یوسف، شاعر معاصر عراقی را بر اساس نظریه ریفاتر تحلیل و بررسی نماید تا به لایههای پنهان متن، ایدۀ محوری و رابطۀ بینامتنی آن با دیگر متون دست یابد. خوانش اکتشافی این قصیده بیانگر روایتی دراماتیک از روح رنجیدة شاعر و سفر با قطار به دور دستها و سرزمینهایی است که مقصدی نهایی ندارند و او را از وطنش دورتر میکند. اما خوانش پسکنشانه نشان میدهد شعر دارای پنج انباشت و منظومهی توصیفی است که بیانگر فضای فکری مسلط و حاکم بر قصیده است. نگارندگان با گذر از سطح محاکاتی به سطحی بالاتر، با یافتن رمزگانهای موجود در آن و نیز عناصر غیردستوری و نشانهپردازیِ هر یک از آنها، به تبیین موضوع اصلی (هیپوگرام) و اثر ساختار معنایی متن (ماتریس) دست یافتهاند. تحلیل این قصیده نشان میدهد که محصول بسط ماتریسهای متعددی چون یأس و اندوه، تبعید و غربت، عشق به وطن، اختناق و خفقان، سلطه یافتن بیگانگان بر وطن شاعر، دعوت به مبارزه و رستاخیزی، ترسیم چهرة به غارت رفتة عراق و مأیوس شدن از اوضاع حاکم است.
https://jalit.ut.ac.ir/article_78459_7a5f06d5a8e6203854ea5f793b21f4be.pdf
2021-05-22
1
22
10.22059/jalit.2020.301462.612200
نشانهشناسی
مایکل ریفاتر
سعدی یوسف
خُذ وردة الثلج خُذ القیروانیة
ماتریس
فاطمه
تنها
k.tanha68@gmail.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
AUTHOR
مهین
حاجی زاده
hajizadeh@azaruniv.ac.ir
2
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی اذربایجان
LEAD_AUTHOR
ابوالحسن
امین مقدسی
abamin@ut.ac.ir
3
استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران
AUTHOR
عبدالاحد
غیبی
abdolahad@azaruniv.ac.ir
4
استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
AUTHOR
اصغری، محمد جعفر، حیدریراد، سمیرا، دهقانی، کمال (1398)، «دراسة سیمیائیة فی قصیدَتی «التینة الحمقاء» لإیلیا أبی ماضی و«صنوبرین» لمحمّد جواد محبّت علی ضوء نظریة ریفاتیر»، مجلة الجمعیة الإیرانیة للغة العربیة وآدابها، العدد 52، صص 63-82.
1
آلن، گراهام (1389)، بینامتنیت، ترجمة پیام یزدانجو، تهران: مرکز، چاپ سوم.
2
ایگلتون، تری (1386)، پیشدرآمدی بر نظریه ادبی، ترجمة عباس مخبر، تهران: مرکز.
3
بارت، رولان (1396)، عناصر نشانهشناسی، ترجمة فرزانه دوستی. تهران: مروارید.
4
برکت، بهزاد، افتخاری، طیبه (1389)، «نشانهشناسی شعر: کاربست نظریۀ مایکل ریفاتر بر شعر «ای مرز پرگهر» فروغ فرخزاد»، پژوهشهای زبان و ادبیات تطبیقی، دورة 1، ش 4، صص 109-130.
5
پاینده، ابوالقاسم (1376)، تاریخ سیاسى اسلام (ترجمه)، جلد دوم، تهران: جاویدان، چاپ نهم.
6
قاسمی حاجیآبادی، لیلا، گلین مقدم، وجیهه (1398)، «نشانهشناسی قصیدۀ بلقیس نزار قبانی بر اساس نظریۀ خوانش اکتشافی و پسکنشانه مایکل ریفاتر»، علمی نقد ادب معاصر عربی، ش17، صص 123-139.
7
سمتی، محمد مهدی، طهماسبی، نرجس (1390)، «رنگهای نمادین در اشعار صلاح عبدالصبور»، انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، ش 2، صص 109-123.
8
سلدن، رامان، ویدوسون، پیتر (1377)، راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمة عباس مخبر، تهران: طرح نو، چاپ دوم.
9
السنید، حسن (1986)، صدی الرفض والمشنقه، طهران: معاونیة العلاقات الدولیة فی منظمة الأعلام الإسلامی.
10
گبانچی، نرگس، سعدونزاده، جواد، عچرش، خیره (1396)، «سیمیائیة المعجم الشعری لقصیدة النبیّ المجهول لأبی القاسم الشّابی فی ضوء نظریات سوسیر وریفاتیر»، بحوث فی اللغة العربیّة، العدد 17، صص 55-70.
11
قره چانلو، حسین (1380)، جغرافیاى تاریخى کشورهاى اسلامى، جلد دوم، تهران: سمت.
12
لوشر، ماکس (1369)، روانشناسی رنگها، ترجمة ویدا ابی زاده، تهران: درسا.
13
مقریزی، تقی الدین احمد بن علی (2001)، اتعاظ الحنفا بأخبار الأئمة الفاطمیین الخلفا، ج 2، تحقیق محمد عبدالقادر أحمد، بیروت: دار الکتب العلمیة.
14
ملا ابراهیمی، عزت، الیاسی، حسین (2018)، «جدلیة المکان فی خطاب سعدی یوسف؛ قراءة سیمیائیة-بنیویة فی قصیدة خذ وردة الثلج خذ القیروانیة»، مجلة جامعة القدس المفتوحة للبحوث الإنسانیة والاجتماعیة، العدد 45، صص 63-71.
15
نبی لو، علیرضا (1391)، «کاربرد نظریه نشانهشناسی مایکل ریفاتر در تحلیل شعر ققنوس نیما»، پژوهشهای زبانشناختی در زبانهای خارجی، دورة 1، ش 2، صص 81-94.
16
یوسف، سعدی (2014)، الأعمال الشعریة، الجزء الثانی، بغداد: منشورات الجمل.
17
مسجد عقبة بن نافع؛ نماد اسلام در آفریقا (2019)، سایت مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام. http://www.ahl-ul-bayt.org
18
Riffaterre, M. (1978). Semiotics of Poetry. Bloomingston: Indiana University Press.
19
de Saussure, F. (1979). Cours de linguistiqueGénérale (T. Mauro ed.). Paris.
20
ORIGINAL_ARTICLE
بوطیقای روایت در چکامه «سمفونی کولی» اثر عبدالوهاب بیاتی
به کارگیری تمهیدات داستانی در شعر، غالباً در راستای تقویت سطحِ شکلی و فرم اشعار و با هدف انتقال لایههای ژرف دلالتهای معنایی از طریق عادتزدایی در نگاه و ذهن خواننده صورت میگیرد. این ترفند، از مهمترین مؤلفههای عینی در انداموارگی متن و ساختمان سرودههای عبدالوهاب بیاتی، شاعر پرآوازة معاصر عربی است. بهرهگیری از شگردهای روایت و به کار بستن خلاقانة تمهیدات داستانپردازی، ساختاری مبتکرانه و پیچیدگی ابهامآفرینی را به بافت روایی و ساخت زبانی چکامة «سمفونی کولی» اثر عبدالوهاب بیاتی بخشیده که پتانسیل تفسیر و تأویلپذیری شعر را افزونتر کرده است. ترکیببندی روایت سمفونی کولی در دو بخش طراحی و مهندسی شده، به گونهای که بخش دوم، چرایی رخدادها و ابهامات بخش نخست را پاسخگو و روشنگر است. این پژوهش کوششی در بررسی و بازشناسی عناصر روایت، در بافتار داستانیِ چکامة سمفونی کولی، به هدف دستیابی به زیباشناختی عناصر روایی شعر و چگونگی استفادة شاعر از ابزارها و فضاهای تکنیکی و هنری روایت در این سروده است. نتایج برآمده از پژوهش حاضر نشان میدهد که هرچند تمام سازههای بوطیقای روایت با چکامة سمفونی کولی همپوشانی ندارد، روایتمندی این سروده، به شکلی درست، کارآمد و بسیار هنرمندانه صورت پذیرفته است. بیاتی در سمفونی کولی، به کمک عناصرِ زیباییسازِ بوطیقای روایت مانند پیرنگ، شخصیت، صحنهپردازی، گفتگو، زاویة دید و درونمایه کوشیده است با درهم آمیختن عین و ذهن و گذشته و حال در سطحی گسترده، از تصویر سرگردان و آشنای کولی، سمبلی غریب برای بازنمودِ سیمای انسان رنجدیده در درازنای تاریخ و بازخوانی هویت گمگشتة او بسازد و پیام حضوری باژگونه را در پهنة حیات برای انسانیت آواز دهد. بیاتی با فراخوانی اسطورهها و کهنالگوها و به یاری شخصیتهای سمبلیک موجود در شعرش (کولی، باکره و کفبین)، به روایت خود کیفیت رازآلودتر و شمولپذیرتر میبخشد و اندوه کولی را به اندوه همگانی تعمیم میدهد.
https://jalit.ut.ac.ir/article_78933_411f6b8b911fab65518834c088b9b140.pdf
2021-05-22
23
42
10.22059/jalit.2020.307925.612254
بوطیقای روایت
هویت
آرمانشهر
سمفونی کولی
عبدالوهاب بیاتی
داود
نجاتی
d_nejati1364@yahoo.com
1
دانشآموخته دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
سید فضل الله
میر قادری
s_f_mirghaderi@yahoo.com
2
استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شیراز
AUTHOR
ابراهیمی، مختار (۱۳۹۲)، «گرایش فمینیستی در شعر سیمین بهبهانی»، فصلنامة زن و فرهنگ، دانشگاه تهران، سال چهارم، ش شانزدهم، صص 69-81.
1
اخوت، احمد (1371) دستور زبان داستان، اصفهان: فردا.
2
باقی نژاد، عبّاس (1392)، «روایت شاعرانه و شعر روایی اخوان ثالث»، فصلنامة بهارستان سخن، دانشگاه خوی، سال دهم، ش 24، صص 217-236.
3
براهنی، رضا (1388)، قصه نویسی، تهران: نو.
4
البیاتی، عبدالوهاب (1995)، الأعمال الشعریّة، مجلّد 2، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
5
حاجی آقابابایی، محمّد رضا (1398)، روایت شناسی: نظریه و کاربرد، تهران: مهراندیش.
6
حسینی، مریم (1387)، «از رند حافظ تا کولیسمین»، ماهنامة حافظ، دائرة المعارف ایران شناسی، ش 54، صص 35-38.
7
حمدانی، حمید (1991)، بنیة النص السردیّ (من منظور النقد الأدبی)، بیروت: المرکز الثقافیّ العربی للطباعة والنشر والتوزیع.
8
دهباشی، علی (۱۳۸۳)، زنی با دامنی شعر، تهران: نگاه.
9
رخشندهنیا، اکرم، روشنفکر، کبری (1391)، «تحلیل عناصر داستان «الشاعر والملک الجائر» ایلیا ابوماضی»، لسان مبین، دانشگاه امام خمینی (ره) قزوین، سال چهارم، ش نهم، صص 105-119.
10
الفیصل، سمر روحی (2003)، الروایة العربیة: البناء والرؤیا، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
11
کالر، جاناتان (1382) نظریة ادبی، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: مرکز نشر.
12
کمری، علیرضا (1389)، درآمدی بر مطالعة نشانه شناختی روایت؛ مقولهها و مقالهها، بررسی ادبیات دفاع مقدس، به کوشش محمّد قاسم فروغی جهرمی، جلد اوّل، تهران: خانة کتاب و حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس.
13
لیوینگستن، پیزلی (1384)، دانشنامه زیبایی شناسی «روایت» ، تهران: فرهنگستان هنر.
14
مرتضوی، سید جمال الدین (1388) «فرایند روایت در شعر اخوان»، فصلنامة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ش 14 و 15، صص 187-195.
15
مطیع، حسین (1397)، دانشنامة ادبیات جهان، قم: بوکتاب.
16
میرصادقی، جمال (1394)، عناصر داستان، تهران، سخن، چاپ نهم.
17
ــــــــــــــ (1382)، ادبیات داستانی،تهران: علمی، چاپ چهارم.
18
نامور مطلق، بهمن و دیگران (1393)، اسطوره و اسطوره شناسی نزد نورتروپ فرای، تبریز: چاپ نقش رنگ.
19
واعظ، سعید، آلبوغبیش، عبدالله (1392) «بوطیقای روایت در داستان یک سرخپوست در آستارا از بیژن نجدی»، ادب فارسی، دانشگاه تهران، دورة 3، ش 1، پیاپی 11.
20
یونسی، ابراهیم (1379)، هنر داستان نویسی، تهران: سهروردی.
21
یقطین، سعید (1997)، تحلیل الخطاب الروائی، بیروت: المرکز الثقافی العربی، الطبعة الثالثة.
22
ORIGINAL_ARTICLE
نقش تصویرسازی در انتقال عنصر عاطفه در سرودههای فلسطینی أدونیس (نمونههای موردی: «الرأس والنهر»، «اسماعیل» و «الوقت»)
عاطفه از عناصر مهم سازندۀ شعر است که دیگر عناصر باید در خدمت آن باشد، از جمله تصویر که ارزش آن در بار عاطفی آن است. أدونیس، شاعر بزرگ نوپرداز معاصر عرب، دائم دغدغة مسائل انسانی را دارد که تجربهها و روابط عاطفی از مهمترین مقولههای آن است، بنابراین نوعدوستی از جایگاه والایی در اشعار وی بهویژه اشعار فلسطینیاش برخوردار است. از طرفی دیگر اشعارش مشحون از تصاویر شاعرانه است؛ تصاویری که علیالقاعده در انتقال عواطف شعری ایفای نقش میکند. حال این مقاله در پی پاسخ به این سؤال است که اشعار فلسطینی أدونیس - بهعنوان نمونهای بارز از کل اشعار وی - تا چه میزان از عاطفه بهرهمند است و تصاویر تا چه میزان در انتقال آن نقش داشته است. بررسی این مسئله از آنجا اهمیت مییابد که برخی ناقدان، عاطفه در شعر أدونیس را کمرنگ ارزیابی کردهاند و از طرفی در مورد تصویرپردازیهای شاعرانة أدونیس اتفاقنظر وجود دارد. به این منظور عواطف یأس، امید، عشق، غم و اندوه در این اشعار بررسی و در خلال آنها تصاویر استخراج شد تا میزان همسویی عاطفه با تصویر تبیین شود. بررسیها نشان داد که اشعار فلسطینی أدونیس مانند بسیاری از اشعار نویِ دیگر برخوردار از عواطف ژرف و اصیل است و از آنجا که احساس و تفکر شاعر درهم آمیخته است و مانند دیگر اشعار رمانتیک و کلاسیک مبالغهآمیز نیست، کمرنگ و مبهم بهنظر میرسد، در حالیکه شاعر بهمدد تصاویر، بهویژه تصاویر نمادین چون رمز و اسطوره که نیازمند واکاویهای بیشتر است، تجربههای عاطفی انسانی را که سرچشمة تمام آنها عشق به وطن و همنوعانش است، در ورای خود منتقل میکند و بیدارسازی وجدان ملت عرب و کاشتن امید به تحول را در دل آنان در پی دارد.
https://jalit.ut.ac.ir/article_78931_b91a9c48f757983dec8d6d3037a3779d.pdf
2021-05-22
43
65
10.22059/jalit.2020.295350.612162
أدونیس
عاطفه
تصویرسازی
سرودههای فلسطینی
شعر معاصر عربی
حجت
رسولى
h-rasouli@sbu.ac.ir
1
استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی
AUTHOR
شلیر
احمدی
s_ahmadi@sbu.ac.ir
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
أدونیس (1996)، دیوان الحصار، بیروت: دارالآداب، الطبعة الثانیة.
1
ــــــــــــــ (1988)، دیوان المسرح والمرایا، بیروت: دارالآداب.
2
ــــــــــــــ (1986)، زمن الشعر، بیروت: دارالفکر.
3
ــــــــــــــ (۱۳۸۸)، متن قرآنی و آفاق نگارش، ترجمة حبیبالله عباسی، تهران: سخن.
4
أبوعلی، رجاء (2006)، الأسطورة فی شعر أدونیس، دمشق: التکوین للطباعة والنشر والتوزیع.
5
اسوار، موسی (1391)، از سرود باران تا مزامیر گل سرخ؛ پیشگامان شعر امروز عرب، تهرا:، سخن، چاپ دوم.
6
اسماعیل، عزّالدین (1966)، الشعر العربی المعاصر؛ قضایاه وظواهره الفنیة والمعنویة، بیروت: دارالثقافة.
7
امیدیان، مرتضی (1388)، هویّت از دیدگاه روانشناسی، یزد: دانشگاه یزد.
8
أمین، أحمد (1967)، النقد الأدبی، بیروت: دار الکتب العربی، الطبعة الرابعة.
9
پورنامداریان، تقی (۱۳۸۱)، سفر در مه، تهران: نگاه، ویراست جدید.
10
جودت، فخرالدین (1997)، «أدونیس هاجس البحث والتأویل عن الحداثة شعراً ونثراً»، مجلة الفصول، القاهرة، المجلد السادسعشر، خریف، العدد 2، 182-190.
11
جیدة، عبدالحمید (1980)، الإتجاهات الجدیدة فی الشعر العربی المعاصر، بیروت: مؤسسة نوفل.
12
الجیّوسی، سلمی الخضراء (2001)، الإتجاهات والحرکات فی الشعر العربی الحدیث، ترجمة عبدالواحد لؤلؤة، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
13
الحکیم، سعاد (۱۹۸۱)، المعجم الصوفی؛ الحکمة فی حدود الکلمة، بیروت: دار ندوة.
14
درویش، أسیمة (1997)، تحریر المعنی: دراسة فی دیوان أدونیس «الکتاب1»، بیروت: دارالآداب.
15
رحیمی، مصطفی (1350)، یأس فلسفی، تهران: نیل، چاپ سوم.
16
ریو، جان مارشال (1386)،انگیزش و هیجان، ترجمۀ یحیی سیّدمحمدی، تهران: ویرایش.
17
زرقانی، سید مهدی (1387)، چشمانداز شعر معاصر ایران، تهران: ثالث، چاپ سوم.
18
زغریت، خالد (2008)، «جمالیات البیت فی شعر أدونیس»، المعرفة، السنة 46، العدد 533، صص 319-331.
19
ستاری، جلال (1377)، پژوهشی در قصه یونس و ماهی، تهران: مرکز.
20
سلیمان، خالد (1376)، فلسطین و شعر معاصر عرب، ترجمۀ شهره باقری و عبدالحسین فرزاد، تهران: چشمه.
21
السواح، فراس (1996)، مغامرة العقل الأولی (دراسة فی الأسطورة سوریا، أرض الرافدین)، دمشق: دارعلاءالدین، الطبعة إحدىعشر.
22
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1387)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن، چاپ پنجم.
23
شوالیه، ژان (1378)، فرهنگ نمادها: اساطیر، رویاها، رسوم، ایماء و اشاره، اشکال و قوالب، چهرهها، رنگها، اعداد، ترجمة سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
24
طنّوس، جان نعّوم (2009)، صورة الحبّ فی الشعر العربی الحدیث، بیروت: دارالمنهل اللبنانی.
25
عباس، إحسان (1384)، الإتجاهات الشعر العربی المعاصر، ترجمۀ حبیبالله عباسی، تهران: سخن.
26
عباسزاده، اکبر، عباسی، مهدی (1384)، «هویّت ملّی و جهانیشدن»، مجموعه مقالات همایش ملّی هویّت ملّی و جهانیشدن، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعة علوم انسانی.
27
عرب، عباس (1383)، أدونیس در عرصۀ شعر و نقد معاصر عرب، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
28
عرفات الضاوی، احمد (1384)، کارکرد سنت در شعر معاصر عرب، ترجمة سید حسین سیدی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
29
عشریزاید، علی (۱۹۹۷)، استدعاء الشخصیات التراثیة فی الشعر العربی المعاصر، القاهرة: دار الفکر العربی.
30
عوض، ریتا (1974)، «أسطورة الموت والإنبعاث فی الشعر العربی الحدیث»، پایاننامۀ کارشناسیارشد بهراهنمایی خلیل حاوی، دانشگاه آمریکایی بیروت.
31
غنیمیهلال، محمد (1997)، النقد الأدبی الحدیث، قاهرة: دار نهضة مصر.
32
فروم، اریک (1368)، انقلاب امید، ترجمۀ مجید روشنگر، تهران: مروارید.
33
ــــــــــــــ (۱۳۶۶)، زبان از یاد رفته، ترجمة ابراهیم امانت، تهران: مروارید، چاپ چهارم.
34
فتوحی، محمود (1386)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
35
کاسیرر، ارنست (1387)، فلسفهی صورتهای سمبلیک، ترجمۀ یدالله موقن، تهران: هرمس.
36
همیلتون، ادیت (1383)، سیری در اساطیر یونان و رم، ترجمۀ عبدالحسین شریفیان، تهران: اساطیر، چاپ دوم.
37
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل نقش تصاویر ارجاعدهنده در فرایند تمرکززدایی داستانهای کودکانه یعقوب شارونی
تمرکززدایی در تصاویر ارجاعدهنده گونهای از تمرکززدایی تصویری است که در آن کودک با مراجعه به تصاویر بعد یا قبل از تصویر فعلی، دست به مقایسه میزند و این مقایسه باعث میشود وی از تمرکز بر تصویر فعلی خارج شود و به اجزاء و ابعادی دیگر از تصاویر یا متن داستان، مراجعه نماید. استفاده از شگردهای تمرکززدایی تصویری سبب میشود کودک هرچه بیشتر به مرحلة تمرکززدایی نزدیک شود. در پژوهش حاضر، با هدف واکاوی و کشف نقش تصاویر ارجاع دهنده در تمرکززدایی ذهنی مخاطب کودک، شگردهای تمرکززدایی ارجاعدهندة تصویری بکار رفته در ده داستان منتخب از یعقوب شارونی مورد بررسی قرار می گیرد. این داستانها بر اساس میزان و چگونگی استفاده از شگردها، مورد بحث قرار میگیرند. در راستای تحقق هدف پژوهش و دستیابی به نتیجه مناسب، ابتدا شگردهای به کار رفته در جامعة آماری به 7 دستة همترازی متن و تصویر، خودارجاعی، تصاویر دوتکه، پیشآگهی، همانندی، نمای دور و نزدیک، سطحینگری و ژرفنگری تقسیم بندی شده و در ادامه، تمام تصاویر این داستانها که در راستای موضوع، اهداف و پرسشهای پژوهش قرار میگیرد، گردآوری شده است. نظام و بنیان جستار پیش روی بر اساس پاسخگویی به دو سوال بنا شده است: 1- کدام یک از انواع تمرکززدایی تصویری ارجاعدهنده در داستانهای منتخب شارونی بیشترین بسامد را داشتهاست؟ 2- هدف شارونی از کاربرد شگردهای تمرکززدایی ارجاع دهنده تصویری در داستانهایش چه بودهاست؟ برداشت و نتیجه نهایی این پژوهش حاکی از آن است که شگردهای تمرکززدایی ارجاع دهنده در داستانهای مورد بررسی با 232 مورد و فراوانی تقریبی 30 شگرد در هر داستان، از بسامد بسیار بالایی برخوردار است. از میان شگردهای بکار رفته، همترازی متن و تصویر با بسامد 93 (40%) و خودارجاعی با بسامد 64 (28%) بیشترین فراوانی را در داستانها داشته اند. علت اصلی کاربرد بیشتر شگرد همترارزی متن و تصویر، آن است که این شگرد مناسبترین و قابل درکترین شگرد تمرکززدایی برای کودک است که موجب درگیر نمودن، پویایی و رشد خلاقیت ذهنی کودک میشود. همچنین مشخص شد که ایجاد خلاقیت و پویایی ذهنی کودک، جذاب نمودن داستانها با خروج از شکل رایج آن، همراهی کودک با نویسنده و خروج ذهن او از برداشت سطحی و کشف سطوح زیرین و پیچیده داستان، اصلیترین اهداف یعقوب شارونی از کاربست تصاویر تمرکززدای ارجاع دهنده است.
https://jalit.ut.ac.ir/article_73517_2bc89931b32c10f2126ab7ccf33b2a02.pdf
2021-05-22
67
90
10.22059/jalit.2019.279670.612055
داستانهای کودکانه
تمرکززدایی تصویری
تصاویر ارجاع دهنده
همترازی متن و تصویر
یعقوب شارونی
مژگان
بیات کشکولی
bayatkashkoli.shiraz@gmail.com
1
دانشآموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل
AUTHOR
علی اصغر
حبیبی
ali_habibi@uoz.ac.ir
2
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل
LEAD_AUTHOR
عبدالباسط
عرب یوسف آبادی
arabighalam@uoz.ac.ir
3
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل
AUTHOR
اسماعیلی سهی، مرتضی (1377)، «زنجیره و پیوستگی تصاویر کمیک استریپ»، نقد سینما، ش 14، صص 96-107.
1
بیات کشکولی، مژگان، حبیبی، علی اصغر، عرب یوسف آبادی، عبدالباسط (1398)، «بررسی شگردهای تمرکززدایی انتظارشکن در تصاویر داستانهای کودکانهی یعقوب شارونی»، نقد ادب معاصر عربی، سال نهم، ش 17، صص 171-202.
2
پهلوان، فهیمه (1387)، ارتباط تصویری از چشمانداز نشانهشناسی، تهران: دانشگاه هنر.
3
جنیت، جیرار (1997) خطاب الحکایة بحث فی المنه، ترجمة: محمد معتصم وآخرون، ط2، القاهرة، المجلس الأعلی للثقافة.
4
الجوینی، مصطفی (1985)، حول أدب الأطفال، القاهرة: دارالمعارف.
5
حجازی، مصطفی (1990)، ثقافة الطفل العربی بین التغریب والأصالة، الرباط: منشورات المجلس القومی للثقافة العربیة.
6
حسنپور، محسن (1388)، تصویرسازی، تهران: فاطمی.
7
خسرونژاد، مرتضی (1382)، معصومیت و تجربه: درآمدی بر فلسفة ادبیات کودک، تهران: مرکز.
8
دادسون، برت (1390)، کلیدهای طراحی، ترجمة عربعلی شروه، تهران: یساولی.
9
ریمون کنان، شلومیت (1382)، «مؤلفههای زمان در روایت»، ترجمة ابوالفضل حری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، هنر، سال 21، ش 53، صص 1-19.
10
زلط، أحمد (1994)، أدب الطفولة: أصوله ومفاهیمه، القاهرة: الشرکة العربیة للنشر والتوزیع.
11
الزمیتی، أمانی کمال (2013)، «استخدام القصة المصورة فی تدریس القواعد اللغویة وأثرها فی تنمیة التحصیل لدی تلامیذ الصف الرابع الابتدائی»، مجلة کلیة التربیة، السنة 3 ، العدد 14، صص 838-814.
12
السویدی، وضحی علی، عطیة، محسن محمد (1994)، «الدلالات الفنیة والتعبیریة لمضمون قصة أصحاب الفیل فی رسوم عینة من أطفال الصفین الأول والثالث الابتدائیین بالمدارس القطریة»، حولیة کلیة التربیة، العدد 11، صص 214-283.
13
الشارونی، یعقوب (1994)، الرحلة العجیبة لعروس النیل، القاهرة: دارالمعارف.
14
ــــــــــــــ (1998)، عفاریت نصف اللیل، القاهرة: دارالمعارف.
15
ــــــــــــــ (2004الف)، الصیاد المسکین والمارداللعین، القاهرة: دارالمعارف.
16
ــــــــــــــ(2004ب)، حسناء والثعبان الملکی، القاهرة: دارالمعارف.
17
ــــــــــــــ (2005)، سر اللحیة البیضاء، القاهرة: دارالمعارف.
18
ــــــــــــــ (2006الف)، الشاطر محظوظ، القاهرة: دارالمعارف.
19
ــــــــــــــ (2006ب)، ثروة تحت الأرض ، القاهرة: دارالمعارف.
20
ــــــــــــــ (2007) الکسلان وتاج السلطان، القاهرة: دارالمعارف.
21
ــــــــــــــ (2008) دنانیر لبلبة، القاهرة: دارالمعارف.
22
شحاتة، حسن (1994)، أدب الطفل العربی: دراسات وبحوث، القاهرة: الدار المصریة، ط 3.
23
شرفاوی، حاج عبو (2012)، «علاقة البنیة المعرفیة الإفتراضیة بالبنیة المعرفیة الملاحظة: دراسة تحلیلیة فی ضوء نظریة بیاجة»، جامعة وهران، کلیة العلوم الاجتماعیة قسم علم النفس.
24
عزام، محمد (2005)، شعریة الخطاب السردی، دمشق: اتحاد کتاب العرب، ط 2.
25
قاسمی، سمانه (1394)، «شگردهای تمرکززدایی در تصویر و برهمکنش متن و تصویر در کتابهای تصویری»، مطالعات ادبیات کودک، سال 6، ش 3، صص 123-150.
26
لحمدانی، حمید (1991)، بنیة النص السردی من منظور النقد الأدبی، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
27
مازن کامل، مها (2013)، «التعبیر الفنی فی مرحلة المدرک الشکلی عند الأطفال وعلاقته ببعض المتغیرات»، مجلة الأستاذ، العدد 205، صص 199-218.
28
محمود، منال (2004)، «فعالیة استخدام القصة المصوّرة فی إکساب أطفال مرحلة ماقبل المدرسة بعضَ المفاهیم الخلقیة والاجتماعیة»، جامعة أسیوط، رسالة الماجستیر فی علم التربیة.
29
مرادپور، ندا (1394)، «شگردهای تمرکززدایی در افسانههای ایران: مجموعه انجوی شیرازی»، پایاننامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
30
معوض، محمد فرید (2007)، أفراح وأحزان طفل هذا الزمان، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
31
میرقادری، بشری السادات، احمدیان، حمید (1394)، «بررسی تطبیقی کتابهای تصویری داستانی عربی و فارسی بر مبنای شگردهای تمرکززدایی»، مطالعات ادبیات کودک، سال 6، ش 3، صص 151-174.
32
نامورمطلق، بهمن (1394)، درآمدی بر بینامتنیت: نظریهها و کاربردها، تهران: سخن.
33
نودلمن، پری (1388)، «دلالت تصاویر بر وقایع و تأثیر توالی تصاویر بر معنا»، ترجمة بنفشه عرفانیان، کتاب ماه کودک و نوجوان، ش 142، صص 58-67.
34
ــــــــــــــ (1389)، «پیوند واژگان و تصویر»، ترجمة بنفشه عرفانیان، کتاب ماه کودک و نوجوان، ش 147، صص 89-95.
35
نیروخ، سمیرة (2004)، «تذوق الأدب المصوّر ونفاذه إلی عقل وقلب الطفل»، الکرمة، العدد 4، صص 29-.5
36
الهیتی، هادی نعمان (1997)، أدب الأطفال: فلسفته، فنونه، وسائطه، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
37
Piaget, J. (1970). Piaget’s Theory. In L. Carmichael, Manual of Child Psychology (Vol. 1, pp. 703-732). New York: John Wiley and Sons.
38
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل سبکی واژگان دیوان سماء فی خوذة از عدنان الصائغ
بررسی واژگان شعر از جمله رویکردهایی است که به منظور متمایز ساختن نوشتار و سبک شاعر استفاده میشود و در کنار دیگر لایههای سبکشناسی یعنی نحوی، بلاغی و آوایی نقش مهمی در تبیین شیوه بیان فرد، عصر یا دوره و یا جریان ادبی دارد. از آنجایی که واژه ساختار زبان را شکل میدهد، بررسی واژگان متون ادبی، جایگاه ویژهای در فهم و شناخت سبک و زبان شاعرانه دارد؛ لذا واژه را باید اولین نمود و ابزاری دانست که به عواطف و احساسات شاعرانه تجسم بخشیده و ارتباط وی را با خواننده فراهم میکند. با توجه به اهمیت این عنصر زبانی در ادبیات و قابلیت مطالعه مستقل آن پژوهش حاضر تلاش دارد با تمرکز بر آن و با روش توصیفی و تحلیلی و به کار گرفتن رویکرد آماری به بررسی لایه واژگانی در دیوان سماء فی خوذة از عدنان صائغ - شاعر معاصر عراق که به ادبیات مقاومت خود شناخته شده است - بپردازد تا با کشف ارتباط این لایه با محتوا و بافت متن، همچنین پیوند واژگان با یکدیگر، کارکرد واژگان شعری پربسامد را مشخص کند و به منظور دریافت اندیشه غالب بر دیوان شعری شاعر، سبک او را در ترکیب واژگانی و سبک نوشتاری واژگان مورد کاوش قرار دهد. بر اساس تحلیلهای انجام شده در این پژوهش، واژگان شاعر به طور کاملا هدفمند و منطبق با محیط پیرامونی وی انتخاب شده است که بخصوص در عنوان دیوان نمود برجستهای دارد و تقابل دو دنیای معنوی و مادی (درونی - بیرونی) با مرکزیت کلیدواژههای آسمان و کلاهخود، دیالکتیکهای متفاوتی از وسعت و تنگنا را به وجود آورده است. از سویی ترکیبهای واژگانی نو سبب تفرد و برجستهسازی سبکی در دیوان شعری شاعر شده است و ساختی متفاوت و سبکی متمایز به شعر وی میبخشد. همچنین شکل کانکریت واژه در نزدیکی و یکسانسازی صوت و ابعاد دیداری واژه بسیار هنرمندانه صورت گرفته است.
https://jalit.ut.ac.ir/article_78932_67c7988ee9ff77e46b3a3745e9e851f9.pdf
2021-05-22
91
113
10.22059/jalit.2020.300506.612190
سبکشناسی
لایه واژگانی
عدنان الصائغ
سماء فی خوذة
کانکریت
وحید
میرزائی
vahidmirzaei@alumni.ut.ac.ir
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
LEAD_AUTHOR
نرگس
انصاری
n.ansari@hum.ikiu.ac.ir
2
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
AUTHOR
علیرضا
شیخی
alireza.shaikhi@yahoo.com
3
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
AUTHOR
آبگون، آمنه (1394)، «الغربه والحنین فی شعر عدنان الصائغ»، پایاننامة ارشد، علی خضری، دانشگاه خلیج فارس، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.
1
بلاوی، رسول، خضری، علی، آبگون، آمنه (1394)، «جمالیات الأسالیب البصریة فی شعر عدنان الصائغ»، دراسات فی اللغة العربیة وآدابها، السنة 6، العدد الواحد والعشرون، 27-48.
2
دریانورد، زینب، بلاوی، رسول (1440)، «الکامیرا الشعریة فی قصائد عدنان الصائغ الملتزمة»، آفاق الحضارة الإسلامیة، آکادیمیة العلوم الإنسانیة والدراسات الثقافیة، السنة 21، العدد الثانی، 47-67.
3
جلیلیان، صبری (1394)، جلوههای مقاومت، نوستالژی و بحران هویت در شعر شاعران تبعید عراقی (بررسی موردی اشعار عدنان الصائغ و حسن رحیم الخراسانی)، رسالة دکتری، حامد صدقی، تهران: دانشگاه خوارزمی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.
4
الخضراء الجیوسی، سلمی (2007)، الاتجاهات والحرکات فی الشعر العربی الحدیث، بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة.
5
خضری، علی، بلاوی، رسول (1395)، «بررسی فرآیند نوستالژی در شعر عدنان الصائغ، مطالعه موردی دیوان مرایا لشعرها الطویل و سماء فی خوذة»، نقد ادب معاصر عربی، سال ششم، ش 11، 149-173.
6
الساعدی، عارف (2006)، «شعر عدنان الصائغ: دراسة اسلوبیة»، أطروحة ماجستیر، جامعة بغداد.
7
الشابندر، غالب (د.ت)، «قراءة جوانیّة فی دیوان عدنان الصائغ سماء فی خوذة: الحرب کائن مرهون بنفسه وحسب»، http://www.adnanalsayegh.com
8
الصائغ، عدنان (2004)، الأعمال الشعریة، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
9
صدقی، حامد و دیگران (1394)، «دراسة صدی المقاومة فی شعر عدنان الصائغ»، مجلة إضاءات نقدیة، السنة الخامسة، العدد التاسع عشر، 41-61.
10
الصکر، حاتم (1988)، «الداخل الضیّق والخارج المتّسع»، نشرت فی مجلة «ضفاف» ع 9 شباط/ فبرایر 2002 النمسا (عدد خاص- الصائغ فی مرایا الإبداع والنقد).
11
الصمادی، إمتنان عثمان (2001)، شعر سعدی یوسف: دراسة تحلیلیة، بیروت: المؤسسة العربیة.
12
علی پور، مصطفی (1388)، درباره زبان شعر، تهران: فردوس.
13
علاق، فاتح (1388)، مفهوم شعر از دیدگاه شاعران پیشگام عرب، ترجمة سید حسین سیدی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
14
عمرانپور، محمدرضا (1386)، «اهمیت عناصر و ویژگیهای ساختاری واژه در گزینش واژگان شعر»، پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی (گوهر گویا)، ش 1، 153-180.
15
فتوحی، محمود (1390)، سبک شناسی نظریهها، رویکردها و روشها، تهران: سخن.
16
کیانی، رضا، نعمتی، فاروق، سلیمی، علی (1395)، «شخصی سازی زبان و روند عدول از خودکاری آن در شعر سعدی یوسف»، پژوهشنامه نقد ادب عربی، سال 7، ش 2، 153-182.
17
محمد عیاد، شکری (1988)، اللغة والابداع مبادئ علم الاسلوب العربی، انترناشینال برس بالقاهرة.
18
المسدی، عبدالسلام (د.ت)، الأسلوبیة والأسلوب، دار العربیة للکتاب، الطبعة الثالثة.
19
مصلوح، سعد (1993)، فی النص الأدبی: دراسة أسلوبیة إحصائیة، عین للدراسات والبحوث الانسانیة والاجتماعیة.
20
محمد، عبد الناصر حسن (2002)، سمیوطیقا العنوان فی شعر عبد الوهاب البیاتی، القاهرة: دار النهضة العربیة.
21
محسنی، علی اکبر، کیانی، رضا (1391)، «الانزیاح الکتابی فی الشعر العربی المعاصر (دراسة ونقد)»، دراسات فی اللغة العربیة وآدابها، السنة 3، العدد الثانی عشر، 85-110.
22
محمودی، راحله، ابن الرسول، محمدرضا (1391)، «قضایا العراق السیاسیة فی مرآة شعر عدنان الصائغ»، مجلة دراسات الأدب المعاصر، السنة 4، العدد السادسعشر، 83-100.
23
ORIGINAL_ARTICLE
خزانة الخیال: گنجینهای از جمال ادبی عصر صفوی
محمد مؤمن جزایری شیرازی هندی (1074 ق ـ زنده به سال 1130) از نویسندگان پُرکار اواخر دوره صفویه بوده است. تألیفات وى بالغ بر سىونه کتاب و رساله است که بیشتر آنها به صورت نسخههای خطی است که مورد غفلت واقع شده است. از شرح حال و زندگی او جز آنچه از آیتالله مرعشی برجای مانده یا خود به طور پراکنده در آثارش آورده است، کمتر منبعی یافت میشود. کتاب خزانة الخیال از آثار ارزشمند اوست که در موضوعات مختلف مانند ادبیات، حکمت، مواعظ، مناظره، مقامات، امثال، تاریخ و شرححال نویسی است. در این مقاله نوع نثر و سبک نگارش و دیگر ویژگیهای ادبی این اثر را با توجه به ادبیات رایج در عصر صفویه مورد بررسی قرار دادهایم. سبک کتاب، نثر مسجع و مشحون از صنایع بدیعی اعم از لفظی و معنوی می باشد، که آن را به نثری فنی مانند نثر مقامات ادبی شبیه ساخته است. اما با وجود کثرت صنایع ادبی، دارای نثری روان و قابل فهم است؛ با تنوع موضوعات، ملال انگیز نیست و خواننده را مجذوب خود میسازد. از تفاوتهای آن با مقامات امثال همدانی و حریری این است که هر بخش، دارای عناوین اصلی و فرعی میباشد و بعضاً خودش قهرمان مقامه است. حاج محمدمؤمن بخشی از مطالب کتاب خود را از قرآن کریم و احادیث و نوشتههای ادیبان متقدّم و متأخّر برگرفته است؛ از اینرو تضمین، اقتباس، تصریح و تلمیح به آیات، احادیث و اشعار و اقوال در جایجای کتاب او به چشم میآید. نسخههای خطی کامل و بعضاً خوشخطی از کتاب در داخل کشور موجود است و دو نسخه هم بصورت ناقص یا آسیبدیده در دسترس قرار دارد.
https://jalit.ut.ac.ir/article_78930_ca75e5ba4d59b09cb3eea6a04374fe62.pdf
2021-05-22
115
136
10.22059/jalit.2020.294029.612151
خزانة الخیال
محمد مؤمن جزایری
صفویه
سبکشناسی
نثر فنی
محمدحسن
فوادیان
foadian@ut.ac.ir
1
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران
AUTHOR
محمد مهدی
رضائی
mahdirz@gmail.com
2
دانشآموخته دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
الأمین، السید محسن (1403)، أعیان الشیعه، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
2
التفتازانی، سعدالدین (1409)، تحقیق محمد محییالدین عبدالحمید، قم: سید الشهداء.
3
الجزائری الشیرازی، محمد مؤمن (1252)، خزانة الخیال، قم: مکتبة بصیرتی.
4
الجزائری الشیرازی، محمدمؤمن (1267)، زهرة الحیاة الدنیا (جلد پنجم از مَحاسن الأخبار و مجالس الاخیار) (مخطوط)، قم: کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی.
5
الزرکلی، خیرالدین (1980)، الأعلام (قاموس تراجم لاشهر الرجال والنساء من العرب والمستعربین والمستشرقین)، بیروت: دارالعلم للملایین.
6
سبحانی، باقر (1418)، موسوعة طبقات الفقهاء، قم: اللجنة العلمیة فی مؤسسة الإمام الصادق.
7
شبر، جواد (1409)، أدب الطف أو شعراء الحسین (ع)، بیروت: دارالمرتضی.
8
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1376)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
9
الصدوق، محمد بن علی بن بابویه (2009)، الأمالی، بیروت: منشورات مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
10
صفا، ذبیح الله (1370)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس، جلد پنجم.
11
الطهرانی، آقابزرگ (1430)، طبقات أعلام الشیعة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الجزء السادس.
12
ــــــــــــــ (1403)، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، بیروت: دارالأضواء، الجزء الحادیعشر.
13
العسقلانی، ابن حجر (1329)، لسان المیزان، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
14
الغزالی الطوسی، أبوحامد محمد بن محمد (1945)، إحیاء علوم الدین، بیروت: دارالمعرفة، المجلد الثالث.
15
فاضلیخوانساری، م.حسینیاشکوری (1378)، محقق خوانساری: شرح حال و آثار آقا حسین بن جمالالدین محمد خوانساری. قم، مجمع ذخائر اسلامی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
16
کاشانی حائری، سیدعباس (1393)، مقدمه چاپ سنگی خزانة الخیال، قم: مکتبة بصیرتی، چاپ سنگی.
17
المرعشی النجفی، شهاب الدین (1393)، کاشفة الحال فی ترجمة مؤلف خزانة الخیال: مقدمه چاپ سنگی خزانة الخیال، قم: مکتبة بصیرتی، چاپ سنگی.
18
معین، محمد (1382)، فرهنگ فارسی، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر، ج 3.
19
النوری الطبرسی، المیرزا حسین (۱۴۰۸)، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، بیروت: مؤسسة آلالبیت لاحیاء التراث.
20
الهاشمی، أحمد (1383)، جواهر البلاغه، قم: اسماعیلیان.
21
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی زبانشناختی آیات ارث از نگاه محمد شحرور
طرح قرآنپژوهی محمّد شحرور میکوشد میان متن قرآنی، معرفت و ذهنیّت انسانی تعاملی سازنده و فعّال برقرار کند و فهم قرآنی را از حدّ و مرز خوانشها و تفسیرهای گذشته که گاهی هالهای از قداست و نقدگریزی را به خود گرفتهاند، جدا سازد. موضوع ارث و تقسیم ترکه متوفّی در آیة یازده سورة نساء بیان شده است. فهم و برداشت مفسّران قرآنی و مسلمانان از این آیه - که البته جزء بدیهیّات تلقّی میشود - بر این پایه استوار شده که سهم الإرث پسر دو برابر سهم الإرث دختر است؛ ولی در روش قرآنپژوهی محمّد شحرور که به طور کلّی شالودۀ آن به واکاوی نشانههای زبانی در چارچوب تفسیر قرآن به قرآن مبتنی است، پرده از فهمی نوین و متفاوت از این آیه برمیدارد که از آن در دانش ریاضیّات به نظام مجموعهها و معادله یک مجهولی یاد میشود که متغیّر X تعداد گروه زنان است. طبق این فهم، نخست کاربرد آیه در جایی است که فرزندان متوفّی ترکیبی از دختر و پسر باشند و دوم این که فرمول تقسیم ترکه از سه حالت خارج نیست و تنها در یک حالت سهم الإرث مجموعه مردان دو برابر سهم الإرث مجموعه زنان است. این سخن بدان معناست که اوّلاً ما در تقسیم ارث دو مجموعه به نام مجموعۀ مردان و مجموعۀ زنان داریم، نه یک مجموعه و اگر فرزندان متوفا همه دختر یا همه پسر باشند، در این صورت ارث به صورت مساوی میان آنها تقسیم میشود؛ ثانیاً میزان سهم افراد در ارث به تعداد اعضای مجموعۀ زنان و نسبت آن با مجموعۀ مردان بستگی دارد که متن قرآنی برای این مورد سه حدّ معین کرده است . نگرش شحرور در عرصۀ مطالعات قرآنی، از یک سو، تفکّر سنّتی و موروثی را در این زمینه در هم مینوردد و از دیگر سو، راهکارهای سازندهای را برای حل و رفع مشکلات و چالشهای پیشروی فهم قرآنی بیان میدارد.
https://jalit.ut.ac.ir/article_75771_bc886ee4838e2515fb22ec4439b5b3da.pdf
2021-05-22
137
153
10.22059/jalit.2018.220431.611587
قرآن
ارث
زبانشناسی
حدّ
محمد شحرور
محمّدنبی
احمدی
mnnabiahmadi@razi.ac.ir
1
دانشیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی
LEAD_AUTHOR
مهدی
پورآذر
mm.poorazar@gmail.com
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی
AUTHOR
قرآن کریم (1371)، ترجمة سیّد جلال الدین مجتبوی، تهران: حکمت.
1
قرآن کریم (1415)، ترجمة محمّد مهدی فولادوند، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
2
آلوسی، سیّد محمود (1415)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، محقّق: علی عبدالباری عطیّه، بیروت: دارالکتب العلمیة.
3
ابن عاشور، محمّد بن طاهر (2000)، التحریر و التنویر، بیروت: مؤسّسة التاریخ.
4
ابن فارس، ابوالحسین (1997)، الصاحبی فی فقه اللغة العربیّة و مسائلها و سنن العرب فی کلامها، مصحّح: احمد حسن بسج، بیروت: دارالکتب العلمیة.
5
ابن منظور، ابوالفضل جمال الدّین محمّد بن مکرم (1414)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر، چاپ سوم.
6
اصفهانی، حسین بن محمّد راغب (1412)، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، لبنان: دارالعلم-دارالشامیة.
7
جوهری، اسماعیل بن حماد (1410)، الصحاح، تحقیق احمد عبدالغفور عطّار، بیروت: دارالعلم للملایین.
8
الحرّ العاملی، محمّد بن حسن (1409)، وسائل الشیعة، قم: مؤسّسة آل البیت علیهم السلام.
9
حماد، محمّد احمد (2007)، الثروة اللفظیة فی اللغة العربیة، المملکة العربیة السعودیة: دار نشر الدولی.
10
رازی، فخرالدین ابوعبدالله محمّد بن عمر (1420)، مفاتیح الغیب، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
11
السامرائی، فاضل صالح (2003)، معانی النحو، قاهرة: شرکة العاتکة لصناعة الکتاب.
12
شحرور، محمّد (2013)، الکتاب والقرآن - قراءة معاصرة، بیروت: دارالساقی، الطبعة الثالثة.
13
ــــــــــــــ (1995)، دراسات إسلامیة معاصرة فی الدولة والمجتمع، دمشق: الاهالی للطباعة و النشر دمشق.
14
(2000)، نحو أصول جدیدة للفقة الإسلامی؛ فقة المرأة (الوصیة، الإرث، القوامة، التعددیة، اللباس)، بیروت: دارالساقی.
15
طباطبایی، سید محمّد حسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات جامعة مدرسین علمیّه قم، چاپ پنجم.
16
طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.
17
عزب دفتری، بهروز (1387)، «منشور متن و تلون معنا»، کتاب ماه ادبیّات، ش 132، صص 5-14.
18
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409)، العین، قم: نشر هجرت، چاپ دوم.
19
کلینی، محمّد بن یعقوب (1369)، اصول الکافی، ترجمة سیّد جواد مصطفوی، تهران: کتاب فروشی علمیه اسلامیه.
20
ORIGINAL_ARTICLE
رابطه زبان و واقعیت در تحلیل مفهوم تبعیدگاه در زبان شعری عزالدین المناصرة
تبعیدگاه مفهومی است که پدیداری آن در ذهن و زبان شاعر، پس از تجربة زیستن و احساس فقدان آزادی و نداشتن ارتباط فیزیکی با وطن حاصل میشود. مناصرة شاعری است که تبعید به زبان شعریاش ساختاری ویژه داد؛ تجربه پناهندگی نشانی بر پیشانی شعر اوست. هستة اصلی این مقاله آن است که تبعیدگاه در دیالکتیکی نامرئی زبان شاعر را حدّت میبخشد و امر واقع است که منجر به تولید زبانی خاص میشود. گسترة مقاله چند سروده مناصرة با بار محتوایی تبعید است که در جدول آماری کمیت آن ذکر شده است. دادهها و نمودارهای آماریِ بسامد تبعیدگاه ثابت کردند که اوج درهم تنیدگی تبعیدگاه با زبان شاعر زمانی است که ژینوساید و کشتار آوارگان فلسطینی در تل زعتر و الکرنتینا اتفاق میافتد که در اینجا رابطة معناداری بین زبان شعری و واقعیت اثبات میشود. متافیزیک فلسطین در تبعیدگاه جایگزین فیزیک آن و مکان زیست ذهنی-روحی شاعر شده است. وطن فقط یک مفهوم یا فیزیک نیست، متافیزیکی سهمگین از اندیشهها و مفاهیم است که بر ذهن شاعر تسلط تام دارد. تبعید برای شاعر تنها تبعیدی مکانی نیست، این ذات شاعر و اندیشة او هم هست که به تبعیدی ناخواسته رفته است. بخشی از حیات شاعران فلسطین پناهندگی و تبعید است و این مفهوم در شعر مناصرة در تصاویر و با تابلوهای رنگین شعری نمایانده میشود. تبیین این مفهوم و چگونگی جلوه یافتگیاش در زبان شعری، ضرورتی عقلانی است که فهم شعر شاعر فلسطینی آن را ایجاب میکند. طغیان در برابر اشغالگری و حرمت ذاتی برای حیاتی شرافتمندانه، از عوامل تبعید شاعر هستند. در تعامل مقاومت، آزادیخواهی، به مصاف اشغالگران رفتن با شعر، در وطن پدری تبعیدوارانه زیستن و در تبعید با حب درونی و غمهای وطن سر کردن، زایشی در زبان شعری پدید می آورد که طفل مولودش، ادبیات شعری تبعید است.
https://jalit.ut.ac.ir/article_80258_249421cd1234890ba350b2c6cdb4836b.pdf
2021-05-22
155
175
10.22059/jalit.2021.313996.612314
عزالدین المناصرة
تبعیدگاه
فلسطین
زبان شعری
زبان و واقعیت
محمد
یعقوبی
yaaghobim@yahoo.com
1
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فرهنگیان
LEAD_AUTHOR
رسول
زارع
zare.3r@gmail.com
2
دانش آموخته زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی
AUTHOR
بودویک، محمد (2006)، شعر عزالدین المناصره بنیاته. إبدالاته وبعده الرعوی، عمان: دارمجدلاوی للنشر والتوزیع.
1
بوعدیله، ولید (2009)، شعریّه الأمکنة: تجلیّات الأسطوره فی شعر عزالدین المناصره، عمان: دارمجدلاوی للنشر والتوزیع.
2
التمیمی، حسام جلال (2001)، «تجلیات جفرا فی شعر عزالدین المناصره»، مجلة جامعة النجاح للأبحاث،المجلد 15، صص 311-360.
3
التمیمی، حسام جلال (2002)،«الخلیل فی شعر عزالدین المناصره» مجلة جامعة النجاح للأبحاث، المجلد 16، صص 123-179.
4
حسین زاده یزدی، مهدی (1393)، «رابطه زبان و واقعیت از منظر ویتگنشتاین متأخر با توجه به تفسیر ایلهام دیلمن»، مجله مطالعات جامعهشناختی، دوره 21، ش یک، صص 131-145.
5
خالقی، احمد (1385)، قدرت، زبان، زندگی روزمره، تهران: گام نو، چاپ دوم.
6
رستم پور، رقیه (1389)، «تجلیّات المکان فی شعر عزالدین المناصرة»، مجلة دراسات فی العلوم الإنسانیة، دورة 8، ش 3، صص 17-31.
7
عبدالکریمی، بیژن (1397)، در جستجوی معاصریت، تهران: نقد فرهنگ
8
عثمان، اعتدال (1988)، إضاءه النص، بیروت: دارالحداثة للطباعة والنشر والتوزیع.
9
عموزاده مهدیرجی، محمد (1383)، «نقش زبان در نمود واقعیتها»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، سال 47، شماره مسلسل 190، صص 1-21.
10
عوده، علی (1997)، الزمان والمکان فی الروایه الفلسطینیه 1952-1982، قاهرة: دارالشروق، ط 2.
11
فرهنگ نیا، امیر، روشنفکر، کبری، پروینی، خلیل (1436)، «ظاهرة الإغتراب فی شعر عزالدین المناصرة»، مجلة اللغة العربیة و آدابها، دوره 11، ش 3، صص 387- 408.
12
فلاحتی، صغری، شریف عسکری، محمد صالح، یعقوبی، محمد (1393)، «محتوا پذیری مکان کنعان و دلالتهای آن در اشعار عزالدین المناصره»، ادب عربی، سال 6، ش 2، صص 291-311.
13
کحلوش، فتحیه (2008)، بلاغة المکان، قرءاة فی مکانیة النصّ الشعری، بیروت: مؤسسة الإنتشار العربی.
14
مارسل، گابریل (1388)، انسان مسأله گون، ترجمة بیتا شمسی، تهران: نشر ققنوس، چاپ دوم.
15
المناصرة، عزالدین (2000)، الجفرا والمحاورات: قراءات فی شعراللهجی فی الجلیل الفلسطینی، عمان: دار الکرمل.
16
المناصرة، عزالدین (2006)، الأعمال الشعریه، عمان: دار مجدلاوی.
17
وعدالله، لیدیا (2005)، التناص المعرفی فی شعر عزالدین المناصره، عمان: دار مجدلاوی.
18
ORIGINAL_ARTICLE
اهمیت ترجمه صحیح واژگان در یافتن مرجع ضمیر (با محوریت آیه 35 سورة واقعه)
ترجمه و تفسیر صحیح آیات قرآن، وابستگی شدیدی به رعایت اصول و قواعد ادبیات عرب دارد. یکی از این اصول، نکاتی است که جهت تشخیص مرجع ضمایر غایب، باید در نظر گرفته شود. ضرورت این مسأله آنگاه آشکار میشود که با تغییر مرجع یک ضمیر، مفهوم و مقصود یک آیه کاملاً تغییر کرده و مخاطب از فهم و درک پیام صحیح و هدف آیه فاصله میگیرد. عدم توجه به معنای صحیح واژگان، مهمترین عاملی است که باعث این خطا میشود. بر این اساس، به نظر میرسد ضمیر جمع مؤنث «هُنّ» در آیة 35 سورة واقع دچار چنین خطایی شده و مرجع مناسبی برای این ضمیر، انتخاب نشده است و بیشتر مفسران و مترجمان قرآن کریم، با استناد به روایات ضعیف ذیل آیه، مرجع این ضمیر را «زنان و همسران بهشتی» میدانند. بر اساس این دیدگاه، لازم است واژگان «فُرُش»، «أبکار»، «أتراب» و «عُرُب» را بدون وجود قرینهای در کلام، بر معانی کنایی و مجازی حمل نماییم. حال آنکه با توجه به دو اصل «ضرورت وجود قرائن واضح و آشکار برای حذف مرجع ضمیر» و «تقدم مرجع ذکری بر مرجع معنوی و حکمی»، نمیتوان این ارجاع ضمیر را صحیح دانست. نوشتار حاضر با هدف یافتن مرجع مناسب برای ضمیر جمع مؤنث «هنّ» در آیة محل بحث، به نقد مستندات و شواهد دیدگاه مشهور پرداخته و سپس با بهرهگیری از منابع لغوی به تبیین معنای حقیقی واژگان «فُرُش»، «أبکار»، «إنشاء»، «أتراب» و «عُرُب» میپردازد. در نهایت، با روش گردآوری اطلاعات کتابخانهای و روش انتقادی و با بهرهگیری از منابع تفسیری و ادبی به این نتیجه میرسد که برای ایجاد تناسب معنایی صحیح بین آیات محل بحث و همراستا شدن با هدف و محور اصلی سوره، بهتر است این واژگان را بر همان معانی حقیقی و اولیه این واژگان حمل نماییم؛ همچنین لازم است نعمتهای مذکور در آیات پیشین؛ یعنی میوهها، آبهای جاری و فرشهای گسترده شده را به عنوان مرجع ضمیر «هُنّ» در نظر بگیریم.
https://jalit.ut.ac.ir/article_73526_2a65802b55f1b96d0b40311d36a86488.pdf
2021-05-22
177
193
10.22059/jalit.2019.234020.611727
ترجمة قرآن
ترجمة واژگان قرآن
مرجع ضمیر
أَنْشَأْناهُنَّ
سورة واقعه
اباذر
کافیموسوی
1359abazarkafi@gmail.com
1
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه فرهنگیان
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
آلوسى، سید محمود (1415)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
2
ابنجوزى، ابوالفرج عبدالرحمن بن على (1422)، زاد المسیر فى علم التفسیر، بیروت: دار الکتاب العربی.
3
ابنعاشور، محمد بن طاهر (1420)، التحریر و التنویر، بیروت: موسسه التاریخ.
4
ابنعطیه اندلسى، عبدالحق بن غالب (1422)، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز. بیروت: دار الکتب العلمیه.
5
ابنکثیر دمشقى، اسماعیل بن عمرو (1419)، تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلى بیضون.
6
ابنمنظور، محمد بن مکرم (1405)، لسان العرب، قم: نشر ادب الحوزة.
7
ابوحیان اندلسى، محمد بن یوسف (1420). البحر المحیط فى التفسیر، بیروت: دار الفکر.
8
الهى قمشهاى، مهدى (1380)، ترجمه قرآن، قم: فاطمة الزهراء.
9
انصارى خوشابر، مسعود، (1377)، ترجمه قرآن. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
10
انصاریان، حسین (1388)، ترجمه قرآن. قم: انتشارات اسوه.
11
بحرانى، هاشم بن سلیمان (1416)، البرهان فى تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.
12
پورجوادى، کاظم (1414)، ترجمه قرآن، تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامى.
13
حسن، عباس (1423)، النحو الوافی، تهران: ناصر خسرو.
14
حسینى شیرازى، سید محمد (1423)، تبیین القرآن، بیروت: دار العلوم.
15
حقى بروسى، اسماعیل (بیتا). تفسیر روح البیان. بیروت: دار الفکر.
16
خسروانى، على رضا (1390)، تفسیر خسروى. تهران: انتشارات اسلامیه.
17
خواجوى، محمد، (1410)، ترجمه قرآن. تهران: انتشارات مولى.
18
رازى، ابوالفتوح حسین بن على (1408)، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
19
رازى، فخرالدین ابوعبدالله محمد بن عمر (1420)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار الاحیاء التراث العربى.
20
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412)، المفردات فی غریبالقرآن، بیروت: دار العلم.
21
رهنما، زین العابدین (1346)، ترجمه و تفسیر رهنما، تهران: انتشارات کیهان.
22
زحیلى، وهبة بن مصطفى (1418)، التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج، بیروت: دار الفکر المعاصر.
23
زمخشرى، محمود بن عمر (1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
24
سمرقندى، نصر بن محمد بن احمد (د.ت)، بحر العلوم. بیروت: دار الفکر.
25
سیوطى، جلال الدین (1404)، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
26
شعرانى، ابوالحسن (1374)، ترجمه قرآن،تهران: انتشارات اسلامیة.
27
شوکانى، محمد بن على (1414)، فتح القدیر، بیروت: دار الکلم الطیب.
28
طباطبایى، سید محمد حسین (1417)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
29
طبرسى، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
30
طنطاوی، سید محمد (د.ت)، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم.
31
طوسى، محمد بن حسن (1367)، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
32
عروسى حویزى، عبد على بن جمعه (1415)، تفسیر نور الثقلین. قم: انتشارات اسماعیلیان.
33
فارسى، جلال الدین (1369)، ترجمه قرآن (فارسى)، تهران: انجام کتاب.
34
فولادوند، محمد مهدى (1415)، ترجمه قرآن (فولادوند)، تهران: دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى).
35
فیض الاسلام، سید علی نقی (1378)، ترجمه قرآن، تهران: انتشارات فقیه.
36
فیض کاشانى، ملا محسن (1415)، تفسیر الصافى، تهران: انتشارات الصدر.
37
قاسمى، محمد جمالالدین (1418)، محاسن التاویل، بیروت: دار الکتب العلمیه.
38
قطب، سید بن ابراهیم شاذلی (1412)، فى ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق.
39
قمى مشهدى، محمد بن محمد رضا (1368)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران:سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
40
کاشانى، ملا فتح الله (1336)، تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین، تهران: کتاب فروشى محمد حسن علمى.
41
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1429)، الکافی، قم: دار الحدیث.
42
مجتبوى، سید جلال الدین (1371)، ترجمه قرآن (مجتبوى)، تهران:حکمت.
43
مدرسى، سید محمد تقى (1419)، من هدى القرآن. تهران: دار محبى الحسین.
44
مشکینى، على (1381)، ترجمه قرآن (مشکینى). قم: الهادى.
45
مصباح زاده، عباس (1380)، ترجمه قرآن، تهران: سازمان انتشارات بدرقه جاویدان.
46
مصطفوى، حسن (1380)، تفسیر روشن، تهران: مرکز نشر کتاب.
47
ــــــــــــــ (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم،تهران:بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
48
مظهرى، محمد ثناءالله (1412)، التفسیر المظهرى، پاکستان: مکتبة رشدیه.
49
معزى، محمد کاظم (1372)، ترجمه قرآن (معزى)، قم: أسوه.
50
مقاتل بن سلیمان (1423)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت: دار إحیاء التراث.
51
مکارم شیرازى، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
52
ــــــــــــــ (1373)، ترجمه قرآن (مکارم)، قم: دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى).
53
میبدى، رشیدالدین احمد بن ابى سعد (1371)، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران: امیر کبیر.
54
نخجوانى، نعمت الله بن محمود (1999)، الفواتح الالهیه و المفاتح الغیبیه، مصر: دار رکابى للنشر.
55