ORIGINAL_ARTICLE
دلایل اصلی پیدایش موشّح در اندلس
چکیده:موشّح، نوع خاصی از شعر است که در قرن سوم هجری در اندلس(اسپانیای کنونی) به وجود آمد و در پیدایش اوّلین سراینده، اندلسی بودن و حتی در تعریف آن مباحث فراوانی وجود دارد. بسیاری از محقّقین دربارة علّت پیدایش موشّح، اظهار بیاطلاعی میکنند. با این وجود، امور زیر را در کتابهای قدیم و جدید عامل پیدایش آن دانستهاند؛ آواز اسپانیای قدیم، اشعار ملّی و عامی، اشعار تروبادورها (troubadours)، وجود مسمّط، مخمّس و رباعی عربی و تفنن عروضی.عدهای دیگر، تأثیر مناطق جغرافیایی اندلس، حکومت اشرافی حاکم و اختلاط نژادهای مختلف بعد از فتح مسلمانان را عامل پیدایش موشّح میدانند. البته بعضی دیگر، آوازهای یهودیان، زنان جلیقیّه و زریاب را نیز از عوامل پیدایش موشّح قلمداد کردهاند. این مقاله در پی آن است که درستی یا نادرستیِ دلایل فوق را بررسی و حدود تأثیر برخی از آنها را مشخص کند و در پایان نیز دلایل اصلی پیدایش موشّح در اندلس را برشمرد.واژههای کلیدی: موشّح، آواز (غنا)، موسیقی، زبان، شعر.
https://jalit.ut.ac.ir/article_28676_26fd0f458408736d86ba9a70f660fdc9.pdf
2010-01-21
1
12
آواز (غنا)
زبان
شعر
موسیقی
موشّح
فیروز
حریرچی
jalit63@ut.ac.ir
1
دانشگاه تهران
AUTHOR
حسینعلی
اصغری متی¬کلایی
jalit62@ut.ac.ir
2
---------------
AUTHOR
1- ابن خلدون، محمّد، مقدمة ابن خلدون، دارالکتاب العربی، بیروت، 2006م.
1
۲ـ ابن سناء الملک، دارالطراز فی عمل الموشّحات، المطبعة الکاثولیکیة، بیروت، 1949م.
2
۳ـ الأوسی، حکمه علی، فصول فی الأدب الأندلسی فی القرنین الثانی و الثالث، الطبعة الخامسه، مطبعة بابل، بغداد، 1987م.
3
۴ـ باقر سماکه، التجدید فی الأدب الأندلسی، مطبعة الایمان، بغداد، 1971م.
4
۵ـ البستانی، بطرس، أدبا العرب فی الأندلس و عصر الإنبعاث، دارالجیل، بیروت، 1998م.
5
۶ـ بهجت، منجد مصطفی، الأدب الأندلسی من الفتح حتی سقوط غرناطه، موصل، دارالکتب للطباعة، 1988م.
6
۷ـ حریرچی، فیروز، موشّح در ادبیات عرب، میهن، تهران، 1342هـ.ش.
7
۸ـ الرکابی، جودت، فی الأدب الأندلسی، دارالمعارف، قاهره، 1960م.
8
۹ـ الشنترینی، ابن بسام، الذخیرة فی محاسن الجزیرة، القسم الأول للمجلّد الأول، دارالثافة، بیروت، 1979م.
9
10ـ ضیف، شوقی، تاریخ الأدب العربی عصر الدول و الأمارات الشام، الطبعة التاسعه، دارالمعارف، قاهرة، 1990م.
10
۱۱ـ ــــــــــــ ، الفن و مذاهبه فی النثر العربی، الطبعة السابعة، قاهرة، دارالمعارف، 1960م.
11
۱۲ـ عاصی، میشال، الشعر و البیئه فی الأندلس، المکتب التجاری للطباعة، بیروت، 1970م.
12
۱۳ـ عباس، احسان، تاریخ الأدب الأندلسی عصر الطوائف و المرابطین، الطبعة الخامسة، دارالثقافة، بیروت، 1978م.
13
۱۴ـ ـــــــــــــ ، تاریخالأدب الأندلسی عصر السیادة و القرطبة، دارالشروق، عمان، 1997م.
14
۱۵ـ عیسی، فوزی سعد، ابنزهر (الحفید) وشاح الأندلس، دارالمعارف، الأسکندریة، 1983م.
15
۱۶ـ الفاخوری، حنا، الجامع فی تاریخ الأدب العربی العصر القدیم، منشورات ذوی القربی، تهران، 1998م.
16
۱۷ـ القریشی، رضامحسن، الموشّحات العراقیه، دارالحریة للطباعة، بغداد، 1981م.
17
۱۸ـ قیرنیت، خوان، فضل الأندلس علی ثقافة الغرب، اشبیلیة للدارات و النشر، دمشق، 1997م.
18
۱۹ـ مطلق، البیر الحبیب، الحرکة اللغویة فی الأندلس، المکتبة العصریة، بیروت، 1967م.
19
20ـ هیکل، أحمد، الأدب الأندلسی من الفتح إلی سقوط الخلافة، الطبعة السابعه، دارالمعارف، قاهرة، 1993م.
20
ORIGINAL_ARTICLE
عوامل پیدایی هجا در نزد بشار بن برد
«فن هجا» از فنون شعری است که بهطور خودانگیخته یا غیرخودانگیخته، برای آرامش آشفتگیهای درونی شاعر همراه با رنجش مهجوّ از وجود وی برمیخیزد. بدون شک در شکلگیری این نوع از شعر، عامل یا عواملی دخالت دارد، همانگونه که در جهتگیری شاعران به سوی نوع معیّنی از شعر، انگیزهها یا عللی دخیل است. این مقاله تلاش دارد این عوامل را در دو دستة بیرونی و درونی بررسی نماید.در قسمت نخست به بررسی ریشههای هجوگرایی بشار در محیط خانواده و اجتماع پرداخته شده، و از بردگی خانوادگی، نقص عضو ژنتیکی، مقطوعالنسل بودن و اثرات آن در تولید هجا سخن گفته شده است، و در بخش بعدیِ آن به انطباق شخصیّت این شاعر با نقطهنظرهای برخی از روانشناسان و جامعهشناسان در مباحثی چون اضطراب، هیجانخواهی، عقدة حقارت و عقده خودبزرگبینی پرداخته شده است.واژههای کلیدی: بشاربن برد، هجا، اغراض شعر، انگیزههای هجو، بصره.
https://jalit.ut.ac.ir/article_28677_b31ba2ac3ad705f20d895397d560e89c.pdf
2010-01-21
13
29
اغراض شعر
انگیزههای هجو
بشاربن برد
بصره
هجا
ابوالحسن
امین¬مقدّسی
jalit61@ut.ac.ir
1
دانشیار دانشگاه تهران
AUTHOR
بهرام
امانی
2
استادیار دانشگاه زنجان
AUTHOR
1ـ ابن عاشور، محمّد الطاهر، دیوان بشار بن برد، لجنة التألیف والترجمة والنشر، القاهرة، 1369 ﻫ. ق .
1
2ـ ابن قتیبة الدینوری، الشعر والشعراء، دارالحدیث، القاهرة،1423ﻫ .ق .
2
3ـ ابنمنظور، لسانالعرب، داراحیاء التراث العربی، بیتا.
3
4ـ اسکارپیت، روبر، جامعهشناسی ادبیات، ترجمه مرتضی کتبی، چاپ اوّل، انتشارات سمت، تهران، 1374ﻫ.ش.
4
5ـ الإصفهانی، ابو الفرج، الأغانی، الشرح سمیر جابر، دارالفکر، الطبعةالأولی،1407 ﻫ. ق .
5
6 ـ بشاربن برد، دیوان بشاربن برد، الشرح و التقدیم محمّد مهدی ناصرالدین، دارالکتب العلمیّة، الطبعة ألاولی، بیروت،1413ﻫ.ق.
6
7ـ البلاذری، احمدبن یحیی، فتوح البلدان، المحقّق رضوان محمّد رضوان، دارالکتب العلمیّة، بیروت،1403ﻫ.ق.
7
8ـ ترابی، علیاکبر، جامعهشناسی ادبیات فارسی، فروغ آزادی، چاپ اوّل، تبریز،1376ﻫ.ش
8
9ـ الثعالبی، أبومنصورعبدالملک بن محمّد، ثمارالقلوب فی المضاف والمنسوب، المحقّق محمّد أبوالفضل ابراهیم، القاهرة، الطبعة الأولی، دارالمعارف، 1965م.
9
10ـ الحموی، یاقوت، معجم البلدان، دارالفکر، بیروت، بیتا.
10
11ـ دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، سازمان چاپ دانشگاه تهران، تهران، 1348ﻫ.ش.
11
12ـ زکی، احمد کمال، الحیاة الأدبیة فی البصرة الی نهایة القرن الثانی الهجری، دارالفکر، دمشق، 1381ﻫ.ق.
12
13ـ شولتز و دیگران، نظریههای شخصیّت، ترجمه یحیی سیدمحمّدی، چاپ نهم، نشر ویرایش، 1385ﻫ.ش
13
14ـ الطبری، محمّدبن جریر، تاریخ الامم والملوک، المحقّق ابوصهیب الکرمی، بیت الأفکار الدولیّة، بیتا.
14
15ـ العظیم آبادی، ابوالطیّب، القاموس المحیط، مؤسسة الرسالة، بیتا.
15
16ـ گلدمن، لوسین، جامعهشناسی ادبیات، ترجمه محمّدجعفر پوینده، انتشارات هوش و ابتکار، تهران، 1371ﻫ.ش.
16
17ـ لسترینج، گای، جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمة محمود عرفان، چاپ ششم، شرکت انتشارات علمی فرهنگی ـ چاپ سهند، تهران، 1383ﻫ.ش.
17
ORIGINAL_ARTICLE
مقایسه مدایح نبوی دورۀ معاصر با دورۀ انحطاط
فن مدیح نبوی همانند هر فن شعری دیگر، مراحل مختلفی را طی کرده و فراز و نشیبهای متعددی را پشت سر گذاشته است. این فن به وسیل? شاعران بزرگی چون کعب بن زهیر و حسانبن ثابت پایهگذاری شد و با الهام گرفتن از قرآن کریم و سنّت نبوی به حیات خود ادامه داد.در دور? انحطاط (مغول، ممالیک و عثمانیها) به دلایل مختلف سیاسی، اجتماعی و دینی و مذهبی، دوران شکوفایی این فن شعری فرا میرسد و با طبع-آزمایی شاعران برجستهای چون بوصیری، صفیالدین حلّی و ابن نباته مصری و ... به اوج خود میرسد و به صورت یک فن شعری مستقل با ساختار و ویژگیهای خاص خود درمیآید؛ در دور? معاصر نیز به لطف شاعرانی چون محمود سامی البارودی، احمد شوقی و... با رویکردی جدید ادامه پیدا میکند. در این مقاله ضمن اشاره به فن مدح و مدایح نبوی و چگونگی شکلگیری آن به تقلید و تجدید ایجاد شده در این فن در دور? معاصر در مقایسه با مدایح نبوی دور? انحطاط پرداخته میشود.
https://jalit.ut.ac.ir/article_28678_6f4db01979b78826e43e4ca71253dc25.pdf
2010-01-21
31
51
شعر معاصر عربی
عصر انحطاط
محمّد(ص)
مدایح نبوی
عدنان
طهماسبی
jalit59@ut.ac.ir
1
استادیار دانشگاه تهران
AUTHOR
حسن
اسماعیل¬زاده
jalit58@ut.ac.ir
2
----------
AUTHOR
1ـ ابنخلدون، عبدالرحمن، المقدمه، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1993م.
1
2ـ ابنمنظور، محمّد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت، بیتا.
2
3ـ اسماعیل محمود حسن، الشعر فی الحرکه، دارالکاتب العربی، قاهره،1967م.
3
4ـ بارودی، محمود سامی، من المدائح النبویه، کشف الغمه فی مدح سید الأمة، دارالعلوم، قاهره، 2006م.
4
5ـ الدهان، سامی، فن المدیح، دارالمعارف، قاهره، بیتا.
5
6ـ دهخدا، علیاکبر، لغت نامه، ج 12.
6
7ـ زکی، احمد کمال و فاروق خورشید، «محمّد(ص) فی الأدب المعاصر» منشورات إقرأ، بیروت، بیتا .
7
8ـ سالم محمّد، محمود، المدائح النبویۀ حتی نهایة العصر المملوکی، ، دارالفکر دمشق، 1996م.
8
9ـ سلام، محمّد زغلول، الادب فی العصر المملوکی، دارالمعارف، قاهره، 1971م.
9
10ـ شبیب، غازی ، فن المدیح النبوی فی العصرالمملوکی، المکتبةالعصریة، بیروت، 1998م.
10
11ـ صالح، مخیمر، المدائح النبویّه بین الصرصری و البوصیری، الدار العربیه، عمان، 1986م.
11
12ـ طوقان، فدوی، دیوان الشعر، دارالعوده، بیروت، 1997م.
12
13ـ عبدالصبور، صلاح، دیوان الشعر، دارالعوده، بیروت، 1998م.
13
14ـ عوضین، ابراهیم، محمّد(ص) بین البوصیری و شعرائنا المعاصرین، وزارة الأوقاف، قاهره، 1994م.
14
15ـ قاسم، سمیح، دیوان الشعر، الأعمال الکامله، دارالعودة، بیروت، 1973م.
15
16ـ القاعود حلمی محمّد، محمّد(ص) فی الشعر العربی الحدیث، دارالوفاء، قاهره، 1987م.
16
17ـ ـــــــــــــــــــ ، القصائد الاسلامیه الطوال فی العصر الحدیث، دارالاعتصام، قاهره، 1989م.
17
18ـ الکاتب، احسان، النبی العربی(ص) فی الشعر الحدیث، دارالمکتبه الوطنیه الظاهریه، دمشق، 1973م.
18
19ـ مبارک، زکی، المدائح النبویّة فی الأدب العربی، قاهره، دارالشعب، بیتا.
19
20ـ مکی، محمود علی، المدائح النبویّه، الشرکة المصریة العالمیة، قاهره،1991م.
20
ORIGINAL_ARTICLE
روابط متداخل واژگان ادبیات جاهلی و قرآنی
زبان عربی که در دروة جاهلی از فصاحت و بلاغت و غنای معنایی در الفاظ یا واژگان، به رشد چشمگیری نائل شده بود، آمادة پذیرایی وحی الهی در این زبان گردید. از طرف دیگر قرآن (کلام الهی)، دارای معانی بلند و حقایق علمی بیپایان، در قالب الفاظ عربی میبایست طوری تجلی مینمود، تا بتواند پیام وحی را آنطور که هست به مخاطبانش برساند، با توجه به نزول وحی، مراتب علمی قرآن که دارای لایههای متعدد معنایی است در قالب الفاظ عربی متجلّی شد و البته قبل از آن نیز این زبان از غنای الفاظ چندمعنایی برخوردار بود. در این مقاله برآنیم رفتار واژگان چندمعنایی (اعم از مترادف و مشترک) را که مورد بحث دانشمندان علوم قرآنی است در ادب جاهلی بررسی کنیم و میزان برخورداری ادب جاهلی از این پدیده را روشن سازیم، که تا چه حد ادب جاهلی از آن برخوردار بوده و یا کدامیک از پدیدهها، در ادب جاهلی مطرح نبوده؛ بدین ترتیب، این ویژگی اعجاز قرآن است که توانسته روابط متداخل واژگانی را دارا باشد و در این ارزیابی، منحصربهفرد تلقّی گردد.
https://jalit.ut.ac.ir/article_28679_aae20908612674a28d455db4f2d07909.pdf
2010-01-21
53
76
ادب جاهلی
اشتراک
ترادف و تضاد
متشابه القرآن
مشکلالقرآن
نصرالله
شاملی
jalit57@ut.ac.ir
1
دانشیار دانشگاه اصفهان
AUTHOR
اعظم
پرچم
jalit56@ut.ac.ir
2
استادیار دانشگاه اصفهان
AUTHOR
۱ـ قرآن کریم (با ترجمه فولادوند).
1
۲ـ آلوسی، محمود، روحالمعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
2
3ـ ابنالانباری، الاضداد، محمّدبن قاسم، تحقیق محمّد ابوالفضل ابراهیم، المکتبة العصریه، بیروت، 1987م.
3
4ـ ابنفارس، معجم مقاییس اللغة، تحقیق عبدالسلام، الطبعة الثالثة، مکتبة الخانجی، مصر، 1981م.
4
5ـ ابنقتیبه، تأویل مشکل القرآن، تحقیق احمد صقر، الطبعة الثانیة، دارالتراث قاهره، 1393هـ.ق.
5
6ـ ابن منظور، لسان العرب، الطبعة الاولی، داراحیاء التراث العربی، بیروت، 1408هـ.ق/ 1988م.
6
7ـ ابوعودة، عودة خلیل، التطور الدلالی، بین اللغة الشعر الجاهلی و لغة القرآن الکریم، مکتبة المنار، اردن، زرقاء، 1405هـ.ق/ 1985م.
7
8ـ ابوهلال العسکری، جمهرة الامثال، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1988م.
8
9ـ (الخطیب) الاسکافی، محمّد بن عبدالله، درّة التنزیل و غرة التأویل، تحقیق دکتر محمّدمصطفی آیدین، معهد البحوث العلمیة، مکة مکرّمه، 1422 هـ.ق. /۲۰۰۱ م.
9
10ـ الاصمعی، الاصمعیان، تحقیق احمد محمّد شاکر، عبدالسلام هارون، دارالعمارف، مصر، 1964م.
10
۱1ـ اختیار، منصور، معنیشناسی، انتشارات دانشگاه تهران، شمارة ثبت ۱۲۱۵، تهران، 1348هـ.ش.
11
۱2ـ الأعشی، دیوان اعشی (میمون بن قیس)، شرح و تعلیق محمّدحسین، المکتب الشرقی للنشر و التوزیع، بیروت، 1967م.
12
13ـ امرؤالقیس، دیوان، ویرایش محمد ابوالفضل ابراهیم،قاهره، 1958م.
13
۱4ـ ایزوتسو، توشیهیکو، خدا و انسان در قرآن، ترجمة احمد آرام، نشر قلم، تهران، 1373هـ.ش..
14
۱5ـ الحماسة، دیوان (گردآورنده مرزوقی)، ۴ جلد، قاهره، 1951م.
15
۱6ـ ـــــــــــــ (گرد آورنده تبریزی)، ۲ جلد، قاهره، 1955م.
16
۱7ـ جاحظ، البیان و التبیین، تحقیق عبدالسلام هارون، الطبعة الرابعه، مکتبة الخانجی، قاهره، 1975م.
17
۱8ـ جوهری، صحاح، دارالکتب العلمیة، الطبعة الرابعه، بیروت، 1970م.
18
۱9ـ زمخشری، اساس البلاغة، المطبعة الذهبیة، الطبعة الاولی، قاهره، 1883م.
19
20ـ ــــــــ ، الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، شرکة مکتبه و مطبعة مصطفی الحلبی و أولاده، مصر، 1385هـ.ق.
20
۲1ـ راغب اصفهانی، مفردات فی غریب القرآن، تحقیق محمّد سیدگیلانی، دارالمعرفة، بیروت، دون تاریخ.
21
۲2ـ زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمّد ابوالفضل ابراهیم، الطبعة الثانیه، دارالمعرفة، بیروت، 1972م.
22
۲3ـ زوزنی، شرح معلقات، سبع، انتشارات کتابخانه ارومیه، قم گذرخان، 1405هـ.ق.
23
۲4ـ زجاج، معانی القرآن، 5 جلدی، انتشارات عالم الکتب،1408 هـ.ق./1988م.
24
۲5ـ سلوی محمّدالعّوا، بررسی زبانشناختی وجوه و نظایر در قرآن کریم، ترجمه دکتر سیدحسین سیدی، نشر آستان قدس رضوی، 1382هـ.ش.
25
۲6ـ سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، تحقیق محمّد ابوالفضل ابراهیم، المکتبة العصریة، بیروت، 1987م.
26
۲7ـ ــــــ ، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، تحقیق محمّد ابوالفضل ابراهیم و دیگران، الطبعة الاولی، طبع البابی الحلبی، دون تاریخ.
27
28ـ سیبویه، الکتاب، تحقیق عبدالسلام هارون، عالم الکتاب، بیروت، 1966م.
28
۲9ـ طرفةابن عبد، دیوان طرفة تحقیق دکتر علی الجندی، مکتبة الانجلو المصریه، قاهره، 1962م.
29
30ـ طباطبایی، محمّدحسین، المیزان، مترجم سیدمحمّدباقر موسی همدانی، دفتر انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1363هـ.ش.
30
۳1ـ طبرسی، فضلبن الحسن، گروه مترجمان، چاپ اوّ، انتشارات فراهانی، تهران، 1360ـ1350هـ.ش.
31
32ـ عامربن قمیئه، دیوان، کمبریج، 1919م.
32
۳3ـ فراهی، عبدالحمید، مفردات القرآن، دارالعرب السلامی، چاپ اوّل، بیروت، ۲۰۰۳م.
33
۳4ـ قاضی بیضاوی، تفسیر البیضاوی (انوار التنزیل و اسرار التأویل)، الطبعة االاولی، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1408 هـ.ق.
34
۳5ـ عبدالتواب، رمضان، مباحثی در فقه اللغة و زبانشناسی عربی، ترجمه حمیدرضا شیخی، لانتشارات آستان قدس، 1367هـ.ش.
35
۳6ـ المنجّد، محمّد نورالدین، التضاد فی القرآن الکریم بین النظریة و التطبیق، دارالفکر، لبنان، بیروت، 1999م.
36
۳7ـ ــــــــــــــــــــــــــ ، الاشتراک اللفظی فی القرآن الکریم بین النظریة و التطبیق، دالفکر، لبنان، بیروت، 1998م.
37
۳8ـ ـــــــــــــــــــــ ، الترادف فی القرآن الکریم بین النظریة و التطبیق، دالفکر، لبنان، بیروت، 1997م.
38
۳9ـ النیسابوری الغزنوی، محمود بن ابی الحسن ابن الحسین، باهر البرهان فی معانی مشکلات القرآن، اعداد سعاد بنت صالح بن سعید بابقی، المکة المکرمة، 1418هـ.ق/ 1997م.
39
40ـ المناوی، محمّد بن عبدالرؤرف، تحقیق دکتر محمّد اخوان الدایه، التوقیف نشر دارالفکر بیروت و دارالفکر دمشق، الطبعة الاولی، 1410 هـ.ق.
40
41ـ المفضلیات، تحقیق احمد محمّد شاکر و عبدالسلام هارون، دارالمعارف، مصر، 1964م.
41
۴2ـ المبرد، الکامل فی الادب، مکتبة محمّدعلی صبیح، قاهره.
42
43ـ ملاصدرا (صدرالدین شیرازی)، اسفار، ج1، الطبعۀ الثالثه، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1981م.
43
۴4ـ هاشمی، احمد، جواهر البلاغه، دارلکتب العمیة، بیروت.
44
ORIGINAL_ARTICLE
رئالیسم در داستانهای کوتاه نجیب الکیلانی با استناد به مجموعۀ داستانی «الکابوس»
«نجیب کیلانی» از جمله نویسندگان متعهد بر این باور بود که دستاوردهای هنری و ادبی باید در جهت اعتلای فرهنگ اسلامی به کار گرفته شود؛ لذا داستان نویسی به سبک واقعگرایانه را نوعی نیاز جهان عرب و بهویژه جامعة مصر میدانست و آنچه داستانهای وی را از دیگر ادیبان معاصر خود متمایز مینمود، داشتن روح و رنگ دینی و تعهد وی به قضایای اسلامی است و اهمیت این امر، نگارش تحقیق پیشرو را ضروری مینمود. تبیین سبک واقعگرایی در داستانهای کوتاه او به عنوان هدف این پژوهش نیز خود نقطة عطفی در این امر است که کیلانی با تمسک به این مکتب و بهرهگیری از آموزههای اسلامی، مشکلات جامعه را مطرح و اذهان را برای چارهجویی و درک آن فرامیخواند. این تحقیق به شیوة کتابخانهای با بررسی عناصر داستانی در مجموعه داستانهای کوتاه «کابوس»، سبک واقعگرایی انتقادی وی را در طرح موضوعات اجتماعی تبیین میکند و این نتیجه حاصل شده است که کیلانی موضوعاتی را که رنگ و بوی اسلامی و پیام اخلاقی دارند، به عنوان محور داستانهای واقعگرایانة خود به خدمت گرفته و با پردازش سه عنصر داستانی زاویه دید، شخصیت و پیرنگ بیش از سایر عناصر، داستانی کوتاه اما هدفمند را به رشته تحریر درآورده است.
https://jalit.ut.ac.ir/article_28680_4075394603eebfec274d10e8fd5417db.pdf
2010-01-21
77
100
اسلامگرایی
داستان کوتاه
عناصر داستانی
کیلانی
واقعگرایی
انسیه
خزعلی
e.khazali@alzahra.ac.ir
1
دانشیار دانشگاه الزهراء
AUTHOR
اشرف
بصیری
jalit54@ut.ac.ir
2
-----------
AUTHOR
1ـ ابواحمد، حامد، «دراسات فی ادب الکیلانی»، مجلة الادب الاسلامی، ش 35، 1996م.
1
2ـ الایوبی، یاسین، مذاهب الادب، معالم و انعکاساته، دارالعلم للملایین، بیروت، 1984م.
2
3ـ القاعود، حلمی محمّد، «نجیب الکیلانی اوّل روائی اسلامی»، مجله المشکاة، ش 23، 1996م.
3
4ـ الکیلانی، نجیب، رحلتی مع الادب الاسلامی، مؤسسه الرسالة، بیروت، 1406هـ.ق.
4
5ـ ــــــــــــــ ، حول القصة الاسلامیة، موسسة الرسالة، بیروت، 1998م.
5
6ـ ــــــــــــــ ، لمحات من حیاتی، موسسه الرسالة، بیروت، 1998م.
6
7ـ المقری الادریسی، ابوزید، «نجیب الکیلانی سیرته بقلمه»، مجلة الادب الاسلامی، ش 35، 1996م.
7
8ـ الوردانی، صالح، الحرکة الاسلامیة فی مصر، الواقع و التحدیات، دارحکمة، مصر، 2000م.
8
9ـ پرهام، سیروس، رئالیست و ضد رئالیست در ادبیات، نشر آگاه، تهران، 1376هـ.ش.
9
10ـ جواهرکلام، محمّد، داستان معاصر عرب، انتشارات مؤلف، تهران، 1342هـ.ش.
10
11ـ حاج ابراهیمی، محمّدکاظم، تاریخ الادب العربی الحدیث، دارالغریب، للطباعة و النشر و التوزیع، قاهره، 1999م.
11
12ـ دقیقیان، شیرین دخت، منشأ شخصیت در ادبیات داستانی، انتشارات مؤلف، تهران، 1371هـ.ش.
12
13ـ دیمیان گرانت، رئالیسم، ترجمه افشار ـ حسن، نشر مرکز، تهران، 1376 هـ.ش.
13
14ـ رشاد، عبدالقادر، النظرة الادبیة، منشورات وزارة الثقافة فی الجمهوریة العربیة السوریة، دمشق، 1998م.
14
15ـ سلیمانی، محسن، تأملی دیگر در باب داستان، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، 1369هـ.ش.
15
16ـ شمیسا، سیروس، انواع ادبی، سخن، تهران، 1380 هـ.ش.
16
17ـ علی شاهین، محمّد، «عمید الأدب الاسلامی المعاصر». مجله المشکاة ،ش 23، 1996م.
17
18ـ میرصادقی، جمال، ادبیات داستانی، انتشارات سخن، تهران، 1376 هـ.ش.
18
19ـ ـــــــــــــــ ، عناصر داستان، امیرکبیر، تهران، 1386 هـ.ش.
19
20ـ وان تیگم، فیلیپ، المذاهب الادبیة الکبری فی فرنسا، منشورات عویدات، بیروت، 1983م.
20
21ـ هامیلتون، گیپ، ادبیات نوین عرب، ترجمه یعقوب آژند، نشر اطلاعات، تهران، 1371 هـ.ش.
21
ORIGINAL_ARTICLE
نگارش همزه در عربی و فارسی
در میان حروف الفبای عربی، همزه تنها آوایی است که به چهار شکل مختلف نوشته میشود:ء، أ، ؤ، ئ. این اشکال چهارگانة همزه، باعث شده که نویسندگان، بهویژه کسانی که به هر دو زبان عربی و فارسی مینویسند در هنگام نوشتن برای انتخاب شکل صحیح آن با مشکلات جدّی روبهرو شوند.این مقاله به منظور دستیابی به اهداف زیر نگارش یافته است:?ـ معرفی رسمالخط صحیح همزه در عربی و فارسی با استناد به کتابهای معتبر صرف و نحو و قواعد املایی عربی و فارسی و نیز با تکیه بر شیوة رایج نگارش آن توسط ادیبان و نویسندگان توانا؛?ـ تدوین و تنظیم قواعد همزه به گونهای که در عین جامع و کامل بودن فراگیری آن نیز آسان باشد؛?ـ تبیین موارد اشتراک و اختلاف نگارش همزه در عربی و فارسی برای کسانی که به هر دو زبان مینویسند
https://jalit.ut.ac.ir/article_28681_3808ef4415f120fe90016ef0a7a5d315.pdf
2010-01-21
101
110
رسمالخط
عربی
فارسی
نگارش
همزه
حسن
عبدالهی
jalit53@ut.ac.ir
1
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
۱ـ افشار، حسین عماد، شیوة نگرش فارسی در مطبوعات، انتشارات دانشگاه علامة طباطبایی، تهران، 1372هـ.ش.
1
۲ـ انزلی، حسن، دستور زبان فارسی، انتشارات انزلی، ارومیه، 1368 هـ.ش.
2
۳ـ الشرتونی، رشید، مبادی العربیه، مؤسسة انتشارات دارالعلم، قم، 1368 هـ.ش.
3
۴ـ عبداللطیف، محمّدالخطیب، اصول الاملاء، مکتبة دارالتراث، کویت، 1986م.
4
۵ـ الغلایینی، شیخ مصطفی، جامع الدروس العربیه، انتشارات ناصرخسرو، چاپ دهم، تهران، 1388 هـ.ق./ 1968م.
5
۶ـ فرشیدورد، خسرو، عربی در فارسی، انتشارات دانشگاه تهران، 1373 هـ.ش.
6
۷ـ محتشمی، بهمن، دستور کامل زبان فارسی، انتشارات اشراقی، تهران، 1370 هـ.ش.
7
۸ـ محمّد مامو، الی الاملاء، دمشق، 1414 هـ.ق./ 1994م.
8
۹ـ مشکور، محمّدجواد، دستور نامه در صرف و نحو پارسی، مؤسسة مطبوعاتی شرق، 1366 هـ.ش.
9
۱۰ـ ناصیف یمیّن، المعجم المفصل فی الاملاء، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1412 هـ.ق.
10
۱۱ـ نیساری، سلیم، دستور خط فارسی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1374 هـ.ش.
11
ORIGINAL_ARTICLE
پژوهشى در اشعار وصایت
جانشینى حضرت على(ع) به عنوان وصى رسول خدا(ص) موضوع اختلافى شیعه و اهل سنّت است. شیعه براى اثبات این سخن، دلایلى از قرآن، حدیث، عقل و تاریخ دارد. شایسته است که در این مباحث، گسترة ادب نیز مورد توجه قرار گیرد، اما جز اندکی به آن پرداخته نشده است. در این مجال این موضوع مورد بررسی قرار گرفته است. با نگرش به ادبیات عرب چنین بر مىآید که جانشینی حضرت على(ع) مشهور بوده و این مطلب در شعر شاعران به وفور دیده میشود.
https://jalit.ut.ac.ir/article_28682_f263e03ae2ba747be97aafdee3a75d38.pdf
2010-01-21
111
138
10.22059/jalit.2010.28682
حضرت على
شاعران
شعر عربى
وصى پیامبر
محمّدحسین
واثقىراد
jalit52@ut.ac.ir
1
استادیار دانشگاه هنر
AUTHOR
1ـ ابن ابى الحدید، عزالدین ابوحامد، شرح نهج البلاغة، دارإحیاء التراث العربی، بیروت، 1385هـ ق.
1
2 ـ ابن أبی شیبه، ابوبکر عبدالله بن محمّد، المصنف، دارالکتب العلمیة، بیروت،1416 هـ ق. .
2
3 ـ ابن أثیر، مجدالدین، ابوالسعادات المبارک بن محمّد، جامع الأصول، دارالفکر، بیروت، 1403 هـ ق.
3
4 ـ ـــــــــــــــــ ، ابو السعادات المبارک بن محمّد، النهایة فی غریب الحدیث، مکتبة العلمیة، بیروت، 1382 هـ.ش.
4
5 ـ ــــــ ، عزالدین، ابو الحسن علی بن محمّد، اسدالغابه، دارإحیاء التراث العربی، 1416 هـ ق.
5
6 ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، الکامل فی التاریخ دارالکتاب العربی، 1420 هـ ق.
6
7 ـ ابن اسحاق، محمّد بن اسحاق بن یسار، سیرةَ النبویة، دار الفکر، بیروت، 1398 هـ ق.
7
8 ـ ابن بطریق، شمس الدین یحیی بن حسن، عمدة، عیون صحاح الاخبار، حج و زیارت، 1412 هـ ق.
8
9 ـ ابن جوزی، ابوالفرج، عبد الرحمن بن علی، المنتظم، دارالکتب العلمیة، بیروت،1412 هـ ق.
9
10 ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، العلل المتناهیة، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1403 هـ ق.
10
11 ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، الموضوعات، دارالفکر، بیروت، 1403 هـ ق.
11
12 ـ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، دار صادر، بیروت.
12
13 ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــ ، فتح الباری، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1410.هـ ق.
13
14 ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــ، ، الإصابه، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
14
15 ـ ابن خلکان، شمس، احمد بن محمّد، وفیات الاعیان، شریف رضی، 1364 هـ ق.
15
16ـ ابن سعد، الطبقات الکبری، داربیروت، 1405 هـ ق.
16
17 ـ ابن سلیمان، محمّدبن سلیمان الکوفی، مناقب الامام امیرالمؤمنین، مجمع إحیاءالثقافة، الاسلامیة قم، 1381،1423 هـ ق.
17
18 ـ ابن سید الناس، محمّد بن عبدالله، عیون الأثر، مکتبة دار التراث (مدینة) و دارابن حجر 1413 هـ ق.
18
19 ـ ابن عبد البر، ابو عمر، یوسف بن عبد الله، الاستیعاب، قاهره.
19
20 ـ ابن عبد ربه، أحمد بن محمّد، العقد الفرید، دارالکتب العلمیة، 1404 هـ ق.
20
21ـ ابن عدى، عبدالله بن عدی، الکامل فی ضعفاءالرجال، دارالفکر، بیروت، 1409 هـ ق.
21
22 ـ ابن عساکر، ابوالقاسم، علی بن حسن، تاریخ دمشق، دارالفکر،1416 هـ ق.
22
23 ـ ابن عماده، عبدالحی، شذرات الذهب، دار إحیاءالتراث العربی، بیروت.
23
24 ـ ابن قتیبة، ابومحمّد، عبدالله بن مسلم، الشعروالشعراء، دارإحیاء العلوم، بیروت، 1407 هـ ق.
24
25ـ ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایة، احیاء التراث العربی، 1408 هـ ق.
25
26 ـ ابنماجة قزوینی، سنن ابن ماجة، احیاءالتراث العربی،1395 هـ ق.
26
27ـ ابن مغازلی، علی بن محمّد، مناقب امام علی، المکتبة الاسلامیۀ،1403 هـ ق.
27
28 ـ ابن منظور، لسان العرب، دارإحیاء التراث العربی، بیروت، 1408 هـ ق.
28
29 ـ ابن هشام، سیرةالنبویة، دار إحیاءالتراث العربی، بیروت.
29
30 ـ ابوهلال العسکری، الفروق اللغویة، جامعة مدرسین، 1412 هـ ق.
30
31 ـ أبوالطیب المتنبى، دیوان، دارالکتاب العربی، بیروت،1407 هـ ق.
31
32ـ ابوالفداء، الختصر فی اخبارالبشر، دارالمعرفة، بیروت.
32
33 ـ ابوالفرج الإصفهانی، علی بن الحسین، الاغانی، دارإحیاءالتراث العربی.
33
34 ـ ابوحیان التوحیدی، الأمتاع والمؤانسه، دارمکتبة الحیات، بیروت.
34
35ـ ابونعیم، احمد بن عبدلله، حلیة الأولیاء، دارالکتب العلمیة ، بیروت، 1405 هـ ق.
35
36 ـ أحمد بن حنبل، المسند، دارالفکر، بیروت، 1414 هـ ق.
36
37ـ اسکافی، ابوجعفرمحمّد بن عبدالله، نقض العثمانیة.
37
38 ـ إسکافى، ابوجعفرمحمّد بن عبدالله، المعیار والموازنة، بیروت، 1402 هـ ق.
38
39ـ باعونی الشافعی، محمّد بن احمد، جواهرالمطالب، مجمع إحیاءالثقافةالاسلامیة، 1415 هـ ق.
39
40 ـ بغدادی، عبدالقادربن عمر، خزانة الأدب، مکتبة الخانجی، قاهرة، 1409 هـ ق.
40
41 ـ بغوى، ابومحمّد، حسین بن مسعود، معالم التنزیل، دارالفکر، بیروت، 1405 هـ ق.
41
42 ـ بلاذرى، احمد یحیی، أنساب الأشراف، دارالفکر، بیروت، 1417 هـ ق.
42
43 ـ بیهقی، ابوبکر، آحمد بن الحسین، شعب الإیمان، دارالکتب العلمیة. 1410 هـ.ق
43
44 ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــ ، سنن الکبری، دارالکتب العلمیة، 1414 هـ ق.
44
45 ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــ ، المحاسن والمساوى، داربیروت، 1404 هـ ق.
45
46 ـ ترمذی، سنن ترمذی، احیاءالتراث العربی، بیروت.
46
47 ـ ثعالبى، ابومنصور عبدالمک، یتیمة الدهر، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1403 هـ ق.
47
48 ـ جمحی، محمّد بن سلام، طبقات فحول الشعرا مصر قاهره مطبعه المدنی.
48
49 ـ ـــــــــــــــــــــ ، ابن سعد فحول الشعراء، مطبعة المدنی، قاهرة.
49
50 ـ جوینی خراسانی، فرائد السمطین، مؤسسة محمودی، بیروت، 1398 هـ ق.
50
51 ـ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، وزارت ارشاد اسلامی، 1411 هـ ق.
51
52 ـ حاکم نیشابوری، المستدرک، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1411 هـ ق.
52
53 ـ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، دارالکتب العلمیه، 1409 هـ ق.
53
54 ـ خلیفة بن خیاط، ابوعمر، کتاب الطبقات، دارالفکر، بیروت، 1421 هـ ق.
54
55 ـ خوارزمى، مناقب، جامعة مدرسین، قم، 1414 هـ ق.
55
56 ـ دارقطنی، ابوالحسن علی بن عمر، المؤتلف والمختلف، دارالغرب الاسلامی، بیروت، 1406 هـ ق.
56
57 ـ دولابى، الذریة الظاهره، جامعة مدرسین، قم، 1407 هـ ق.
57
58 ـ دیلمى، الفردوس، بمأثورالخطاب، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1406. هـ ق.
58
59 ـ دینوری، ابوحنیفه، احمدبن داود، الاخبار الطوال، شریف رضی، افست، قاهره، 1960 م .
59
60 ـ ذهبی، محمّد بن احمد، میزان الإعتدال، دارالمعرفة، بیروت، 1382هـ.ق.
60
61 ـ ـــــــــــــــــــــ ، سیراعلام النبلاء، مؤسسة الرسالة، 1401 هـ ق.
61
62 ـ ـــــــــــــــــــــ ، تاریخ الاسلام، دارالکتب العربی، 1409 هـ ق.
62
63 ـ زرکلى، خیرالدین، الأعلام، دارالعلم للملایین، بیروت، 1989م.
63
64 ـ زمخشرى، تفسیر کشاف، دارالکتاب العربی، بیروت .
64
65 ـ زینى دحلان، سیرة النبویة، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
65
66 ـ سبط ابن جوز، سبط ابن جوزی، مؤسسة آل البیت، بیروت، 1401 هـ ق.
66
67 ـ سمهودی، جواهر العقدین، مکتبة العانی، بغداد، 1407 هـ ق.
67
68 ـ سیوطى، جلال الدین، جامع الأحادیث، دارالفکر، بیروت، 1414 هـ ق.
68
69 ـ ـــــــــــــــــــ ، درالمنثور، دارالفکر، بیروت، 1403 هـ ق.
69
70 ـ شافعی، ابوعبدالله، محمّدبن ادریس، دیوان؛ جمعآوری محمّد عبدالرحیم، دارالفکر، بیروت، 1415 هـ ق.
70
71 ـ شبلنجی، مؤمن بن حسن، نورالابصار دارالجیل، بیروت، 1409 هـ ق.
71
72 ـ شوکانى، محمّد بن علی، الفوائدالمجموعة، دارالکتب العربی، 1406 هـ ق.
72
73 ـ صفدى، صلاح الدین، خلیل بن ایبگ، الوافى بالوفیات، فرانزشتایز، آلمان،1381هـ ق.
73
74 ـ صفوت،أحمد زکى، جمهرة خطب العرب، مصطفی البابی، مصر،1381 هـ ق.
74
75 ـ صولى، محمّد بن یحیی، کتاب الأوراق، دارالمسیرة، بیروت، 1401 هـ ق.
75
76 ـ طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الأوسط، مکتبة المعارف، ریاض، 1416 هـ ق.
76
77 ـ طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الصغیر، دارالفکر، بیروت، 1401 هـ ق.
77
78 ـ ــــــــــــــــــــــــ ، المعجم الکبیر، دارإحیاء التراث العربی، بیروت، 1406 هـ ق.
78
79 ـ طبرى، ابن جریر، تفسیر، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1420 هـ ق.
79
80 ـ طحاوی، مشکل الآثار، دارصادر، بیروت،1333 هـ ق.
80
81 ـ عقیلى، الضعفاء الکبیر، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1404 هـ ق.
81
82 ـ قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة، شریف رضی، 1371 هـ ق.
82
83 ـ کتبى، محمّد بن شاکر، فوات الوفیات، دارصادر، بیروت.
83
84 ـ گنجی، کفایة الطالب، دارالکتب العلمیة، بیروت.
84
85 ـ مبرد، محمّد بن یزید، الکامل، دارالفکر، بیروت.
85
86 ـ متقی هندی، کنزالعمال، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1409 هـ ق.
86
87 ـ محبالدین طبری، ابوجعفر احمدبن عبدالله، الریاض النضرة، دارالکتب العلمیة، بیروت.
87
88 ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ،ذخائرالعقبى، مکتبةالقدسی،1356 هـ ق.
88
89 ـ محمّدبن سلیمان الکوفی، مناقب الإمام أمیرالمؤمنین، مجمع إحیاءالثقافة، 1412 هـ ق.
89
90 ـ محمّد بن عقیل علوی، النصائح کافیة، مؤسسة الفجر، 1412 هـ ق.
90
91 ـ مزى، جمال الدین یوسف، تهذیب الکمال، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1406 هـ ق.
91
92 ـ مسعودی، مروج الذهب، دارالمعرفة، بیروت، 1403 هـ ق.
92
93 ـ مسلم، صحیح مسلم، دارالقلم، بیروت، 1407 هـ ق.
93
94 ـ مقریزى، النزاع والتخاصم، شریف رضی، قم،1412 هـ ق.
94
95 ـ ــــــ ، امتاع الاسماع، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1420 هـ ق.
95
96 ـ مناوی، محمّد بن عبدالرزاق، فیض القدیر، دارالفکر، بیروت.
96
97 ـ نسایی، احمدبن شعیبَ، خصائص امام علی، دارالکتب التربیة، بیروت، 1987م
97
98 ـ ــــــــــــــــــــ ، سنن نسایی، دارالفکر، بیروت.
98
99 ـ نصربن مزاحم منقرى، نصربن مزاحم، ج، مکتبة المرعشی النجفی، قم، 1404 هـ. ق.
99
100 ـ نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الأسماء، دارالکتب العلمیة.
100
101 ـ نویرى، نهایة الإرب، وزارت ارشاد مصر.
101
102 ـ نیشابوری، عبدالرحمن بن أحمد، الاربعین عن الأربعین، وزارت ارشاداسلامی، 1414 هـ ق.
102
103 ـ وکیع، محمّد بن خلف، اخبارالقضاة، عالم الکتب، بیروت.
103
104 ـ هیثمی، نورالدین علی بن ابی بکر،مجمع الزواید، دارالفکر، بیروت، 1414 هـ ق.
104
105 ـ یاقوت الحموی، شهاب الدین ابوعبدالله، معجم الأدباء، دارالفکر، بیروت،1400 هـ ق.
105
106 ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، معجم البلدان، دارصادر، بیروت،1397 هـ ق.
106
107 ـ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، مؤسسة الأعلمی، بیروت.
107
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و تحلیل درونی نخستین قصیدة ابوکبیر هُذَلی
ابوکبیر هذلی از شاعران عصر جاهلی بود و در زمان پیامبر(ص) به دین مبین اسلام گروید. آوازة او به خاطر سرودن قصیدههای چهارگانه، با مطلعی مشابه است. او در این قصاید از یک بحر عروضی، آن هم بحر کامل، بهره جسته است. محور اصلی این قصیدهها، انسان است. نگارنده در این مقاله سعی نموده است تنها قصیده اوّل را از درون، مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. در این قصیده، شاعر به گونهای از عنصر زمان، بهره گرفته است که این عنصر، از یک عنصر فیزیکی به یک موضوع شعری، تغییر هویت داده است؛ یعنی عنصر زمان، عاطفه شاعر را چنان تحت تأثیر قرار داده است که در متن و محتوای شعر او به خوبی هویداست.
https://jalit.ut.ac.ir/article_28683_f3ee4a1a88d31d67a9d522fa299469da.pdf
2010-01-21
139
154
انسان
جوانی
زمان
سالخوردگی
عاطفه
سعید
شیبانی
jalit51@ut.ac.ir
1
استادیار دانشگاه تربیت¬معلم تهران
AUTHOR
۱ـ ابن الأثیر، عزالدین بن الأثیر الجزری، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، تحقیق و تعلیق محمّد ابراهیم البنا، محمّد أحمد عاشور و محمود عبدالوهاب فاید، کتاب الشعب، القاهرة، 1973ـ1970م.
1
۲ـ الألوسی، حسامالدین، الزمان فی الفکر الفلسفی والدینی، المؤسسة العربیة للدراسات و النشر، بیروت، 1980م.
2
۳ـ ابن رشیق، ابوعلی الحسن، العمدة فی صناعة الشعر و نقده، تحقیق محیالدین عبدالحمید، دارالجیل، بیروت، بیتا.
3
۴ـ ابنقتیبة، ابومحمّد عبدالله بن مسلم، الشعر و الشعراء، تحقیق مفید قمیحة مراجعة زرزور، الطبعة الثانیة، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1985م.
4
۵ـ ابن المعتز، عبدالله، طبقات الشعراء المحدثین، تحقیق عبدالستار أحمد فراج، الطبعة الرابعة، دارالمعارف، القاهرة، 1981م.
5
۶ـ البغدادی، عبدالقادر بن عمر، خزانة الأدب و لب لباب لسان العرب، تحقیق عبدالسلام محمّد هارون، الهیئة المصریة العامة للکتاب، القاهرة، 1979م.
6
۷ـ البکری، ابوعبیدالقاسم بن سلام، سمط اللآلی، تحقیق عبدالعزیز المیمنی، مطبعة لجنة التألیف و الترجمة و النشر، القاهرة، 1963م.
7
۸ـ الطیب، عبدالجواد، هذیل فی جاهلیتها و اسلامها، الدار العربیة للکتاب، لیبیا ـ تونس، 1983م.
8
۹ـ العبد، محمّد، اللغة و الابداع الأدبی، الطبعة الاولی، دارالفکر للدراسات و النشر و التوزیع، القاهرة، 1989م.
9
10ـ المعرّی، أبوالعلاء أحمد بن سلیمان، رسالة الغفران، شرح و تحقیق علی شلق، الطبعة الثانیة، دارالقلم، بیروت، 1981م.
10
11ـ امرؤالقیس، دیوان امرؤ، القیس، تحقیق محمّد أبوالفضل ابراهیم، الطبعة الرابعة، دارالمعارف، القاهرة، 1984م.
11
12ـ بلاشیر، ریجیس، تاریخ الأدب العربی، ترجمة ابراهیم الکیلانی، الطبعة الثانیة، دالفکر العربی، دمشق، 1981م.
12
13ـ بروانة، فالتر «الوجودیة فی الجاهلیة»، مجلة المعرفة السوریة، العدد الرابع، السنة الثانیة، 1963م.
13
14ـ حسنی، عبدالجلیل یوسف، الانسان و الزمان فی الشعر الجاهلی، مکتبة النهضة المصریة، القاهرة، 1988م.
14
15ـ خلیف، یوسف، دراسات فی الشعر الجاهلی، مکتبة غریب، القاهرة، 1981م.
15
16ـ دیوان الهذلیین، مطبعة دارالکتب المصریة، القاهرة، 1945م.
16
17ـ زکی، أحمد کمال، شعر الهذلیین فی العصرین الجاهلی و الاسلامی، دارالکتاب للطباعة و النشر، القاهرة، 1969م.
17
18ـ سزکین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ترجمة محمود فهی حجازی مراجعة عرفة مصطفی و سعید عبدالرحیم، جامعة الامام محمّد بن سعود، السعودیة، 1983م.
18
19ـ طرفة بن العبد، دیوان طرفة بن العبد، تحقیق دریة الخطیب و لطفی والصقال، منشورات مجمع اللغة العربیة بدمشق، 1975م.
19
20ـ عبدالرحمن، نصرت، الصورة الفنیة فی الشعر الجاهلی، مکتبة الأقصی، عمان، 1976م.
20
21ـ عطوان حسین، مقدمة القصیدة العربیة فی العصر الجاهلی، دارالمعارف، القاهرة، 1970م.
21
22ـ فروخ، عمر، تاریخ الأدب العربی، دارالعلم للملایین، بیروت، 1984م.
22
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی مختصر ارکان دبیرخانه مرکزی دولت در «عصر ممالیک» براساس کتاب «صبحالاعشی»
کتاب صبحالأعشی فی صناعة الانشاء یکی از بزرگترین دایرة المعارفهایی است که تا قرن نهم هجری در تمدّن اسلامی به وجود آمده است. در این کتاب، بسیاری از مباحث تاریخی، علمی و ادبی مطرح شده و نگارنده در آن، شیوة ادارة دیوان انشاء (دبیرخانهای که مکاتبات غیرمالی و غیر نظامی در آن نوشته میشده است) را توضیح داده است. نویسندة این کتاب، احمد بن علی قلقشندی، سالها در دیوان انشاء مشغول بوده است. در این مقاله که از مطالعة اجمالی کتاب فراهم آمده است، سازمان امور اداری دولت در عصر ممالیک بررسی و معرفی شده است. ارکان اداری یا سازمان اجرایی دیوان انشاء عبارت بوده است از: 1) هفت دسته دبیران. 2) انبارداران 3)حاجب دیوان. 4) کُتَّاب الدست. 5) کُتَّاب الدَرْج.
https://jalit.ut.ac.ir/article_28684_18bb17944de3913c144f0e60d1bbe0d8.pdf
2010-01-21
155
177
دیوان انشاء
صبحالأعشی
کُتَّاب الدَرج
کُتَّاب الدست
عبدالحسین
فقهی
jalit50@ut.ac.ir
1
استادیار دانشگاه تهران
AUTHOR
سید اسماعیل
قاسمی موسوی
jalit49@ut.ac.ir
2
----------
AUTHOR
1ـ انوری، حسن، اصطلاحات دیوانی دوره غزنوی و سلجوقی، طهوری، تهران، 1335 هـ.ش.
1
2ـ جعفری لنگرودی، محمّدجعفر، ترمینولوژی حقوق حاوی اصطلاحات رشتههای حقوق، علوم سیاسی و اقتصادی و تاریخ، ابن سینا، تهران، 1346هـ.ش.
2
3ـ الحنبلی، ابی الفلاح عبدالحی بن العماد، شذرات الذهب فی اخبار من الذهب، مکتبة القدسی، بیجا، 1351 ﻫ.ق.
3
4ـ دهخدا، علیاکبر و دیگران، لغتنامة فارسی بزرگ، دانشگاه تهران، مؤسسة لغتنامه دهخدا، تهران، 1387هـ.ش.
4
5ـ زیدان، جرجی، تاریخ مصر الحدیث من الفتح الاسلامی الی الآن مع نذلکة فی تاریخ مصر القدیم، الطبعة الثانیة، مطبعة الهلال، 1911م.
5
6ـ السخاوی، شمسالدین محمّد بن عبدالرحمن، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، دار مکتبة الحیاة، دون تاریخ.
6
7ـ الشریده، ایمن ابراهیم، روابط سیاسی ایران عهد تیموری با مصر و شامات عهد ممالیک، وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات، تهران، 1384هـ.ش.
7
8ـ قلقشندی، ابوالعباس احمد بن علی، صبح الأعشی فی صناعة الانشاء، المطبعة الامیریة وزارة الثقافة و الارشاد القومی، قاهرة، 1384هـ.ق.
8
9ـ گلاب، جان باگت، سربازان مزدور، سرگذشت ممالیک، مترجم: مهدی گلجان، امیرکبیر، تهران، 1384هـ.ش.
9
10ـ ماجد، عبدالمنعم، نظم دولة السلاطین الممالیک و رسومهم فی مصر دراسة شاملة للنظم السیاسیة، مکتبة الانجلو المصریة، قاهرة، 1964م.
10