دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
ادب عربی
2251-9238
2676-4105
5
1
2013
06
22
تنهایی روشنفکر در رمان های غادة السمان و غزاله علیزاده
1
18
FA
یدالله
احمدی ملایری
استادیار دانشگاه تهران ـ پردیس فارابی
malayeri75@gmail.com
سمیه
آقاجانی
دانش آموختة دکتری نقدِ رمان و ادبیات همسنج از دانشگاه دمشق
10.22059/jalit.2013.35583
این پژوهش در پی بررسی تنهایی روشنفکر در رمانهای غادة السمان نویسندة سرشناس سوری و غزالة علیزاده رمان نویس برجستة ایرانی است. نویسندگان این نوشتار از روش و دستاوردهای دو دبستان آمریکایی و روسی ادبیات همسنج Comparative literature بهره میگیرند. از آنجا که دو بانوی رمان نویس، تنهایی روشنفکر را در درون و بیرون ایران و کشورهای عربی نشان دادهاند، این پژوهش به دو بخش بنیادین «تنهایی روشنفکر در میهن» و «تنهایی روشنفکر در بیرون میهن» تقسیم شده است. از رهگذر این نوشتار، هویدا شد که تنهایی شخصیتهای روشنفکر در رمانهای دو نویسنده به کارکرد نظامهای سیاسی و اجتماعی بر میگردد که به تنهایی و بیگانگی روشنفکر از «خود» و «دیگری» در درون و بیرون مرزهای میهن دامن میزند.
تنهایی,شخصیت روشنفکر,رمان,علیزاده,السمان
https://jalit.ut.ac.ir/article_35583.html
https://jalit.ut.ac.ir/article_35583_4efde65874dc6b8f597ab6e1d1f79a0e.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
ادب عربی
2251-9238
2676-4105
5
1
2013
06
22
مضامین مشترک انسان شناسی در صحیفه سجادیه و اشعار منسوب به امام سجاد (ع)
19
36
FA
رضا
افخمی عقدا
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد
rezaafkhami55@yahoo.com
محبوبه
زارع مهرجردی
دانش آموخته دکتری در رشته زبان و ادبیات عربی
وصال
میمندی
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد
vesalm87@yahoo.com
10.22059/jalit.2013.35584
امام سجاد(ع) در شرایط سخت پس از رخداد عاشورا، مسؤولیت خود را بیشتر از طریق کلام و سخن که بخش اعظم آن در قالب ادعیه و کلمات قصار و کمی در اشعار برجای مانده از آن حضرت تجلّی یافته، به انجام رسانیده است. کلام وی در عین حال که رابطه عاشقانه انسان با خدا را به زیباترین شکل ممکن به تصویر کشیده، حاوی موضوعات گوناگون و متنوّع در رابطه با جنبه های مختلف هدایت انسان است. اشعار منسوب به آن حضرت نیز بسان دعاهای صحیفه سجادیه، دربردارنده نکات ارزشمند و ضروری در هدایت بشر به سوی کمال است که این مقاله سعی نموده با واکاوی اشعار منسوب به امام سجاد (ع)، مفاهیم انسان شناسی را از لابلای دیگر مضامین استخراج و همراه با شواهدی از کلام امام در صحیفه عرضه نماید.
امام سجاد,صحیفة سجادیه,انسان شناسی,شعر,فضائل,رذائل
https://jalit.ut.ac.ir/article_35584.html
https://jalit.ut.ac.ir/article_35584_6e3646534fec8970d1281d88c42b8d6c.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
ادب عربی
2251-9238
2676-4105
5
1
2013
06
22
بررسی ادبیات وصیّتنامهنویسی در دوره جاهلی و دوره نخست اسلامی (با تکیه بر وصیتنامه عبدِ شمسِ بنِ وائل و أبوبکر بن أبی قُحافة)
37
56
FA
بهرام
امانی چاکُلی
0009-0004-2443-3553
استادیار دانشگاه زنجان
amani@znu.ac.ir
10.22059/jalit.2013.35585
وصیّتنامه به عنوان فنّی از فنون خطابه و به عنوان متنی ادبی، بخش جداییناپذیر از یک بافت فرهنگی گسترده است که بررسی آن میتواند ما را در شناخت فرهنگ، ایدئولوژی و باورهای حاکم بر جامعه رهنمون سازد. ساختار وصیّتنامههای دورة جاهلی دلالت بر فقدان ادبیات نوشتاری، تکیه بر ذهنِ شفاهی و روایی، فقدان تمرکز قدرت سیاسی، اعتماد بر تجربههای شخصی در قالب امثال و حِکم و... دارد؛ همانگونه که ساختار وصیّتنامههای عصر نخست اسلامی بر بروز رگههایی از مخالفت با اسلوب جاهلی و حاکمیت تدریجی ایدئولوژی و جهانبینی اسلامی دلالت دارد. مقایسة دو متن از وصیّتنامههای مربوط به امر خلافت از دورههای جاهلی و اسلامی، یکی از عبدِ شمس[i] و دیگری از ابوبکر، در این مقاله، مبِیّن این نکته است که اگرچه اسلوب قرآنی، وصیّت ابوبکر را تحت تأثیر خود قرار داده است، اما میتوان دریافت که هنوز اسلوب و معنی در این وصیّت صبغة جاهلی داشته و این امر دلالت بر این نکتة با اهمیّت دارد که مسالة خلافت در نزد ابوبکر به عنوان یک مسالة برون متنی، با اسلوب و معنای جاهلی این وصیتنامه مرتبط بوده و بر اساس ارزشها و ایدئولوژی دورة جاهلی انجام پذیرفته است.
<br clear="all" />
[i]- عبد شمس بن وائل بن غوث، از پادشاهان حمیری یمن و از اعراب قحطانی پیش از اسلام است. (ناصیف، 1415: ص32-31)
خطابه,ادبیات وصیّتنامه,وصیّتنامة خلافت,ابوبکر,عبد شمس
https://jalit.ut.ac.ir/article_35585.html
https://jalit.ut.ac.ir/article_35585_b0ff52ee756a1be048e87aa9d799a15e.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
ادب عربی
2251-9238
2676-4105
5
1
2013
06
22
نگاه وحی به شاعر، با تکیه بر سوره شعراء
57
84
FA
حسن
رضایی
استادیار دانشگاه تهران ـ پردیس فارابی
hrezaii@ut.ac.ir
علی
تمسکی بیدگلی
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث
10.22059/jalit.2013.35586
آیات 224-226 سورة شعراء به شاعرانی پرداخته که پیروی گمراهان از آنان، سرگردانی در هر کوی و برزن و سخن بدون عمل را از ویژگیهای آنان برشمرده است. این آیات شریفه برای برخی، این شبهه را به وجود آورده است که در قرآن شاعران نکوهش شدهاند و با شعر و شاعری مخالفت شده است. این پژوهش، به بررسی و نقد این شبهه و پاسخ به این سؤال میپردازد که نظر صحیح قرآن در مورد شاعران چیست؟ توجه به تخصیص آیة پایانی سورة شعراء، فضای سیاه شعر در زمان نزول، شعر به عنوان گونهای از کلام، بزرگداشت شاعران در احادیث پیامبر (ص) و امامان معصوم علیهمالسلام و همچنین بدست دادن تفسیر صحیح از آیات مورد بحث، مؤلفههایی هستند که نگارندگان به منظور روشن شدن بحث به آنها پرداختهاند.
حاصل کلام اینکه قرآن نه تنها شاعران را به صورت موجبة کلیه نکوهش نمیکند، بلکه رسالتهای مهمی نیز برای آنها قرار داده که از جملة آنها سرودن اشعار با درونمایههای توحیدی، موعظه و دعوت مردم به حق است.
شاعر,شعر,سورة شعراء,زمان نزول,روایات,تفاسیر
https://jalit.ut.ac.ir/article_35586.html
https://jalit.ut.ac.ir/article_35586_4f809c42866f6c3c69d5faa7cfe8686c.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
ادب عربی
2251-9238
2676-4105
5
1
2013
06
22
مثل های کهن ایرانی در کتاب «التمثیل و المحاضرة» ثعالبی
85
104
FA
ناصر
زارع
0000-0002-2013-3842
استادیار دانشگاه خلیج فارس
nzare@pgu.ac.ir
10.22059/jalit.2013.35587
کتاب «التمثیل و المحاضرة»، نوشتة ابومنصور ثعالبی (429-350هـ..ق) یکی از کتابهای درخشان به زبان عربی است که به دلیل اشتمال بر گوشههایی از مثلها و حکمتهای کهن ایرانی در نوع خود کم نظیر است. در میان مثلهای موجود در این کتاب, مثلهای ایرانیِ عربی شدهای هستند که ریشه در دوردستهای تاریخ دارند و امروزه در میان ما همچنان رایجاند. آن چه در این نوشتار به آن پرداخته شده، بیشتر, همین مثلهای دیرسالِ آشنا و رایجی است که از فرط آشنایی و رواج در نگاه نخست گمان نمیرود ریشه در گذشتههای بسیار دور داشته باشند. قدمت این مثلها و رواج امروزی آنها و حضورشان در متون کهن عربی، هم نشان از پویایی و توان آنها دارد و هم نشان از استمرار فرهنگ خاستگاه آنها.
مثل,ایرانی,ثعالبی,التمثیل و المحاضرة
https://jalit.ut.ac.ir/article_35587.html
https://jalit.ut.ac.ir/article_35587_aa6d1ea5b142445a847fa0137f8f05b6.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
ادب عربی
2251-9238
2676-4105
5
1
2013
06
22
درآمدی توصیفی- تحلیلی بر شعر دینی احمد وائلی
105
124
FA
کامران
سلیمانی
کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی
mhesam95@yahoo.com
تورج
زینی وند
0000-0001-6251-4651
دانشیار دانشگاه رازی
t_zinivand56@yahoo.com
10.22059/jalit.2013.35588
احمد وائلی یکی از شاعران معاصر شیعی عراق در عرصة شعر دینی است؛ وی در این گونة شعری، توانسته است میان فضیلتهای اهل بیت (علیهم السّلام) و اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر روزگار خویش، پیوندی استوار برقرار کند. شعر دینی وی، بیانگر عاطفة نیرومند، اعتقاد قوی و عزم راسخ شاعر در کوشش برای رسیدن به هدفهای ارزشمند بوده و همراه با خرد ورزی و اعتدال است. وی، نه تنها به بیان دشواریها و چالشهای موجود در جامعة اسلامی میپردازد، بلکه مردم را به بصیرت، آگاهی، پایداری و مبارزه علیه استبداد و استعمار نیز فرا میخواند. اصالت اسلامی- شیعی و پرهیز از غـرب گرایی و تفرقه، مشخّصة آشکار اندیشة وائلی است. بکارگیری ساختارهای خطابی استوار، توجه به مسائل فکری، اعتقادی، نیازها و خواستههای کنونی مسلمانان از جمله ویژگیهای بارز شعر دینی او است.
احمد وائلی,شعر معاصر عراق,شعر دینی,اهل بیت(ع)
https://jalit.ut.ac.ir/article_35588.html
https://jalit.ut.ac.ir/article_35588_b95674c5c0aba54c7cb952c69364164f.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
ادب عربی
2251-9238
2676-4105
5
1
2013
06
22
شخصیت نمادین امام حسین (ع) در شعر شریف مرتضی
125
146
FA
صابره
سیاوشی
استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
saberehsiavashi@yahoo.com
مولا
شکاری میر
دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
10.22059/jalit.2013.35589
واقعۀ عاشورا حماسه ای بی نظیر در تاریخ بشری است که نام آن یادآور آزادگی و ظلم ستیزی امام حسین(ع) است. شخصیت امام حسین(ع) فراتر از مذهب تشیع و اسلام است. در ادوار مختلف شاعران شیعه در رثای امام حسین اشعار عربی فراوانی سرودهاند. شریف مرتضی فقیه والا مقام شیعی از جمله افرادی است که بیشتر اشعار رثائی خود را به امام حسین(ع) اختصاص داده است. شعر شریف مرتضی در رثای امام(ع) خالی از تکلف و آکنده از عاطفۀ صادقانه و عشق ناب او به اهل بیت(ع) است. در این جستار به آن دسته از اشعاری که شریف مرتضی دربارۀ واقعۀ عاشورا و صفات و ویژگیهای فردی و اجتماعی امام حسین (ع) سروده پرداخته شده است و در پایان نتایج پژوهش با عنوان نمادهای فردی و اجتماعی شخصیت امام (ع) در نگاه شریف مرتضی و تصویر عاطفی شخصیت وی در این اشعار در قالب نمودارهای دایرهای و ستونی و با تکیه بر آمار تحلیلی و توصیفی در اختیار خوانندگان محترم قرار گرفته است.
شعر عربی,رثا,شریف مرتضی,امام حسین (ع)
https://jalit.ut.ac.ir/article_35589.html
https://jalit.ut.ac.ir/article_35589_958a60fb9ede8f5c1abb0f52adeceb7d.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
ادب عربی
2251-9238
2676-4105
5
1
2013
06
22
عبدالسمیع یزدی و منظومه نحوی «العروة الوثقی»
147
170
FA
مجتبی
عمرانی پور
دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران
emranipour@gmail.com
غلامعباس
رضایی هفتادر
jasghari@ut.ac.ir
دانشیار دانشگاه تهران
jasghari@ut.ac.ir
10.22059/jalit.2013.35590
عبدالسمیع بن محمدعلی یزدی از عالمان، فقیهان و شاعران قرن سیزدهم قمری است که همانند شمار کثیری از ایرانیان خدمات ارزندهای به زبان و ادبیات عربی ارائه نموده است. تاکنون جز در چند کتاب تراجم، نامی از این شخصیت بزرگ ایرانی برده نشده و در گذر زمان رنگ فراموشی به خود گرفته است. بیشتر آثار وی به زبان عربی و در موضوع نحو عربی است. یکی از مهمترین نوشتههای وی منظومة نحوی «العروة الوثقی» است که در یکصد و ده بیت سروده شده است. گرچه این منظومه ناشناخته مانده است اما سه شرح از آن در میان نسخههای خطی موجود است که نشان از اهمیت آن در زمان خود دارد. این نوشته به معرفی این دانشمند ایرانی و منظومة نحوی وی و تصحیح آن میپردازد.
عبدالسمیع یزدی,نحو عربی,منظومة نحوی «العروة الوثقی»
https://jalit.ut.ac.ir/article_35590.html
https://jalit.ut.ac.ir/article_35590_8438c02e9d6ec7131dd96da31d4194bc.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
ادب عربی
2251-9238
2676-4105
5
1
2013
06
22
تضمین و گونه های آن در چکامه های صفی الدین حلی
171
192
FA
نرگس
گنجی
استادیار دانشگاه اصفهان
nargesganji@yahoo.com
فاطمه
اشـراقی
دانشجوی دکتری در رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان
10.22059/jalit.2013.35591
غلبۀ تقلید بر نوآوری یکی از ویژگیهای بارز شعر عربی پس از سقوط حکومت عباسیان است؛ اما در عین حال وامگیری ادبی آگاهانه و آمیخته با خوش ذوقی و ظرافت، تداعیات و تأثیرات مناسبی برای مخاطبان دارد. در اصطلاح علم بدیع، اگر شاعری مصراع، بیت یا ابیاتی از سرودههای دیگران را به شیوة تمثّل و استشهاد، به وام گیرد و با همان وزن و قافیه در میان اشعار خود بگنجاند و یا به تناسب مقصود، آن را اندکی تغییر دهد، صنعتی مقبول به کار بسته که آن را تضمین گویند. یکی از شاعران مشهور و توانای این دوره صفیالدین حلّی (677-750 هـ) است که توجه ویژهای به شاعران نامآور عرب در دورههای پیشین و فراخوانی و بازآفرینی اشعار آنان داشته و از همین رو بارها به تضمین اشعارشان پرداخته است. این پژوهش با تأمل در دیوان حلی – از یک سو – و مراجعه به دیوان شعرای متقدم – از سوی دیگر – ضمن بازشناسی موارد فراوانی از انواع تضمین و کاربرد آن در دیوان این شاعر، به معرفی منابع اصلی (با ذکر ابیات و عبارات شاعران پیشین) در دورههای متوالی تاریخ میپردازد تا افزون بر بیان گونههای تضمین و کارکردهای آن در شعر صفیالدین حلی، شیوۀ بهرهگیری هنرمندانۀ این شاعر از صنعت تضمین را روشن سازد.
صفی الدین حلی,تضمین مصرّح,تضمین مبهم
https://jalit.ut.ac.ir/article_35591.html
https://jalit.ut.ac.ir/article_35591_ce9abed22a29055eaeb66cf35269e98a.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
ادب عربی
2251-9238
2676-4105
5
1
2013
06
22
بررسی جایگاه و خدمات میرزا یوسف خان اعتصام الملک (اعتصامی) به دو ادب فارسی و عربی
193
212
FA
ناصر
محسنی نیا
دانشیار دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) قزوین
n_mohseninia@yahoo.com
رضا
میرزایی
دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره)
10.22059/jalit.2013.35592
میرزا یوسف خان اعتصامی مشهور به اعتصام الملک از نویسندگان و مترجمان نامور ایرانی عهد قاجار است. وی تمامی حیات ادبی خود را وقف ترجمه و توسعۀ دانشهای ادبی نموده است. ترجمه های اعتصامی از ادبیات مغرب و ادبیات عربی باعث آشنایی ایرانیان با بخشی از ادبیات اروپا و عرب معاصر شد. «قلائد الأدب فی شرح أطواق الذهب» در شرح «أطواق الذهب» جارالله زمخشری که بارها در مصر تجدید چاپ شده و مورد توجه ادیبان و فاضلان جهان عرب بویژه مصریان واقع گردیده است و همچنین ترجمة «تـحریر الـمرأة» قاسم امین مصری با عنوان فارسی «تربیت نسوان» از جمله خدمات ادبی یوسف اعتصامی به حساب میآید. بررسی این خدمات و فعالیتها موجب آشنایی مردم فرهنگ دوست ایران زمین با ادب، فرهنگ و دیگر توانمندی های یوسف اعتصام الملک میشود. کاری که نویسندگان این مقاله آن را وجهة همت خود ساختهاند. تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.
یوسف اعتصامی,ادبیات فارسی,زبان عربی,ترجمه,آثار و خدمات
https://jalit.ut.ac.ir/article_35592.html
https://jalit.ut.ac.ir/article_35592_8e487c4c872b239698f68b48b56bef76.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
ادب عربی
2251-9238
2676-4105
5
1
2013
06
22
بررسی تطبیقی طبیعت گرایی در اندیشه های سهراب سپهری و جبران خلیل جبران
213
236
FA
عزّت
ملّا ابراهیمی
دانشیار دانشگاه تهران
خدیجه
رشیدی
کارشناس ارشد در رشته زبان و ادبیات عربی
p.rashidi71@gmail.com
بی بی راحیل
سن سبلی
دانشجوی دوره دکتری در رشته زبان و ادبیات عربی
10.22059/jalit.2013.35593
مقایسۀ آثار سهراب سپهری، شاعر معاصر ایران و جبران خلیل جبران، شاعر و نویسندۀ معاصر عرب، در حوزۀ ادبیّات تطبیقی مکتب آمریکا میگنجد، زیرا میان سپهری و جبران تأثیر و تأثّری نبوده است. <br />یکی از وجوه مشترک میان نوشتههای این دو هنرمند، طبیعتگرایی است که در آثارشان به مثابۀ آرمانشهر قرار گرفته است. این دو ادیب در این آرمانشهر برای رسیدن به ملکوت، وحدت و دوری از شهر آراسته به ظواهر صنعتی، در تکاپو هستند. در این میان، سپهری به طبیعت نزدیکتر است و پیوسته زبان به ثنای پدیدههای نیک و بد طبیعت میگشاید و در اندیشۀ خود دیدگاهی متضاد نسبت به طبیعت ندارد و سرانجام در آرمان شهر خود به آرامش روحی میرسد، با وجود این به اسرار عناصر طبیعت دست نمییازد. امّا جبران علیرغم طبیعتستاییاش، گاهی در ظاهر، به ذمّ پدیدههای طبیعت میپردازد و با مکاشفۀ اسرار طبیعت، خود را نسبت به محقّق ساختن آرمان شهر دردل طبیعت عاجز میبیند.
سهراب سپهری,جبران خلیل جبران,ادبیات تطبیقی,مکتب آمریکایی,طبیعتگرایی
https://jalit.ut.ac.ir/article_35593.html
https://jalit.ut.ac.ir/article_35593_380be53280ea32b3f5179e7c3e2cc13d.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
ادب عربی
2251-9238
2676-4105
5
1
2013
06
22
ساخت و بافت در ترجمة متون دینی بررسی مقایسه ای دو ترجمه از نهج البلاغه (شهیدی و دشتی)
237
254
FA
رضا
ناظمیان
استادیار دانشگاه علامه طباطبایی
reza_nazemian2003@yahoo.com
حسام
حاج مؤمن
کارشناس ارشد در رشته زبان و ادبیات عربی
10.22059/jalit.2013.35594
ترجمه متون دینی به دلیل ویژگیهای خاص این متون، مبانی نظری ویژهای به همراه دارد. این متون به دو دستة وحیانی و غیر وحیانی تقسیم میشوند که حساسیت هر یک در گذر از ترجمه با دیگری متفاوت است. کتاب نهجالبلاغه از متون دینی غیر وحیانی اسلامی است. از ترجمههای بنام آن یکی اثر سید جعفر شهیدی و دیگری اثر محمد دشتی است که سبک ترجمة هر یک از آنها با دیگری تفاوت دارد. نتایج بررسی مقایسهای موردی این دو ترجمه نشان میدهد که شهیدی با پایبندی به ساخت صوری متن اصلی کوشیده تا عناصر زیبایی شناختی، بار ادبی، بافت فرهنگی و تاریخی و جغرافیایی و زبان کهن و موجز این متن را در ترجمه حفظ کند. اما این تلاش سبب شده ترجمة وی از حوزة زبانی معاصر به دور افتد و با فدا شدن سلاست ترجمه، از قابلیت ارتباطی ترجمة او کاسته شود. در مقابل، دشتی با گرایش به سوی خواننده، ساختار ترجمه را بر اساس ویژگیهای زبانی معاصر سامان داده و متنی روان به دست داده است. اما این رویکرد به از میان رفتن ویژگیهای متن اصلی و گاه خروج از اصل مطابقت در ترجمه انجامیده است.
ترجمه,متون دینی,نهج البلاغه,شهیدی,دشتی
https://jalit.ut.ac.ir/article_35594.html
https://jalit.ut.ac.ir/article_35594_2dd23009c900f6c5e30f4378dc5ac0e8.pdf