2024-03-29T03:07:10Z
https://jalit.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7771
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
تأثیر اشعار احیاگرانه شابی بر شاعران و انقلابهای اخیر جهان عرب
محمد علی
آذرشب
علی
ضیغمی
احیاگری و مبارزه با حالت جمودِ غالب بر جوامع، یکی از عوامل اصلی بیداری ملتها و رهایی آنان از چنگ استعمارگران و زورگویان است. شاعر مشهور تونس، ابوالقاسم شابی در جایجای دیوان خود خواستار قیام و بیداری مردم از حالت بیتوجهی نسبت به محیط اطراف خود شده است. در این دیوان، تصاویر احیاگرانة بسیاری دیده میشود که بر اراده و خواست مردم تأکید کرده است. قیامهای اخیر در جهان اسلام در اوایل سال 2011 میلادی از این کشور نشأت گرفت و شعار غالب این انقلابهای مردمی «الشعب یرید إسقاط النظام» بود که آن نیز بر خواست مردم تأکید میکرد؛ از سوی دیگر مردم نیز در پارچه نوشتههای خود، اشعار شابی را حمل میکردند که نشان دهندة تأثیر مستقیم یا غیر مستقیم این شاعر بر تحوّلات اخیر جهان عرب است.
احیاگری
شابی
بیداری اسلامی
ادبیات معاصر عربی
تونس
2016
02
20
1
22
https://jalit.ut.ac.ir/article_58079_f5b1da9db1a2da7db33ac745f566dd4f.pdf
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
هنجار گریزی معنایی قرآن در شعر اَمَل دُنقُل
ابراهیم
اناری بزچلوئی
سمیرا
فراهانی
هنجار گریزی از روشهای آشناییزدایی است که نخستین بار توسط نظریهپردازان فرمالیست روسی در سال 1917م مطرح شد. نگرش ساختارگرایانه به متون ادبی و توجه به جنبههای زیباییشناسانة آثار، موجب شد تا فرمالیستها، زبان ادبی را عامل اصلی آفرینشهای هنری به شمار آورند. در میان انواع هنجار گریزیها، هنجار گریزی معنایی بیش از همه، درونمایة کلام را تحت تأثیر خود قرار داده، با آرایههای علم بیان پیوند ناگسستنی داشته و نقش بسزایی در ادبیت آثار ایفا میکند.أمل دنقل از جمله شاعرانی است که در شعر خود از قرآن بهرة فراوان میبرد. وی برخلاف شاعران گذشته، به اقتباسهای ساده و بی پیرایه از متن قرآن اکتفا نکرده و پیوسته در شعر خویش، مفاهیم قرآنی را بازآفرینی میکند و از قابلیتهای متن قرآن برای بیان معنای مورد نظر خویش، سود میجوید؛ از این رو تفاوت وی با شاعران گذشته در این است که برخورد شاعر معاصر با مفاهیم قرآنی برخوردی مبتنی بر ابتکار و نوآوری است. دنقل، گاه معنایی متفاوت با معنای اصلی قرآن بدست میدهد و گاه شخصیتهای قرآنی را جایگزین شخصیتهای شعر خود میکند و با توجه به مؤلفههای تعریف شده در هر یک از آنان، ساختار شعری خود را بنا مینهد و از هنجار گریزی معنایی قرآن برای بیان واقعیتهای جامعة معاصر خود بهره میبرد.
هنجار گریزی معنایی قرآن
تشبیه
مجاز
استعاره
کنایه
أمل دنقل
2016
02
20
23
42
https://jalit.ut.ac.ir/article_58080_c815d45abf2a97001874e67571f93c81.pdf
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
احتجاجات دعبل خزاعی در دفاع از اهلبیت (ع)
رضا
رضایی
فاطمه
رضایی
در دورة عباسی اول، دعبل خزاعی به دفاع از تفکر شیعه، به ویژه حقانیت علویان پرداخت. اشعار احتجاجی او در اثبات عقاید شیعه، مسألة امامت و خلافت و نقض گفتار مدعیان، فراوان است. این مقاله در صدد یافتن پاسخی برای سؤالات زیر است – رویکردهای احتجاجی شاعر برای اثبات حقانیت اهلبیت (ع) مبتنی بر چه اصول و مواردی است؟ - گرایش غالب شاعر برای اقناع مخاطب بیشتر بر محور چه عناصری میچرخد؟ - مضمون اشعار، چه تأثیری بر زبان و بیان شاعر گذاشته است؟ قدرت بیان، و استدلال منطقی از جنبههای مهم شعر احتجاجی این شاعر متعهد به شمار میآید. نتایج تحقیق مشخص میکند که دعبل شعر را در خدمت اهداف سیاسی که دفاع از مکتب اهلبیت (ع) باشد، قرار داده و بر اقناع عقلی مخاطب تکیه دارد. فاصله گرفتن شاعر از عناصر عاطفه و احساس در امور احتجاجی، مؤید توجه او به اقناع عقلی مخاطب است.
احتجاج
دعبل خزاعی
اهلبیت (ع)
2016
02
20
43
60
https://jalit.ut.ac.ir/article_58081_6da4e174d7cbdbf1a8b62c22fe575408.pdf
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
اسرار بلاغی استفهام در قرآن کریم
حسن
رضایی هفتادر
روح الله
شهیدی
سیده راضیه
توسل
زینب
روستایی
بلاغت، به معنای مطابقت کلام با مقتضای حال مخاطب، هماره به عنوان یکی از جلوههای اعجاز و هماورد ناپذیری قرآن، مطرح بوده است. علم معانی، در جهت شناخت دقیق ابعاد مختلف بلاغت کلام به صورت عام و کلام الهی به صورت خاص، پدید آمده است. این علم، کلام را به لحاظ افادۀ معانی ثانوی و تبعی، موضوع خود قرار داده و برای این هدف، انواع مختلف کلام، چه خبر و چه انشاء را بررسی میکند. در این میان، انشاء بر این اساس که آیا برای یافتن مطلوبی القا میشود یا نه، به انشای طلبی و غیر طلبی تقسیم میگردد. انشاءهای طلبی، به دلیل افادۀ معانی ثانوی، در علم معانی از اهمیت بالایی برخوردارند. استفهام یکی از اقسام پرکاربرد این انشاء است که در قرآن نیز فراوان یافت میشود و بررسی معانی ثانوی آن بی شک در آشکار نمودن بلاغت و اعجاز قرآن اثرگذار است. بررسی مهمترین جملههای استفهامی قرآن، روشن میسازد که تنها نوزده مورد از استفهامهای قرآن در معنای حقیقی، یعنی طلب علم، به کار رفته و بیشتر آنها در معانی مجازیی چون انکار ابطالی، انکار توبیخی، تقریر، نفی، تعجب، ترغیب و تسویه کاربرد داشتهاند.
بلاغت
انشاء طلبی
استفهام
اغراض ثانوی
اعجاز قرآن
2016
02
20
61
80
https://jalit.ut.ac.ir/article_58082_7a3a0010dd215e8c8ee15fa52635cd79.pdf
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
بررسی کنایه در تفسیر کشاف زمخشری
غلامعباس
رضایی هفتادری
سمیه
برزین
کنایه، یکی از فنون بلاغی است که بیشتر از مجاز و استعاره کاربرد دارد. به همین منظور بلاغیان در تعریف و تبیین اقسام آن در طول قرنها - با وجود اختلاف نظرهایی که داشتهاند – تلاشهای برجستهای کرده و آثار ماندگاری از خود به جای گذاشتهاند. تفسیر کَشّاف، مشهورترین منبع تفسیری بلاغی است که در فهم زیباییهای ادبی و معانی بلند قرآنی، بدان ارجاع داده میشود. نظر به اهمیت زیاد کنایه در تفسیر کشاف، در پژوهش حاضر به مفهوم کنایه در این تفسیر، نوآوریهای زمخشری در باب کنایه، اسلوبهای وی برای بیان کنایات قرآنی و نحوة تأثیر مذهب زمخشری در بحث کنایه پرداخته میشود. از رهگذر این جستار مشخص میگردد که زمخشری برای نخستین بار بحث مجاز از کنایه، کنایه در مفرد و تفاوت میان کنایه و تعریض را مطرح کرده و از دو اسلوب مستقیم و غیر مستقیم برای بیان کنایات قرآنی، استفاده نموده است. دیگر اینکه مذهب اعتزالی او تأثیر زیادی در بحث کنایه داشته، بدین صورت که برخی از تصاویر کنایی قرآن که در تعارض با اصول معتزله بوده، حمل بر مجاز، تمثیل و تصویر کرده است.
کنایه
بلاغت
زمخشری
تفسیر کشاف
معتزله
2016
02
20
81
100
https://jalit.ut.ac.ir/article_58100_3acd650e71cf18534c620c27adf8c247.pdf
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
فراخوانی پیامبران الهی در شعر ممدوح عَدوان (بررسی مورد پژوهانه حضرت یوسف، نوح و موسی(ع))
محسن
سیفی
ربابه
حسینی رباط
ممدوح عدوان(2004-1941م)، شاعر معاصر سوری است که در اشعار خود از سنت، بهرة فراوان برده و کوشیده است تا به صورتی نمادین و از رهگذر شخصیتهای سنتی به ابراز اندیشهها و موضعگیریهای خود دربارة مسائل امروز دنیای عرب بپردازد. وی که به عنوان شاعری متعهد نسبت به وطن و مردم، شناخته میشود، دغدغة اصلی شعر خویش را بیان مشکلات و بدست دادن راه حلی برای آن میداند؛ از این روی، در بیان این مسائل و راههای برون رفت از آن، به فراخوانی شخصیتهای سنتی روی آورده است و از آنجا که بیشتر مخاطبان شعرش، عامۀ مردمند، مقبولترین چهرهها در منظر وی برای به دوش کشیدن این مسؤولیت، پیامبرانند که به عنوان الگوهای شناخته شده و مورد اعتماد در شرایط سخت، بهترین پناهگاهند. حضور سه پیامبر الهی:حضرات یوسف، نوح و موسی علیهم السلام و الهام گیری از آنان در شعر ممدوح عدوان، قابل تأمل است. وی از رهگذر فراخوانی شخصیت این پیامبران، قیام و انقلاب را میستاید و از سکوت در برابر ظلم، ابراز نارضایتی میکند و برای خود رسالتی چون رسالت پیامبران، متصور است؛ تا مردم را به رهایی از طاغوت، رهنمون سازد. این مقاله بر آن است تا ضمن واکاوی فراخوانی این سه پیامبر در شعر ممدوح عدوان، به دلالتهای این شخصیتها و رویکرد شاعر در فراخوانی آنها بپردازد.
فراخوانی
پیامبران الهی
ممدوح عدوان
شعر معاصر عربی
2016
02
20
101
118
https://jalit.ut.ac.ir/article_58084_35c41a99e68bb85ce3b2b35d10a8ee88.pdf
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
پدیده اشتراک لفظی و چند معنایی در زبان عربی
محمود
شهبازی
اشتراک لفظی در کنار ترادف و اضداد، از جمله مباحث معناشناسی است که زبانشناسان پیشین بدان پرداختهاند و تعریفهایی نیز از آن ارائه دادهاند. زبانشناسان معاصر بر این باورند که در بررسی اشتراک لفظی، باید میان دو اصطلاح «چند معنایی» (Polysemy) و «اشتراک لفظی» (Homonymy) تفاوت گذاشت. در اشتراک لفظی، دو واژه از روی تصادف، ساختار صرفی واحدی پیدا میکنند و هر یک با حفظ معنای خود، همآوا و هم نویس میشوند و میان آنها رابطة معنایی، وجود ندارد؛ مانند: «الخال» به معنای خال روی چهره، برادر مادر و تپه. همچنان که میان آنها ارتباط ریشهای نیز وجود ندارد؛ مانند قانع به معنای راضی و سائل که در معنای نخست از «قنَِعَ یَقنَعُ قَنَعاًو قَنعاناً» و در معنای دوم از«قَنَعَ یَقنَعُ قنوعاً» است، ولی در پدیدة چند معنایی، یک واحد زبانی پس از انتقال و تغییر معنایی در گذر زمان، از چند معنا برخوردار میشود مانند «سیاره» که در قدیم به معنای کاروان و امروزه به معنای ماشین به کار میرود. این مقاله در صدد است ضمن تحلیل و بررسی این دو پدیده، با آوردن نمونههایی عینی از زبان عربی به تفاوت و تشخیص این دو پدیده و چگونگی پیدایش آنها در زبان بپردازد.
اشتراک لفظی
چند معنایی
اضداد
مجاز و حوزة معنایی
2016
02
20
119
136
https://jalit.ut.ac.ir/article_58091_f303c3d3c9d7ed00b42f5c03925e523d.pdf
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
تحلیل معنا شناختی کنیه های حیوانات در زبان عربی
علی
طاهری
گستردگی واژگانی زبان عربی که توسع معنایی را نیز در پی دارد، به شکلهای مختلفی ظهور میکند و کاربرد کنیه یکی از آنهاست. عربها «عَلَم» را به سه شکل اسم، لقب و کنیه به کار برده و در مواردی به جای اسم یا لقب، به دلایل بلاغی و یا معنا شناختی، از کنیه استفاده میکردند. به تدریج این کاربرد گسترش یافته و به حوزة حیوانات، امور و اشیاء نیز کشیده شده است. معرفی و تحلیل کنیههای حیوانات، میتواند سبب درک درست متون عربی و ترجمة دقیق آنها شود و اصولی معنا شناختی در زمینة وضع کنیة حیوانات به دست دهد. مبحث کنیه به عنوان یکی از مباحث علم صرف مطرح گردیده و آثار خاصی در موضوع کنیههای انسانها به رشتة تحریر در آمده، اما دغدغة مقالة حاضر پر نمودن خلأ موجود در بررسی کنیههای حیوانات و دلایل معنا شناختی آن است که با روش تحلیلی- توصیفی صورت گرفته و در پی اثبات این مطلب است که وضع کنیهها در زبان عربی دارای دلایل معنا شناختی خاصی از قبیل اشاره به روابط سببی، ایجادی، اصالت، تلازم، باورها و معتقدات عامه، اسطورهها و ... است.
زبان عربی
کنیه
کنایه
حیوانات
2016
02
20
137
158
https://jalit.ut.ac.ir/article_58095_7d001492c967213af8580fc12733938a.pdf
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
عناصرشناختی و فراشناختی در فرآیند یادگیری مکالمه زبان عربی با تکیه بر روش تلقین زدایی
عدنان
طهماسبی
سعدالله
همایونی
آموزش زبان عربی در ایران همواره با تکیه بر عناصر شناختی و روش دستور – ترجمه صورت میپذیرد، از این رو هیچگاه عناصری از قبیل: واکنشهای ذهن مدرس و زبان آموز به هنگام آموزش زبان عربی، عناصر فراشناختی، ویژگیهای طرفین، سخن و موقعیت گفتگو، روند پردازش دادهها و اطلاعات توسط زبان آموز و ... مورد توجه صاحب نظران این حوزه قرار نگرفته است.در این مقاله، نویسندگان در صددند با تحلیل زیر و بمهای فرآیند یادگیری زبان عربی با تکیه بر روش تلقین زدایی و عناصر فراشناختی از قبیل هوش هیجانی، اصولی بنیادین را برای تدریس/ یادگیری زبان عربی بدست دهند، بطوریکه با استفاده از راهکارهای پیشنهادی، زبان آموز بصورت کارآمد دانش زبانی را کسب کرده و با ایجاد انگیزه، خلاقیت، اعتماد به نفس و در نهایت با برون داد مداوم و عملی زبان در فضایی هیجانی-شناختی، توانش و کنش ارتباطی وی به بهترین سطح ممکن برسد.
آموزش زبان عربی
عناصر فراشناختی
تلقین زدایی
هوش هیجانی
بافت یادگیری
2016
02
20
159
178
https://jalit.ut.ac.ir/article_58097_adcc4ca05ce4d32fed5d839625ed10f4.pdf
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
گذری بر نقابهای أدونیس
محمد
عامری تبار
حبیب الله
عباسی
نعیمه
غفارپور صدیقی
بازگشت به میراث انسانی از مقولههای مهم ادبیات معاصر جهان به شمار میآید. در این زمینه، نظریة معادل عینیِ تی.اس.الیوت، میان شاعران معاصر جهان، به ویژه شاعران عرب، با استقبال بسیار زیادی روبرو شد. این نظریه با عنوان نقاب به حوزة نقد و شعر عربی راه یافت. نقاب یکی از روشهای نوین نمادپردازی است که در آن علاوه بر انتقال اندیشه، احساس و تجربة شعریِ شاعر نیز به مخاطب منتقل میشود. در نقاب، به دلیل آمیختگی و اتحاد میان صدای شاعر با صدای نقاب، در ذهن مخاطب کشمکشی بر اثر عدم شناسایی صدای شاعر از صدای نقاب به وجود میآید. این فرآیند ذهنی منجر به سهیم شدن مخاطب در خلق اثر ادبی میشود. در این پژوهش پس از معرفی نقاب به مثابة شگردی از شگردهای بلاغی، به بررسی توصیفی نقابهای «اورفئوس، اولیس، حضرت نوح (ع) و مهیار دمشقی» در سرودههای أدونیس(علی احمد سعید) پرداخته شده است. أدونیس این نقابها را به ترتیب از اسطورههای یونانی، فرهنگ اسلامی و فرهنگ ایرانی اخذ کرده است. هر کدام از این نقابها بویژه نقاب مهیار دمشقی، بیانگر تجربة خاصی در زندگی أدونیساند. این پژوهش نشان میدهد که یکی از شیوههای تعامل أدونیس با سنت و میراث انسانی، روی آوردن به شگرد بلاغی نقاب است.
سنت
معادل عینی
نقاب
شعر معاصر عرب
أدونیس
2016
02
20
179
200
https://jalit.ut.ac.ir/article_58104_e9b84dca4d5175a7dfc48d328faa9730.pdf
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
بررسی رویکردهای جدید ابن مالک در پارهای از قواعد نحوی
عبدالاحد
غیبی
رحمت
پورمحمد
ناصر
شفیعی
اگر ابن مالک را به عنوان حلقهای از زنجیرۀ به هم پیوستة تاریخ نحو مورد ارزیابی قرار دهیم، او را جزو آخرین حلقههای زنجیرۀ علمای تحلیلگر و نحویان صاحب رأی خواهیم یافت؛ چرا که در روزگار وی، دیگر عصر پیریزی اصول نحو سپری شده بود و نحویان، چندان حرف تازهای برای گفتن نداشتند،اما بحث دربارة رویکردهای جدید نحوی ابن مالک، از آن جهت اهمیت دارد که او از سویی به جهت قدرت اجتهادی و تسلطی که بر مسائل نحوی داشت تا حد امکان توانست آرای نحوی مکاتب سه گانۀ بصره، کوفه و بغداد را جمع نماید و دامنۀ اختلافات بر سر مسائل نحوی را کوتاه کند و از سوی دیگر به واسطۀ قوۀ حافظه و آگاهی وسیعی که بر لغت، کلام عرب و قراءات شاذ و نادر داشت، توانست با تکیه بر نقل و سماع، در مسائل نحوی به نتایج بصریان برسد. بررسی روش نحوی ابن مالک از بعد سومی نیز حائز اهمیت است؛ چرا که او در انتخاب شواهد نحوی، علاوه بر آیات قرآنی و اشعار کهن از احادیث نبوی نیز کمک گرفت، حال آنکه میان نحویان در اینکه آیا حدیث میتواند شاهد نحوی باشد یا خیر، اختلاف نظر وجود داشت.
رویکردهای جدید
مکاتب نحوی
شواهد نحوی
ابن مالک
سماع
2016
02
20
201
222
https://jalit.ut.ac.ir/article_58108_55f9f4dd7f1c76e7ffdbc7c35fa41cc3.pdf
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
نگاهی به چالشهای ترجمه همزمان فارسی – عربی و برعکس
عبدالحسین
فقهی
حسین
سلمانی
ترجمۀ همزمان، بیگمان، یکی از دشوارترین انواع ترجمه است. این نوع ترجمه که گاهی ترجمۀ شفاهی نیز نامیده میشود، چالشهای متعددی دارد که برای مترجمان همزمان، شناخته شده و ملموس است. این چالشها از یک سو در محتوا و ساز و کار ترجمه و از سوی دیگر در مترجم، قابل بررسی است. اگر چه مترجمان همزمان با ممارست و تجربه اندوزی بر شماری از این چالشها غلبه میکنند، اما حوزۀ ترجمۀ همزمان نیازمند بحثهایی نظری است تا راهکارها، اصول موفقیت در این نوع ترجمه و تجربههای مترجمان خبره را در چارچوبی روشن و قابل استفاده برای نوآموزان این حوزه و علاقهمندان به آن بدست دهد. در این راستا، در پژوهش پیش رو، چیستی ترجمۀ همزمان، ویژگیها و چالشهای آن و ضرورتهای رعایت دقت در این نوع ترجمه، تبیین شده است. سپس، پیش نیازها و توانمندیهای ضروری مترجمِ همزمان ذکر شده و به برخی دیگر از شرایط مرتبط با فضای ترجمۀ همزمان که ممکن است مترجم با آن روبهرو شود، اشاره شده است. در ادامه نیز، اصول و شیوههای کاربردی برای موفقیت در ترجمۀ همزمان آمده است.
ترجمۀ همزمان
چالشهای ترجمۀ همزمان
ویژگیهای مترجم همزمان
ترجمۀ فارسی - عربی
2016
02
20
223
240
https://jalit.ut.ac.ir/article_58089_ab8356c47044967491a80945b0d45246.pdf
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
بررسیِ نقشِ آهنگ جمله در تعیین معانی آیات قرآن کریم
محمد حسن
فؤادیان
علی رضا
فرازی
چند معنایی و تشابه شکلی ساختارهای زبانی، ممکن است به ابهام و پوشیدگی در کلام بیانجامد. اما از آنجا که زبان به حسب کارکرد و فایدۀ خود، باید از این کاستی به دور باشد، لازم است با تکیه بر قرینهها، این پوشیدگی از معانی زدوده شود. یکی از این قرینهها که در زمرۀ قرینههای لفظی جای میگیرد، آهنگ جمله است که با دگرگونی و تفاوت یافتن آن، یک جملۀ واحد میتواند معانی گوناگونی یابد، یا ساختار آن از دیگر ساختارهایی که هیأت نوشتاری مشابهی دارند، متمایز شود؛ چرا که هر جمله، متناسب با مقام و موقعیتی که در آن گفته میشود، با آهنگ مشخصی ادا میگردد و همین آهنگ، میتواند آن را از ساختارهایی که ظاهری مشابه آن دارند، اما معانیشان متفاوت است، متمایز کند. از آنجا که در قرآن کریم ساختارهای مشابه، با معانی متفاوت یا متعدد به فراوانی یافت میشود، در این پژوهش، کوشش شده است پس از بیان مفهوم آهنگ جمله و کارکردهایش در زبان، ضرورت توجه به آن در قرآن کریم و نقشش در شکلگیری یا تعیین معانی آیات، بررسی شود.
قرآن
آهنگ جمله
نحو
معنا
2016
02
20
241
260
https://jalit.ut.ac.ir/article_58109_5da4c40f65fd45e87e4bcbedba79d42f.pdf
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
بررسی حماسههای اسلامی در شعر معاصر عربی
قاسم
مختاری
مژگان
نصیری
حماسه، روایت ادیبانهای از رشادتهای قهرمانان در قالب سبکی فخیم است. ادبیات عربی، به دلایلی، از جمله: عدم گسترش تخیل، روی آوردن به سبکهای تقلیدی و برخوردار نبودن از ملیت واحد و جامع، با فن حماسهسرایی به معنای واقعی کلمه بیگانه بوده است. عدم وجود شاهکار حماسی بلند در ادبیات کهن عربی، شاعران معاصر عرب را بر آن داشت تا خلأ موجود در این زمینه را پر کنند؛ بنابراین به سرودن اشعار حماسی، از جمله حماسههای اسلامی پرداختند. حماسههای اسلامی، تکیه بر رخدادهای تاریخی- اسلامی دارند. این حماسهها، اشعاری داستانی در قالب شعر تعلیمیاند که تاریخ صدر اسلام و رخدادهای آن را به تصویر میکشند. برخی پژوهشگران توجه کلاسیکها به این نوع ادبی را نتیجة رویارویی با فرهنگ غرب و گسترش افکار ملیگرایانه در جهان عرب میدانند؛ هر چند رخدادهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دیگری نیز در این مهم دخیل بودهاند. یکی از برجستهترین حماسههای اسلامی، حماسة «مجد الإسلام» احمد محرم است، که وی با کاربرد واژگان و ترکیبهای قرآنی، حماسهای درخور توجه سروده است که بحق ناقدان لقب «الإلیاذة الإسلامیة» را بدان دادهاند. همچنین حماسههای «دول العرب وعظماء الاسلام» احمد شوقی و «عید الغدیر» بولس سلامه، بیش از دیگر حماسهها درخشیدند.
شعر معاصر عربی
حماسههای اسلامی
مجد الإسلام
دول العرب و عظماء الإسلام
عید الغدیر
2016
02
20
261
280
https://jalit.ut.ac.ir/article_58110_12bb8095a9b27c13ca157394026cd1af.pdf
ادب عربی
ادب عربی
2251-9238
2251-9238
1394
7
2
سایه شجره یَقْطینِ قرآن کریم بر شاخ نبات حافظ (ره)
علی
نظری
قرآن کریم از مهمترین آبشخورهای زبان و اندیشة حافظ(ره) است. در حقیقت، شهد و شکر سخن حافظ، آمیخته با شجرة طیبة قرآن حکیم است. مفروض است، غزلِ «دوش وقت سحر ...» (غزل 183) بازتابی پنهان و هدفمند از داستان حضرت یونس (ع) در قرآن کریم است. واژگانی از قبیل غمّ، نجات، ظلمت، قدر، صبر، نبات، و... در کنار معانی عرفانیی همچون آینة وصف جمال، بیخود از شعشعة پرتو ذات، نجات از بند غم ایام و... بیانگر این است که حافظ در سرایش این غزل، از داستان حضرت یونس(ع)، الگو گرفته است؛ ارجاع این غزل به آیات کریمه، خواننده را در فهم صحیح غزل، یاری میکند. این مقاله به روشتحلیلی توصیفی، به این نتیجه دست یافت که میان غزل 183 و داستان قرآنی یونس(ع)، ارتباطی آگاهانه و پنهان وجود دارد و ابیات غزل، مستقل از هم نیست؛ بلکه انداموار، داستان و موضوع مشخصی را با زبان غزل به تصویر کشیده است.
قرآن کریم
یونس (ع)
حافظ
یقطین
شاخ نبات
2016
02
20
281
300
https://jalit.ut.ac.ir/article_58088_96d7379d61acf627fde0d9f85685788a.pdf