نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی از دانشگاه اراک

چکیده

حماسه، روایت ادیبانه‌ای از رشادت‌های قهرمانان در قالب سبکی فخیم است. ادبیات عربی، به دلایلی، از جمله: عدم گسترش تخیل، روی آوردن به سبک­های تقلیدی و برخوردار نبودن از ملیت واحد و جامع، با فن حماسه‌سرایی به معنای واقعی کلمه بیگانه بوده است. عدم وجود شاهکار حماسی بلند در ادبیات کهن عربی، شاعران معاصر عرب را بر آن داشت تا خلأ موجود در این زمینه را پر کنند؛ بنابراین به سرودن اشعار حماسی، از جمله حماسه­های اسلامی پرداختند. حماسه­های اسلامی، تکیه بر رخدادهای تاریخی- اسلامی دارند. این حماسه‌ها، اشعاری داستانی در قالب شعر تعلیمی­اند که تاریخ صدر اسلام و رخدادهای آن را به تصویر می‌کشند. برخی پژوهشگران توجه کلاسیک­ها به این نوع ادبی را نتیجة رویارویی با فرهنگ غرب و گسترش افکار ملی­گرایانه در جهان عرب می‌دانند؛ هر چند رخدادهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دیگری نیز در این مهم دخیل بوده­اند. یکی از برجسته­ترین حماسه­های اسلامی، حماسة «مجد الإسلام» احمد محرم است، که وی با کاربرد واژگان و ترکیب‌های قرآنی، حماسه­ای درخور توجه سروده است که بحق ناقدان لقب «الإلیاذة الإسلامیة» را بدان داده­اند. همچنین حماسه­های «دول العرب وعظماء الاسلام» احمد شوقی و «عید الغدیر» بولس سلامه، بیش از دیگر حماسه­ها درخشیدند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A study of the Islamic Epics in the Contemporary Arabic Poetry

نویسندگان [English]

  • Qasem Mokhtari 1
  • Mozhgan Nassiri 2

1

2

چکیده [English]

Epic is the poetic narration of heroes' prowess and gallantry in quest of a great desire through a noble style, which has a symbolic structure. Arabic literature has not been familiar with Epic genre in its real meaning due to several reasons, including the lack of a deep imagination and insight, a tendency to adopt imitative styles, and the lack of a unique and all-inclusive nationality. Lack of a lengthy epic masterpiece in the old Arabic literature urged the contemporary Arab poets and writers to fill this gap. Therefore, they started composing epic poems, including Islamic epics. Islamic epics, which are based on the Islamic-historical events, are narrative poems in the form of didactic poetry that depict history of the early days of Islam and its events. Some researchers believe that encountering Western culture and development of nationalistic thoughts in the Arab world led classic poets to find interest in this type of literature, though other political, social and cultural events have been also effective. One of the outstanding Islamic epics is Ahmad Muharram's "Majd al-Islam", where he uses Quranic words and phrases to compose a great and remarkable epic, one which has truly come to be called by critics as "al-Elyazah al-Islamiyah ". In addition, Ahmad Shawqi's " the States of Arabs and the Great Men of Islam" and Bules Salamah's "Eid al-Ghadir" enjoy epic elements and features more than any other Islamic epic does, and so, are considered among the top Islamic epics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic epics
  • Majd al-Islam
  • Arab states
  • Eid al-Ghadir
ابن خلدون، الـمقدمة، بیروت، دارالجیل، الطبعة الأولی، 2004م.
ابن منظور،لسان العرب، المجلد السادس، بیروت، دارصادر، الطبعة الأولی ،1410هـ/1990م.
أبوریشة، عمر، دیوان عمر أبوریشة، بیروت، دارالعودة، الطبعة الأولی، 1988م.
الأزری، شیخ کاظم، الأزریة، بیروت، دار الأضواء، 1989م.
الأمین، حسن،«علی بن ابی طالب فی الشعر العالمی وفی القصة والـملحمة العربیتین»، مـجلة الثقافة الإسلامیة، دمشق ، العدد الرابع عشر، 1408ق.
 البستانی، محمود، تاریخ الأدب العربی فی ضوء المنهج الإسلامی، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، الطبعة الأولی، 1413ق.
البعلبکی، منیر، موسوعة الـمورد، بیروت، دارالعلم للملایین، 1980م.
البعینی، نـجیب، شعراء العرب والـمعاصرون؛ دراسات ومـختارات، بیروت، دار الـمناهل، الطبعة­الأولی، 1991م.
الجاحظ، عمرو بن بحر، البیان والتبیین، الـجزء الثانی، تحقیق فوزی عطوی، بیروت، دار الصعب، 1968م.
جمال الدین، محمد سعید، نگاره­های فارسی بر سنگ نوشتة ادب عربی، ترجمه و تحقیق: قاسم مختاری و محمود شهبازی، اراک، دانشگاه اراک، چاپ اول، 1389ش.
جندی، الأنور،خصائص الأدب العربی فی مواجهة نظریات النقد الأدبی الحدیث، القاهره، دار الإعتصام، الطبعة الأولی، 1975م.
 الـحائری، جعفرعباس، «ملاحم علی غرار ملحمة»، مجلة تراثنا، قم، العدد الثالث، السنة الثانیة، 1408ق.
حمید، محمد ابوبکر، دیوان علی أحمد باکثیر«أزهار الربی فی شعر الصبا»، بیروت، دار المناهل، 1987م.
دقاق، عمر و دیگران، تطور الشعر الحدیث والمعاصر، بیروت، دار الأوزاعی، 1996م.
دندی، محمد اسماعیل،عمر أبوریشة، دراسات فی شعره ومسرحیاته، دمشق، دار المعرفة، 1988م.
سلامة، بولس،مآثر الإمام علی والإمام حسین فی وجدان بولس سلامة وشعره، بیروت، دارالحمراء، الطبعة­الأولی، 2004م.
شبّر، جواد، أدب الطف، بیروت، مؤسسة التاریخ، 2001م.
شراد، شلتاغ عبود، أثرالقرآنفی الشعر العربی الحدیث، دمشق، دار الـمعرفة، الطبعة الأولی، 1987م.
شوقی، أحمد، دول العرب وعظماءالإسلام، بیروت، دارالجیل، الطبعة الثانیة، 2005م.
صابری، علی و بیرجندی، سعیده، « بررسی ویژگی‌های حماسه در ملحمه عید الغدیر بولس سلامه»، فصلنامة پژوهش ادبی، شماره 19، 1389ش.
علوان الـحلبی، قصی سالم، الشیبی شاعراً، بغداد، وزارة الأعلام، الطبعة الأولی، 1975م.
الفار، مصطفی، شاعر أحمدمحرم؛دراسة فی حیاته وشعره، عمان، منشورات أمانة عمان الکبری، 2007م.
فرج، علیة علی، التعلیم فی مصر بین الـجهود الأهلیة والـحکومیة، الإسکندریة، دارالـمعرفة الـجامعیة، 1979م.
کامل، مـجدی، ملاحم وأساطیرخالدة: جلجامش /الشاهنامة، دمشق، دار الکتاب العربی، الطبعةالاولی، 2009م.
محمد، محمد حسین، الإتجاهات الوطنیة فی الأدب العربی المعاصر، بیروت، دار النهضة العربی، الطبعة الثالثة، 1972م.
مختاری، قاسم، «شاهنامه در جهان عرب»، فصلنامة علمی پژوهشی: پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارة 17، 1389ش.
معلوف، لوئیس، الـمنجدفی اللغة، انتشارات پیراسته، چاپ چهارم،1374ش.
 موسی، منیف، سلیمان البستانی فی حیاته وفکره وأدبه، دارالفکراللبنانی، بیروت، الطبعة الأولی،1984م.                             
النحوی، عدنان رضا، الأدب الإسلامی انسانیة وعالـمیة، ریاض، دارالنحوی، الطبعة الثانیة، 1994م.
النصیراوی، ابراهیم علوان، حدیث کربلا، قم، الـمکتبة الدینیة الـمختصة، الطبعة الأولی، بی.تا.
نوفل، محمد نبیل، ملحمة جلجامش، القاهره، دار المعارف، 1970م.
الهاشمی، محمد عادل، أثر الإسلام فی الشعر الحدیث فی سوریامن مسیلون 1920م إلی جلاء1940م، الأردن، مکتبة الـمنار، 1986م.
الیازجی، کمال، حول الأدب العربی، بیروت، دار الجیل، 1995م.
یعقوب، إمیل بدیع، المعجم المفصلفی اللغة والأدب، ج1، بیروت، دار العلم للملایین، بی تا.