نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده زبان های خارجی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 گروه زبان عربی و ادبیات آن، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده زبان های خارجی دانشگاه اصفهان،اصفهان، ایران

4 گروه زبان انگلیسی دانشگاه یاسوج، یاسوج ، ایران

چکیده

اعتنى علماء اللغة المسلمون وأدباء العرب اعتناء خاصاً بتراکیب القرآن الکریم وأسالیبه الفریدة للوصول إلى أسراره ومعارفه الزاخرة وإثر ذلک کثرت الدراسات القرآنیة؛ حیث نبعت منها المکاتب اللسانیة المختلفة. نظرا لأهمیة هذا الکتاب الشریف لفظاً ومعنى، یهدف هذا البحث إلى دراسة خطابات موسى علیه‌السلام وقومه فی القرآن الکریم وذلک بعد دراسة کیفیة استخدام المعانی فی هذه الآیات بناء على الرؤیة الوظیفیة النظامیة المستندة إلى هالیدای (2004) من خلال المنهج الوصفی- التحلیلی وهی من أهم اتجاهات اللسانیّات الوظیفیّة. یعالج البحث هذا السؤال الرئیس، کیف یمکن معالجة البنیة المبتدئیة فی خطابات موسى علیه‌السلام وقومه بناء على النظریة الوظیفیة النظامیة المستندة إلى هالیدای؟ وما دور استخدامها فی تفهیم غرضهم واتضاح موضوع النقاش فی القرآن الکریم؟ لذلک تمت دراسة الآیات القرآنیة التی تتضمّن خطاباته علیه‌السلام وخطابات قومه فی القرآن الکریم کخطاب واحد وذلک بعد کشفها وتحدیدها، ثم بادرنا بتصنیف المعطیات وقمنا بدراستها وتحدید تواترها.

ومما توصّلنا إلیه فی هذه الدّراسة أنّ النسب الإحصائیة للجملات الخبریة أکثر تواترا والجملات الأمریة فی المرتبة الثانیة والسبب یکمن فی أنَّ النبی موسى علیه‌السلام، استخدم أسلوب الموعظة فی الخطوة الأولى وتحدّث قومه بکلمات إخباریة؛ أما بما أن النفوس والطبائع یکرهون النصح بکلمات الأمر والنهی وینفرون منها ولو کانت بصالحهم، فقد التزم باستخدام هذا الأسلوب بأقل قدر ممکن واثر ذلک استخدم النصیحة فی الخطوة الثانیة. والمبتدأ المرکب أکثر تواترا بالنسبة إلى المبتدآت البسیطة فی کلا الخطابین وأنّ الجملات، أکثرها، غیر موسومة فی الخطابین.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Thematic Structure in the Moses's discourse, and his people in the Holy Qur’an

نویسندگان [English]

  • Nafiseh Rabbani 1
  • Mohammad Khaqani Isfahani 2
  • Somayeh Kazemi Najafabadi 3
  • Masomah Diyanatie 4

1 Department of Arabic Language and Literature, University of Isfahan, Isfahan, Iran.

2 Department of Arabic Language and Literature Faculty of Foreign Language - University of Isfahan - Isfahan - Iran

3 Department of Arabic Language - Faculty of Foreign Language - University of Isfahan - Isfahan - Iran

4 Department of Arabic Language and Literature, University of Yassouj, Yassouj, Iran

چکیده [English]

Muslim linguists and Arab writers paid special attention to the structures of the Holy Qur’an and its unique methods for accessing its rich secrets and knowledge.Regarding the importance of this noble book in word and meaning, this research intends to study the discourse of Moses, and his people in the Holy Qur’an, after studying how meanings are used in these verses based on the Functional Systemic Grammar based on Halliday (2004 AD) through the descriptive-analytical approach. It is one of the most important trends in functional linguistics.The research contains this main question: How can the initial structure in the discourse of Moses, and his people be matched based on the Functional Systemic Grammar theory based on Halliday? What is the role of using them in understanding their purpose and clarifying the topic of discussion in the Holy Qur’an? Therefore, the Qur’anic verses that include his discourse, and the discourse of his people were studied in the Holy Qur’an as one discourse, after revealing and defining them. Then we categorized the data and studied it and determined its frequency. What we found in this study is that the statistical percentages for declarative sentences are more frequent and imperative sentences are in second place.The reason of that is the Prophet, used admonition in the first step and then advice and The multiple theme is more frequent compared to the topical theme in both discourse and Most of the sentences are unmarked in the two discourse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Qur’an
  • functional linguistics
  • the theory of functional systematic grammar
  • and elementary structure
  • Musa
  • s discorsis
القرآن الکریم.
آلوسی، محمود بن عبدالله‏ .(1415)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، التحقیق علی‏ عبدالباری عطیه، بیروت، دار‌الکتب العلمیة منشورات محمد علی بیضون‏.
ابوالفتوح رازى، حسین بن على .(1408)، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن‏، التصحیح محمد‌مهدی ناصح ومحمد‌جعفر یاحقى، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی‏آستان قدس رضوی.
ابوحیان، محمد بن یوسف‏ .(1420)، البحر المحیط فى التفسیر، التحقیق والتصحیح صدقی محمد جمیل، بیروت‏، دارالفکر‏.
أحمد نحلة، محمود .(2001)، علم اللغة النظامی مدخل إلی النظریة اللغویة عند هالیدای، الطبعة الثانیة، جامعة الإسکندریة، ملتقی الفکر.
ابن‏عاشور، محمدطاهر .(1420)، تفسیر التحریر والتنویر المعروف بتفسیر ابن‌عاشور، التصحیح مصطفى حسین احمد، الطبعة الثالثة، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی.
بیضاوی، عبدالله بن عمر‏ .(1418)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل( تفسیر البیضاوى)، محمد عبدالرحمن‏مرعشی، بیروت‏، دارإحیاء التراث العربی‏‏.
جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمن‏ .(1430)، درج الدرر فى تفسیر القرآن العظیم‏، التصحح محمد ادیب‏ شکور، عمان‏، دارالفکر.
جمل، سلیمان بن عمر .(1427)، الفتوحات الإلهیة بتوضیح تفسیر الجلالین للدقائق الخفیة، الطبعة الثانیة، بیروت، دارالکتب العلمیة.
دبیر مقدم، محمد .(1393)، زبان‌شناسی نظری پیدایش و تکوین دستور زایشی، الطبعة السابعة، تهران، سمت.
رسعنی، عبدالرزاق بن رزق‏الله‏ .(1429)، رموز الکنوز فى تفسیر الکتاب العزیز، التحقیق عبد الملک ‏ابن دهیش، مکه المکرمة، مکتبة الأسدی‏.
زمخشری، محمود بن عمر .(1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل، التصحیح مصطفى حسین احمد، الطبعة الثالثة، بیروت‏، دارالکتاب العربی‏.
سیدی، سید حسین .(1387)، رویکرد زبان شناختی به نحو عربی، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.
شوکانی، محمد .(1414)، فتح القدیر، دمشق، دار‌ابن‌کثیر.
االصاوی، احمد بن محمد (1427)، حاشیة الصاوی على تفسیر الجلالین‏، الطبعة الرابعة، التصحیح محمد عبدالسلام ‏شاهین، بیروت‏، دارالکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.‏
طبرسی، فضل بن حسن .(1372)، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن‏، ‏التحقیق محمدجواد بلاغی‏، الطبعة الثالثة، تهران، انتشارات ناصرخسرو.
طبرسی، فضل بن حسن .(1412)، تفسیر جوامع الجامع‏، التصحیح ابوالقاسم‏گرجی، قم، مرکز مدیریت‏ حوزه علمیه قم.
طوسی، محمد بن حسن .(د. ت)، التبیان فی تفسیر القرآن، التصحیح احمد حبیب عاملی‏، الطبعة الثانیة، بیروت‏، دارإحیاء التراث العربی‏.
عون، علة أبوالقاسم .(2006)، بلاغة التقدیم والتأخیر فی القرآن الکریم، بیروت، دارالمدار الإسلامی.
فخر رازی، محمد بن عمر .(1420)، التفسیر الکبیر( مفاتیح الغیب)، الطبعة الثالثة، بیروت‏، دارإحیاء التراث العربی.
مصلوح، سعد عبدالعزیز .(2003)، فی البلاغة العربیة والأسلوبیات اللسانیة آفاق جدیدة، جامعة الکویت، مجلس النشر العلمی.
مغلوث، سامی بن عبدالله .(1426)، أطلس تاریخ الأنبیاء والرسل، الطبعة السادسة، الریاض، مکتبة العبیکان.
مکارم شیرازی، ناصر .(1371)، تفسیر نمونه، الطبعة العاشرة، تهران، دار‌الکتب الإسلامیة.
خزعلی، انسیة والزملاء. (1394)، «ارتباط صوت ومعنی در قرآن کریم (پژوهشی در سوره نبأ»، الأدب العربی، العدد الثانی عشر، صص95-116.
دیالمة، نیکو وزهرا صالحی متعهد .(1393)، «مؤلفه‌های گفت وگوی صحیح مبتنی بر گفت‌و‌گوهای قرآنی»، دو فصلنامه علمی پژوهشی تربیت اسلامی، العدد التاسع عشر، المجلد9، صص47-66.
‏ دندوقة، فوزیة ونوال، آقطی. (2021)، «اللسانیات الوظیفیة- الأسس والمترکزات»، مقامات، الجزائر، العدد الثانی، المجلد5، صص198-211.
عزیزی، بختیار وعلی مهدوی فرید. (1393)، «آداب گفتگو از نگاه قرآن وپیامبر اعظم صلى‌الله‌علیه‌وآله»، زبان‌شناختی قرآن، إیران، العدد الواحد، صص14-29.
قاضی زادة، کاظم والزملاء. (1431)، «دراسة اختلاف التبلیغیة للأنبیاء السلف ونبی الإسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله»، مجلة العلوم الإنسانیة الدولیة، إیران، العدد السابع عشر، المجلد3، صص91-102.
کاظمی، فروغ .(1392)، «آغازگر لایه‌ای مفهومی تازه در نقش‌گرایی»، پژوهش‌های زبان‌شناختی در زبان‌های خارجی، إیران، العدد الثانی، المجلد3، صص313-350.
کاظمی، فروغ وآزیتا افراشی. (1392)، «نشان‌داری آغازگر در زبان‌های فارسی وانگلیسی بر اساس رویکرد دستور نقش‌گرای نظام‌مند، جستارهای زبانی، إیران، العدد الأوّل، المجلد4، صص125-149.
کاظمی نجف‌آبادی، سمیه .(1399)، «بررسی ساخت اطلاع اشتغال در ترجمه‌های فارسی قرآن کریم»، زبان‌شناختی قرآن، العدد السابع عشر، صص49-64.
رضایی هفتادر، حسن والزملاء.(1394)، «اسرار بلاغی استفهام در قرآن کریم»،الأدب العربی، العدد الثانی، صص61-80.
The Holy Quran. [In Arabic].
Abu Al-Futuh Razi, H. (1988). Rod aljanan & Rooh aljanan fi tafsir alqur’an alkarim, edited by Muhammad Mahdi Nasih and Muhammad Jaafar Yahaqi, Mashhad: Bonyad pagoheshhaye islami:‎ Astan Quds Razavi. [In Persian].
Abu Hayyan, M. (1999). Albahr almohit fi altafsir, Investigation and Correction, Sidqi Muhammad Jamil, Beirut: Dar Al-Fikr. [In Arabic].
Ahmed Nahla, M. (2001). Elm alloghah alnezami, second edition, Alexandria University: Thought Forum. [In Arabic].
Al-Alusi, M. (1995). Rooh almaani fi Tafsir alquran alazim & alsab almasani, investigation and correction by Ali Abdul-Bari Atiya, Beirut: Dar Al-Kutub, Muhammad Ali Baydoun Publications.[In Arabic].
Al-Sawy, A. (1998).Hasgeyah Al-Sawi’s ala Tafsir Al-Jalalayn, fourth edition, edited by: Muhammad Abd al-Salam Shaheen, Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyyah, Muhammad Ali Baydoun Publications. [In Arabic].
Aoun, I. (2006). Balaghah altaghdim & altakher fi al-Qur’an al-karim, Beirut: Dar Al-Madar Al-Islami. [In Arabic].
Baydawi, A. (1997). Anvar Al-Tanzil & Asrar Al-Tvil (Tafsir al-Baydawi), Beirut: Dar Revival of Arab Heritage. [In Arabic].
Dabir Moqaddam, M. (2014). Zabanshanasi Nazri Bidayesh & the takvin dastoore Zaishi, 7th Edition, Tehran: Smt Publications.
Dandouga, Fouzia and Aqti, N. (2021). Functional Linguistics-Foundations and Foundation, Maqamat, Algeria, second issue, volume 5, pp. 198-211. [In Arabic].
Dayalma, N and Salehi Motaad, Z. (2014). Parameters of the correct discourse based on Quranic discourse, Journal Biquarterly Journal of Islamic Education, Vol 9, pp. 47-66. [In Persian].
Dik, S. (1978). Functional Grammar. Amsterdam: North- Holland.
Dik, S. (1980). Studies in Functional Grammar. New York: Academic Press.
Fakhr Razi, M. (1999). Al-Tafsir Al-Kabir (Bafatih Al-ghayb), third edition, Beirut: Arab Heritage Revival House. [In Arabic].
Ggamal, S. (2008). Alfotohat alelaheyah be taudih tafsir ahjalalayn ledaghaegh alkhafeyah, Second Edition, Beirut: Dar Al-Kutub Al-Ilmiyyah. [In Arabic].
Ghazizadeh, K and partners. (2010). A study of the difference in tablighiyyah of the predecessor prophets and the Prophet of Islam, may God bless him and his familyThe Journal of Research in Humanities, Iran, issue seventeen, volume 3, pp. 91-102. [In Arabic].
Givon, T. (1979). On Understanding Grammar. New York: Academic Press.
Givon, T. (1984).Syntax: A Functional- Typological Introduction. Vol І. Amsterdam: John Bejamins.
Givon, T. (1990). Syntax: A Functional- Typological Introduction. Vol Л. Amsterdam: John Bejamins.
Givon, T. (1995). Functionalism and Grammar. Amsterdam: John Bejamins.
Halliday, M. A. K. (1994). "An introduction to functional grammar". London: Edward Arnold. ،
Halliday, M. A. K. and C. M. I.M. Matthiessen. (2004). An Introduction to Functional Grammar.3rd. Landon: Arnold publication.
Hopper, p. (1987). Emergent Grammar. BLS.13. Pp. 139-157.
Ibn Ashour, M. (1999). Altafsir altahrie & altanvir almaroof be tafsir Ibn Ashour, known as Tafsir Ibn Ashour, edited by Mustafa Hussein Ahmed, third edition, Beirut: Arab History Foundation. [In Arabic].
Jurjani, A.G. (2009). Darj al-Durar fi tafsir alqur’an alazim, edited by: Muhammad Adeeb Shakur, Amman: Dar Al-Fikr. [In Arabic].
Kang, J. (2016). A Functional Approach to the Status of Theme and Textual Development, 1053-1059.
Kazemi Najafabadi, S. (2020). Representing the Construction Information of Eshteghal in Translation, Journal Linguistic Researches In The Holy Qur’an, Iran, issue seventeen, vol.9, pp. 49-64. [In Persian].
Kazemi, F and Afrashi, A. (2013). The Comparative Study of Markedness in Persian and English Based on SFG, Journal of Agricultural Scince and Technology, Iran, first issue, Vol. 4, pp. 125-149. [In Persian].
Kazemi, F. (2013). Layer theme, A new concept in functionalism, Journal Iranian Studies, Iran, Issue 2, Volume 3, pp. 313-350. [In Persian].
Khazali, A. (2015). The Connection of Sound and Meaning in the Holy Qur’an (Pajwahshi dar Surah Naba’), Arabic Literature, No. 12, pp. 95-116.[In Persian].
Kuno, S. (1987). Functional Syntax: Anaphora, Discourse and Empathy. Chicago University Press.
Makarem Shirazi, N. (1992). Tafsir Nemouneh, tenth edition, Tehran: Dar Al-Kutub Al-Islamiyyah. [In Arabic].
Masloh, S. (2003). Fi al-Balaghah Al-Arabiyah & Al-Osloobeyat Al-lesaneyyah, Afagh Jadidah, Kuwait University: Scientific Publishing Council. [In Arabic].
Masloth, S. (2005). Atlas Tarikh Al-anbeya & al-rosol, sixth edition, Riyadh: Obeikan Library. [In Arabic].
Rassani, A. R. (2008). Romooz alkonoz fi tafsir alketab alaziz, edited by Abdul Malik Ibn Dahish, Mecca: Al-Asadi Library. [In Arabic]. 
Rezaei Haftader, H. (2015). Asrar of Rhetorical Questions in the Holy Qur’an, Arabic Literature, Issue two, pp. 61-80. [In Arabic].
Sayyidi, H. (2005). Roykard Zaban Shanakhti be nahve Arabi, Mashhad: Danishgah Ferdowsi Mashhad.
 Shawkani, M. (1994). Fath al-Qadeer, Damascus: Dar Ibn Kathir. [In Arabic].
Tabarsi, F. (1993). Majma’ al-Bayan fi Tafsir al-Qur’an, edited by Muhammad Jawad Balaghi, third edition, Tehran: Nasir Khusraw Publications. [In Arabic].
Tabarsi, F. (1992). Tafsir Javami’ al-Jami’, edited by Abu al-Qasim Gurji, Qom: Qom Seminary Seminary Directorate Center. [In Arabic].
Thompson, G. (2013). Introducing Functional Grammar, 3rd, London and New York.
Tusi, M. (N.D.). Al-Tibyan fi Tafsir al-Qur’an, edited by Ahmed Habib Ameli, second edition, Beirut: Arab Heritage Revival House. [In Arabic].
Zamakhshari, M. (1987). Alkashaf an haghaegh ghavamez altanzil & uyoin al aghavil fi vogooh altavil, edited by Mustafa Hussein Ahmed, third edition, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi. [In Arabic].