نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بیرجند

چکیده

کتاب شرح ابن­عقیل سده­هاست در حوزة ادبیات تعلیمی در مکتب­خانه­ها و حلقه­های درس جهان اسلام از گزیده­ترین متون در علم نحو به شمار می­رود. این پژوهش می­کوشد کتاب مذکور را از لحاظ شکلی و بیشتر محتوایی به عنوان متنی آموزشی بررسی و تناسب و کارایی آن را با فضای جدید آموزشی در دانشگاه­های ایران ارزیابی کند. در بخش محتوایی به اصالت علمی، سازواری با سطح علمی دانشجویان، روزآمدی اطلاعات، کیفیت ارایه، نظم و تسلسل منطقی مطالب و غیره توجه خواهد شد. روش تحقیق بر پایة توصیف و تحلیل و رویکرد آن، آموزش زبان عربی با اهداف خاص به دانشجویان زبان و ادبیات فارسی در مقطع کارشناسی­ارشد است. کتاب­های اصیل و ارزنده­­ای همچون شرح ابن­عقیل نوعادر تحوّل نظام­های آموزشی سنتی به روش­های جدید، دستخوش تغییراتی می­شوند که ممکن است برخی از جوانب آن در فضای جدید، کارآمدی پیشین را نداشته باشد؛ این کتاب نیز به دلایل گوناگون، از جمله خروج موضوعی و آموزش منظوم نحو، کارایی گذشته را برای دانشجویان زبان و ادبیات فارسی و گرایش­های آن ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating Sharḥe Ibn-Aghil as a Textbook for M.A Courses (With an Emphasis on the Academic Field of Persian Language and Literature)

نویسنده [English]

  • Mohammad Reza Azizi

چکیده [English]

Share Ibn-Aghil has long been considered among the most selected texts in syntax and didactic literature in Islamic schools and scientific circles. This research seeks to conduct a formal and majorly a content-based critique of the given volume as a textbook and   evaluate its functionality and appropriateness in the modern educational system. As regards the content, the focus of the study would be on scientific originality, congruence with the scientific needs of the students, updated information, order of presentation, and logical sequencing of the material, etc. The method of the research was descriptive and analytical with a view to teaching Arabic for specific purposes to the students of Persian Language and Literature. Original and valuable books like Sharhe Ibn-Aghil generally undergo some changes in the process of movement from traditional educational systems into new methods as a consequence of which some of its dimensions may not have the previous efficiency in the new environment. This book also does not seem to have the previous efficacy for the students of Persian Language and Literature and its sub-disciplines for various reasons such as deviation from the theme of syntax as well as its poetic instruction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sḥarhe Ibn-Aghil
  • Content Evaluation
  • Instruction of Arabic
  • Instruction of Arabic Grammar
  • M.A
ابن­ تغرِی بَردِی، جمال­الدین أبِی المحاسن یوسف، النجومُ الزاهرةُ فِی ملوک مصر و القاهرة، قدم له و علق علیه محمدحسین شمس­الدین، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1413.
ابن­ حجر العسقلانِی، شهاب­الدین أحمد، الدرر الکامنة فی أعیان المائة الثامنة، حیدرآباد، دائرة­المعارف العثمانیة، 1349.
ابن عقیل، بهاءالدین عبدالله، شرح ابن­عقیل، معه کتاب منحه الجلیل بتحقیق شرح ابن­عقیل، تألیف محمد محیی­الدین عبدالحمید، القاهره، دارالتراث، الطبعة العشرین، 1400.
                                 ، شرح ابن عقیل بر الفیة ابن مالک، ترجمة حمید طبیبیان، تهران، امیرکبیر، چاپ سوم، 1390.
ابن العِماد الحنبلِی، أبوالفلاح عبدالحَیّ،  شَذَراتُ الذَهَب فِی أخبارِ مَن ذَهَب، بیروت، دارالمسیرة، 1399.
بروکلمان، کارل، تاریخ الأدب العربی؛ عصر ما بعد الفترة القدیمة للأدب الإسلامی، نقله إلی العربیة عبدالحلیم النجار، القاهرة، دارالمعارف، الطبعة الخامسة، د.ت.
رضا کحاله، عمر، معجمُ المؤلفین؛ تراجم مصنّفِی الکتب العربیة، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1414.
الزِرِکلِی، خیرالدین، الأعلام؛ قاموس تراجم لأشهر الرّجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دارالعلم للملایین، الطبعة الثامنة، 1989.
السیوطِی، جلال­الدین عبدالرحمن، بُغیةُ الوُعاة فِی طبقات اللغویّین و النّحاة، تحقیق محمدابوالفضل ابراهیم، د.م، دارالفکر، الطبعة الثانیة، 1399.
                                  ، المزهر فی علوم اللغة و أنواعها، شرحه و ضبطه و علق حواشیه محمدأحمد جاد المولی­بک و الآخرون، القاهره، دارالتراث، الطبعة الثالثة، 1406.
شریف­عسکری، محمدصالح، «نقدی بر نقش کاربردی کتاب شرح ابن عقیل»، نامة علوم انسانی، پاییز، ش  3، صص 165-176، 1379.
الشوکانِی، محمد بن علِی، البدر الطالع بمحاسن مَن بعد القرن السابع، القاهرة، دارالکتاب الإسلامِی، د.ت.
المقرِّی التِلمسانِی، أحمد بن محمد، نَفحُ الطیب مِن غصن الأندلس الرّطیب، حققه إحسان عباس، بیروت، دار صادر، 1388.
ناتل خانلری، پرویز، تاریخ زبان فارسی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، چاپ سوم، 1354.