عبدالهادی فقهی زاده؛ نرجس توکلی محمدی
چکیده
بررسی مفهوم مجاز، به دلیل وقوع آن در متون دینی، از دیرباز توجه علمای اسلامی را برانگیخته و از این رو در کتب ادب و اصول، به آن پرداختهاند. گرچه به ظاهر، در چیستی مفهوم مجاز اختلافی میان علمای اسلامی نیست، ...
بیشتر
بررسی مفهوم مجاز، به دلیل وقوع آن در متون دینی، از دیرباز توجه علمای اسلامی را برانگیخته و از این رو در کتب ادب و اصول، به آن پرداختهاند. گرچه به ظاهر، در چیستی مفهوم مجاز اختلافی میان علمای اسلامی نیست، اما با دقت در آثار ادبی و فقهی، وجود اختلاف در حدود و مبانی «مفهوم» و «اقسام» آن آشکار میگردد. بنا براین، نظر به وقوع مجاز در متون دینی و اختلاف نظرهای برخاسته از آن، تنقیح چیستی مجاز و تبیین اقسام آن ضروری مینماید.
در میان علمای ادب و اصول، سه دیدگاه در این حوزه وجود دارد؛ دیدگاه نخست، از دیرباز دیدگاه مشهور و مورد تایید جمهور علمای ادب و اصول بوده است. دیدگاه دوم، رأی سکاکی است که ضمن پذیرش کلیات دیدگاه اول، استعاره را نوعی مجاز عقلی و نه لغوی بیان میکند؛ دیدگاه سوم که از سوی گروهی از فقهای متأخر شیعه از جمله آیةالله اصفهانی و امام خمینی(ره) بیان شده است، به نقد و بررسی دو دیدگاه پیشین پرداخته، مجاز را صرفاً عقلی و آن را به اقسام مفرد، مرکب، کنایی و اسنادی منقسم میداند. این دیدگاه به دلیل تکیه بر «عقلگرایی» و «معناگرایی»، و رفع اشکالات و تناقضات دو دیدگاه نخست، در این مقاله «دیدگاه برگزیده» شناخته شده است.