نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی، کرج، ایران.

چکیده

بررسی آثار ادبی بر اساس رویکردهای نوین، از جمله نظریه ارتباطی یاکوبسن، یکی از شیوه‌های مؤثر برای کشف عمق و چندلایه بودن این آثار است. یاکوبسن، از بنیان‌گذاران مکتب زبان‌شناسی نقش‌گرا، بر این باور است که هر متنی دارای شش کارکرد عاطفی، ترغیبی، ادبی، همدلی، ارجاعی و فرازبانی است که گوینده و دریافت‌کننده از ارکان اصلی آن بوده و ارتباط بدون این دو فاقد معناست. یکی از رمان‌های مشهور جهان عرب، «موسم مهاجرت به شمال» اثر طیب صالح نویسنده سودانی است که به توصیف استعمار انگلیس و جامعه پرداخته است. پرداختن به این اثر از منظر بررسی اهداف ارتباطی حائز اهمیت است؛ چراکه هر متنی بنا بر دیدگاه یاکوبسن دارای پیام‌های متعدد است و متکلم با اشارات مشترک، پیغامی فرا متنی به مخاطب منتقل می‌کند. در این جستار، نگارندگان با روش توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر این رویکرد به بررسی کارکردهای شش‌گانه در این رمان پرداخته‌اند. نتایج حاکی از آن است که نویسنده‌ با استفاده از کانال‌های ارتباطی متنوع، پیام‌هایی درباره مسائل اجتماعی و فرهنگی، استعمار، هویت و بیگانگی، فرودستی و تبعیض را به خوانندگان انتقال می‌دهد و مخاطب با خوانش این اثر، خود را در دنیایی از پیام‌ها می‌یابد. همچنین، گاه یک عبارت دارای چندین کارکرد است که بیانگر مهارت نویسنده در انتقال مفاهیم و بازتاب  فضای جامعه و رنج‌های انسان معاصر و تلاش برای اصلاح آن از طریق زبان ادبی است. با استفاده از این نظریه، می‌توانیم به درک بهتری از ساختار و کارکردهای ارتباطی در این رمان برسیم و پیام‌های پیچیده و چندلایه آن را بهتر تفسیر کنیم

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Novel Called Migration to the North by Tayeb Saleh based on Jacobsen's Communication Model Theory

نویسندگان [English]

  • Soghra Falahati
  • Arezo Chalsari
  • Jalil Hajipour talebi

Department of Arabic Language and Literature, Kharazmi University, karaj, Iran.

چکیده [English]

Examining the literary works of theory is one of the new methods, including Jacobsen's communication, based on discovering the depth and multi-layeredness of these works. Jacobsen, one of the founders of the role-playing school of linguistics, believes that every text has six emotional, persuasive, literary, empathetic, referential, and metalinguistic functions that the speaker and receiver are its main elements, and communication is without these two meanings. One of the famous novels of the Arab world, "Season of Migration to the North" by Tayeb Saleh, a Sudanese writer, describes British colonialism and society. It is important to address this work from the perspective of examining communication goals; Because, according to Jacobsen's point of view, every text has multiple messages, and the rhetorician conveys a metatextual message to the audience with common gestures. In this essay, the authors have analyzed the six functions in this novel with descriptive-analytical method and relying on this approach. The results indicate that the author conveys messages about social and cultural issues, colonialism, identity and alienation, inferiority and discrimination to the readers by using various communication channels, and the audience finds themselves in a world of messages by reading this work. Also, sometimes a phrase has several functions, which shows the author's skill in conveying concepts and reflecting the atmosphere of society and contemporary human sufferings and trying to correct it through literary language. By using this theory, we can gain a better understanding of the structure and functions of communication in this novel and better interpret its complex and multilayered messages

کلیدواژه‌ها [English]

  • role-oriented linguistics
  • communicative functions
  • Jacobsen
  • the novel "The season of migration to the north"
  • Tayyab Saleh
احمدی، بابک (1370)، «ساختار و تأویل متن»، تهران: نشر مرکز.
أ.م. د.وحیدة صاحب حسن (2017)، «التقابلات النصیة بین روایتی قلب الظلام لجوزیف کونراد وموسم الهجرة إلى الشمال للطیب صالح» مجله  القادسیة للعلوم الانسانیة، شمارۀ 20، صص82-59.
باغجری، کمال و شهریار نیازی (1394)، «خوانش پسااستعماریِ رمان موسم هجرت به شمال اثرِ الطیب صالح» مجله ادب عربی، دورۀ 7، شمارۀ 1، صص 86-61.
بلاوی، رسول و دیگران (1401)، «واکاوی نقش‌های شش‌گانه زبان در دیوان الزمن الضیق از سنیه صالح و دیدار صبح از طاهر صفارزاده بر پایه نظریه ارتباطی یاکوبسن»، مجله کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی، شمارۀ49، صص131-152.
بیگ‌زاده، خلیل (1397)، «دراسة مقارنة للتبئیر السردی من وجهة نظر جیرار جینیت روایتی سنة البَلبَلة و موسم الهجرة الی الشمال، نموذجا»، نشریه کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی، شمارۀ 32، سال هشتم، صص 51-67. 
جهان‌شاهی، فرح و دیگران (1401)، «کاربست الگوی ارتباطی یاکوبسن در تحلیل نقش‌های زبانی «قصه شیخ صنعان» عطار نیشابوری»، فصلنامه علمی زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا)، شمارۀ 4 (پیاپی 32)، صص 76-59.
حاتمی، سعید و دیگران (1392)، «تحلیل رویکرد تعلیمی ابوسعید ابوالخیر برمبنای نظریه ارتباطات کلامی یاکوبسن». پژوهشنامه ادبیات سال پنج، شمارۀ 17، صص 114-87.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن، (1378)، فرهنگ نمادها، ترجمۀ سودابه فضایلی، تهران، انتشارات جیحون.
صالح بک، مجید و دیگران، (1398)، «گفتمان پسااستعماری در دو رمان موسم الهجرة الی الشمال از طیب صالح و سووشون از سیمین دانشور» مجله کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی، ش33، صص59-79.
صالح، طیب احمد، (1391)، موسم مهاجرت به شمال، ترجمۀ مهدی غبرایی، تهران، نشر پوینده.
ـــــــــــ،(1987)، موسم الهجرة إلی الشمال. بیروت، دارالعوده.
صفوی، کوروش، (1373)، «از زبان‌شناسی به ادبیات» چاپ اول، تهران، نشر چاپ تهران، نشر چشمه.
علوی مقدم، مهیار (1377)، «نظریه نقد ادبی معاصر، صورت‌گرایی و ساختارگرایی، (چاپ اول)، تهران، نشر سمت.
یاکوبسن، رومن (1380)، ساختارگرایی، پساساختارگرایی و مطالعات ادبی، ترجمۀ فرزان سجودی، تهران، نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
ــــــــــــ،(1369)، دو قطب اســتعاری و مجازی، ترجمۀ احمد اخوت، اصفهان، نشر مشعل.
هلیدی، مایکل؛ حسن، رقیه (1393)، زبان، بافت و متن: جنبه‌هایی از زبان در چشم‌اندازی اجتماعی- نشانه‌شناختی، مترجمۀ مجتبی منشی‌زاده و طاهره ایشانی، تهران: نشر علمی.
مسبوق، سیدمهدی و سونیا کهریزی، (1401)، «کارکرد نقش‌های زبانی یاکوبسن در اثرگذاری پیام خطبه غراء»، مجله علوم حدیث، شمارۀ 104، صص25-50.
مسبوق، سیدمهدی و سولماز غفاری، (1401)، «تأثیر افق معناییِ مترجم بر متن مقصد در پرتو نظریۀ زیبایی‌شناسی دریافت؛ مطالعۀ موردی سه ترجمه از رمان موسم الهجرة الی الشمال»، مجله پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، دورۀ 12، شمارۀ 26، صص 69-37.
مقدادی، بهرام، (1387)، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از  افلاطون تا عصر حاضر، تهران، نشر فکر امروز.
نظری، هادی (1400)، «چند مؤلفه پسااستعماری در رمان موسم الهجرة الى الشمال طیب صالح»، مجله مطالعات بین‌رشته‌ای ادبیات، هنر و علوم انسانی. دورۀ 1، شمارۀ 2، صص 203-228.
Ahmadi, B., (1991), "Structure and interpretation of the text", Tehran: Nesher Markaz.[In Persian].
A.M. D. Wahida Sahib Hassan (2017), "Textual comparisons between Joseph Conrad's Heart of     Darkness and Tayyib Saleh's Season of Migration", Al-Qadisiya Journal of Islamic Science, No. 20, pp. 59-82.[In Arabic].
Bagheri, K., and Shahryar, N., (2014), "Post-colonial reading of the novel Season of Migration to the North by Al-Tayeb Saleh", Journal of Arabic Literature, year (2014), volume 7, number 1, pp. 61-86.[In Persian].
Blaavi, R. and Vadigaran, (2022), "Analysis of the six roles of language in Diwan Zalam al-Daghiq by Suniye Saleh and Didar Sabah by Tahir Safarzadeh based on Yakobsen's communication theory" from Kaushnameh magazine of comparative literature, No. 49, pp. 131-152. [In Persian].
Begzadeh, K., (2017), "Comparative study of Tabeer al-Sardi, from the point of view of Jirrar Jinit, a narrative of Sunnah al-Balbalah and the season of migration to al-Shamal, al-Shamal", by Khalil Begzadeh (2017). Kaushnameh Journal of Comparative Literature, No. 32, Year 8, pp. 51-67. [In Arabic]. 
Hatami, S. et al. (2012) "Analysis of the educational approach of Abu Saeed Abu Al-Khair based on Jacobsen's verbal communication theory. Literature research journal, year five, number seventeen. [In Persian].
Shovaleh, J.; Garbaran, A., (1999), Culture of Symbols, translated by Soudabeh Fazali, Tehran, Jihoon Publications. [In Persian].
Saleh Bek, Majid and others, (2018), "Post-colonial discourse in the two novels Mosm al-Hijrah al-Shamal by Tayyab Saleh and Suvshon by Simin Daneshvar" Kaushnameh Journal of Comparative Literature, vol. 33, pp. 59-79. [In Persian].
Saleh, T. A., (2012), Migration Season to the North, translated by Mehdi Ghobraei, Tehran, Poivendeh Publishing House. [In Persian]
––––––––––(1987), The season of migration to the north. Beirut, Dar al-Oudeh. [In Persian].
Safavi, K., (1994) "From Linguistics to Literature" first edition, Tehran, Tehran Publishing House, Cheshme Publishing House. [In Persian]
Alavi Moghadam, M., (1988) "Contemporary Literary Criticism Theory, Formalism and Structuralism, (first edition); Tehran, Samit Publishing House. [In Persian]
Jacobsen, R., (2001), structuralism, poststructuralism and literary studies, translated by Farzan Sajjodi, Tehran, published by Islamic Propaganda Organization. [In Persian]
––––––––––(1990),Two Metaphorical and Metaphorical Poles, translated by Ahmed Akhout, Isfahan, Meshaal publishing. [In Persian]
Halidi, M; Roghieh, H., (2014), Language, Texture and Text: Aspects of Language in a Social-Semiotic Perspective, translated by Mojtabi Manshizadeh and Tahera Ishani. Tehran, Nashralami.[In Persian]
Masbouq, S. M. and Kehrizi, S., (2022), "The function of Jacobson's linguistic roles in the effect of the Khutba Ghara message", Journal of Hadith Science, No. 104, pp. 25-50. [In Persian]
Masbouq, S. M. and Ghafari,S., (2022), "The effect of the translator's semantic horizon on the target text in the light of the theory of aesthetics of perception; A case study of three translations of the novel "Mosm al-Hijrah al-Shamal" Journal of Translation Research in Arabic Language and Literature, Volume 12, Number 26, pp. 37-69. [In Persian]
Meghdadi, B., (2007), the terminology of literary criticism from Plato to the present age, Tehran, Fekar Mozor Publishing House. [In Persian].
Nazari, H., (2021), "Several post-colonial components in Tayyab Saleh's novel Mosm al-Hijrah al-Shamal", Journal of Interdisciplinary Studies in Literature, Art and Human Sciences (1400). Volume 1, Number 2, pp. 203-228. [In Persian].