یحیی معروف؛ مسلم خزلی
چکیده
نقد روانشناسی یکی از حوزههای جدید نقد ادبی به شمار میرود که ناقد در آن بر اساس اصول علم روانشناسی به نقد و تحلیل اثر ادبی میپردازد. پژوهش حاضر به نقد روانشناسی شخصیت در اشعار متنبی تحت عنوان نبرد، ...
بیشتر
نقد روانشناسی یکی از حوزههای جدید نقد ادبی به شمار میرود که ناقد در آن بر اساس اصول علم روانشناسی به نقد و تحلیل اثر ادبی میپردازد. پژوهش حاضر به نقد روانشناسی شخصیت در اشعار متنبی تحت عنوان نبرد، تعارض و کشمش بین سطوح سه گانة شخصیت: نهاد، خود و فرا خود، میپردازد. اهداف این گفتار عبارتند از: الف) پرهیز از قلم فرسایی و دخالت دادن سلیقة شخصی در امر نقد مطالب و استناد مطالب به علم روانشناسی. ب) بیان کشمکش و تعارض بین سطوح سه گانة شخصیت. ج) بیان نقش مهم خود "ego" در ساختار شخصیت متنبی به عنوان عامل نظم دهنده در شخصیت. د) بیان مکانیسمهای دفاعی- روانی بکار گرفته شده توسط متنبی. این نوشتار با شیوة تحلیل محتوا و بر اساس نظریة شخصت فروید (بدون توجه به مسائل جنسی) و به روش کتابخانهای انجام گرفته است. از نتایج به دست آمدة این پژوهش، تعارض و کشمکش در سطوح سهگانة شخصیت متنبی است. این تعارض به شکل نبردِ «فرا خود» با نهاد و فراخود با «خود» نمود پیدا میکند. همچنین «خود» نقش بسیار مهمی در ساختار شخصیت متنبی ایفا میکند، از یک طرف خواستههای نهاد را برآورده میسازد و از طرف دیگر «خود» را با اهداف آرمانی «فرا خود» هماهنگ میکند. و به این دو بخش شخصیت برای رسیدن به اهدافشان کمک میکند. از نتایج دیگر این پژوهش مکانیسمهای دفاعی- روانی متعددی است که متنبی برای رهایی از فشار روانی آنها را به کار برده است.