علی اصغر شهبازی
چکیده
چکیدهبازتاب فرهنگ اجتماعی زندگی عرب را می‌توان در بسیاری از بخش‌های نهج‌البلاغه ملاحظه کرد. گزاره‌های ذمّ و نفرین در نهج‌البلاغه یکی از عناصر زبانی گویای فرهنگ آن روزگاران است که از ابعاد مختلف زبانی، ...
بیشتر
چکیدهبازتاب فرهنگ اجتماعی زندگی عرب را می‌توان در بسیاری از بخش‌های نهج‌البلاغه ملاحظه کرد. گزاره‌های ذمّ و نفرین در نهج‌البلاغه یکی از عناصر زبانی گویای فرهنگ آن روزگاران است که از ابعاد مختلف زبانی، روان‌شناختی و اجتماعی اهمیت دارد. کاربرد این گزاره‌ها از زبان امام علی (ع)، گاه برای مخاطب ناآشنا با فضای سخن، غریب و نامأنوس بوده و انتقال آن به فرهنگ دیگر از بستر ترجمه، به دلیل وجوه پنهان معنا و افتراق فرهنگی، چالشی برجسته به نظر می‌آید. این پاره‌گفت‌ها، همانند بسیاری از ترکیب‌های مستقل چون امثال، از نظر معنا در پیوند با اجزای دیگر متن قرار دارد و گویای بخشی از ساختار اجتماعی دوره امام علی (ع) است. در پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی‌ـ تحلیلی و از منظر بر کاربردشناسی، تلاش می‌شود دلالت‌های ضمنی شماری از این تعابیر در ترجمه موسوی گرمارودی از نهج‌البلاغه مورد ارزیابی قرار گیرد. بررسی بافت موقعیتی و زبانی کاربست کنش‌های گفتاری ذمّ و نفرین در نهج‌البلاغه، حاکی از ترسیم انگیزه‌هایی چون هشدار و غفلت‌زدایی، تحقیر و توبیخ، اظهار شگفتی و ترغیب، همراه با مخاطب‌سنجی‌ست. مخاطبان این گزاره‌ها گاه نزدیکان، یاران و مردم شهرهای تحت فرمانروایی امام بوده و گاه دشمنان وی بوده‌اند که اغلب امام در هنگام گلایه از آنها به کاربرده است. گرمارودی درحاشیه ترجمه خود ضمن معناشناسی برخی از این تعابیر، به وجوه معانی آنها اشاره کرده است و تلاش داشته با در نظر گرفتن دلالت‌های ثانویه این تعابیر، چون تحقیر، اظهار شگفتی، هشدار و توبیخ و غیره، مفهومی درست از این گونه تعابیر در ترجمه بیان دارد.واژه‌های کلیدی: نهج‌البلاغه، نفرین، ترجمه، دلالت ضمنی، کاربردشناسی.
