نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تهران

2 ----------

چکیده

کتاب صبح‌الأعشی فی صناعة الانشاء یکی از بزرگترین دایرة المعارف‌هایی است که تا قرن نهم هجری در تمدّن اسلامی به وجود آمده است. در این کتاب، بسیاری از مباحث تاریخی، علمی و ادبی مطرح شده و نگارنده در آن، شیوة ادارة دیوان انشاء (دبیرخانه‌ای که مکاتبات غیرمالی و غیر نظامی در آن نوشته می‌شده است) را توضیح داده است. نویسندة این کتاب، احمد بن علی قلقشندی، سالها در دیوان انشاء مشغول بوده است. در این مقاله که از مطالعة اجمالی کتاب فراهم آمده است، سازمان امور اداری دولت در عصر ممالیک بررسی و معرفی شده است. ارکان اداری یا سازمان اجرایی دیوان انشاء عبارت بوده است از: 1) هفت دسته دبیران. 2) انبارداران 3)حاجب دیوان. 4) کُتَّاب الدست. 5) کُتَّاب الدَرْج.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Brief Analysis of Pillars of the Central Secretariat of the Government in the “Period of Mamālīk”: A survey based on the book Subh al-‘A`shā

نویسندگان [English]

  • Abdul-Hussein Feqhi 1
  • Seyed Ismā’il Qāsemi Musavi 2

چکیده [English]

Subh al-'A'sh? f? San?'at al-insh?' is one of the greatest encyclopedias produced in the Islamic civilization before the ninth century after Hegira. The book addresses a plethora of historical, scientific and literary issues in which the writer explains the administration mechanism of D?w?n al-Insh?' (a secretariat keeping the records of non-financial and non-military correspondence). The book was written by Ahmad ibn Ali Qalqashandi who had worked in D?w?n al-Insh?' for years. As a result of a brief study of the book, the present article provides a review and an explanation of the administrative structure of the government in the Period of Mam?l?k. The administrative pillars or the executive organization of D?w?n al-Insh?' were as follows:
1-Seven groups of secretaries. 2-Warehousemen. 3- D?w?n’‌chamberlain. 4- Kutt?b al-dast 5- Kutt?b al-darj

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dīwān al-Inshā'
  • Kuttāb al-darj
  • Kuttāb al-dast
  • Subh al-'A'shā
1ـ انوری، حسن، اصطلاحات دیوانی دوره غزنوی و سلجوقی، طهوری، تهران، 1335 هـ.ش.
2ـ جعفری لنگرودی، محمّدجعفر، ترمینولوژی حقوق حاوی اصطلاحات رشته­های حقوق، علوم سیاسی و اقتصادی و تاریخ، ابن سینا، تهران، 1346هـ.ش.
3ـ الحنبلی، ابی الفلاح عبدالحی بن العماد، شذرات الذهب فی اخبار من الذهب، مکتبة القدسی، بی­جا، 1351 ﻫ.ق.
4ـ دهخدا، علی­اکبر و دیگران، لغت­نامة فارسی بزرگ، دانشگاه تهران، مؤسسة لغت­نامه دهخدا، تهران، 1387هـ.ش.
5ـ زیدان، جرجی، تاریخ مصر الحدیث من الفتح الاسلامی الی الآن مع نذلکة فی تاریخ مصر القدیم، الطبعة الثانیة، مطبعة الهلال، 1911م.
6ـ السخاوی، شمس­الدین محمّد بن عبدالرحمن، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، دار مکتبة الحیاة، دون تاریخ.
7ـ الشریده، ایمن ابراهیم، روابط سیاسی ایران عهد تیموری با مصر و شامات عهد ممالیک، وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات، تهران، 1384هـ.ش.
8ـ قلقشندی، ابوالعباس احمد بن علی، صبح الأعشی فی صناعة الانشاء، المطبعة الامیریة وزارة الثقافة و الارشاد القومی، قاهرة، 1384هـ.ق.
9ـ گلاب، جان باگت، سربازان مزدور، سرگذشت ممالیک، مترجم: مهدی گلجان، امیرکبیر، تهران، 1384هـ.ش.
10ـ ماجد، عبدالمنعم، نظم دولة السلاطین الممالیک و رسومهم فی مصر دراسة شاملة للنظم السیاسیة، مکتبة الانجلو المصریة، قاهرة، 1964م.