نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• نرگس گنجی ¹
• فاطمه اشـراقی ²

¹ استادیار دانشگاه اصفهان

² دانشجوی دکتری در رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

چکیده

غلبۀ تقلید بر نوآوری یکی از ویژگی­های بارز شعر عربی پس از سقوط حکومت عباسیان است؛ اما در عین حال وام­گیری ادبی آگاهانه و آمیخته با خوش ذوقی و ظرافت، تداعیات و تأثیرات مناسبی برای مخاطبان دارد. در اصطلاح علم بدیع، اگر شاعری مصراع، بیت یا ابیاتی از سروده­های دیگران را به شیوة تمثّل و استشهاد، به وام گیرد و با همان وزن و قافیه در میان اشعار خود بگنجاند و یا به تناسب مقصود، آن را اندکی تغییر دهد، صنعتی مقبول به کار بسته که آن را تضمین گویند. یکی از شاعران مشهور و توانای این دوره صفی­الدین حلّی (677-750 هـ) است که توجه ویژه­ای به شاعران نام‌آور عرب در دوره­های پیشین و فرا­خوانی و باز­آفرینی اشعار آنان داشته و از همین رو بارها به تضمین اشعارشان پرداخته است. این پژوهش با تأمل در دیوان حلی – از یک سو – و مراجعه به دیوان شعرای متقدم – از سوی دیگر – ضمن باز­شناسی موارد فراوانی از انواع تضمین و کاربرد آن در دیوان این شاعر، به معرفی منابع اصلی (با ذکر ابیات و عبارات شاعران پیشین) در دوره­های متوالی تاریخ می­پردازد تا افزون بر بیان گونه­های تضمین و کارکردهای آن در شعر صفی­الدین حلی، شیوۀ بهره­گیری هنرمندانۀ این شاعر از صنعت تضمین را روشن سازد.

کلیدواژه‌ها

• صفی الدین حلی
• تضمین مصرّح
• تضمین مبهم

عنوان مقاله [English]

Allusion (Tadmin) and Various Types of it in the Odes of Safi al-din Al-Hilli

نویسندگان [English]

• Narges Ganji ¹
• Fatima Ishraqi ²

چکیده [English]

The supremacy of adaptation and imitation of antecedents over innovation is one of the features of Arab poetry after fall of Abbasid dynasty. However, literary borrowing which is deliberate and combined with tastefulness and elegance yields an appropriate effect and association on readers. Technically, in rhetoric, if a poet borrows a hemistich, a verse or some verses from others' poems as allegory; then put it in his own poem with the same rhythm and rhyme or change it a bit according to his goal, he has applied an acceptable device which is called allusion (Tadmin).
One of the well-known and competent poets of this period Safi al-din al-Hilli; (died 1350) who had special attention to the celebrated Arab poets in previous periods and evocation and regeneration of their poems. Hence, he employed allusion from their poems a lot. By reflection on al-Hilli 's Diwan on one hand, and reference to Divans of precedent poets on the other hand; this study attempts to recognize many examples of allusion and its application in the Divan of this poet and introduces major sources (citing verses and expressions of antecedent poets) in successive historical periods to illuminate various types of allusion and its functions in poems of al-Hilli; and to indicate artistic use of device by this poet.

کلیدواژه‌ها [English]

• Safi al-din al-Hilli
• Direct Allusion (Tadmin)
• Indirect Allusion