نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه یزد

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی

چکیده

مقامات بدیع‌الزمان همدانی یکی از ارزشمندترین آثار قدیم عرب به شمار می‌رود که به سرعت توانست مورد توجه ادبا و حتی عامة مردم قرار بگیرد، چرا که بدیع‌الزمان توانست با خلاقیت و هوش کم ‌نظیر خود برای اولین بار بسیاری از عناصر داستانی نظیر شخصیت ‌پردازی، حادثه، پیرنگ، صحنه، گفتگو، حقیقت ‌نمایی و... را در آنها به کار بگیرد. شخصیت و شخصیت ‌پردازی، محوری‌ترین عنصر داستانی درمقامات وحلقةارتباطیبیندیگرعناصر داستانیاست که در مقامات به مانند دیگر داستان­های کوتاه به دو شیوة مستقیم و غیر مستقیم بکار گرفته شده است. این مقاله با بررسی و تجزیه و تحلیل شیوه­های شخصیت پردازی در داستان­های معاصر به بررسی و تطبیق آن در مقامات بدیع‌الزمان همدانی پرداخته و چگونگی بکارگیری این عنصر در مقامات را از دیدگاهی علمی بیان می­کند.
با توجه به ویژگی شخصیت‌های موجود در مقامات بدیع الزمان و میزان توانمندی و توفیق وی در استفاده از این عنصر به این نتیجه می‌رسیم که بدیع الزمان با استمداد از ویژگی‌های تودة مردمِ هم عصرش توانسته است، حقیقت نمایی شخصیت‌هایش را بیشتر نماید تا خواننده را وادار کند که بپذیرد شخصیت‌هایی به مانند آنچه که در مقامات می‌بیند، وجود دارد. این شخصیت‌ها نه موجوداتی فرا زمینی و پیچیده­اند که در نزد خواننده ارتباطشان با واقعیت قطع شود و نه بسیار ساده و تک بعدی که خواننده به راحتی تمامی رفتار و اعمال و گفتار آنها را پیشگویی کند. بدیع‌الزمان با ذکر نمونه‌هایی عینی از اعمال، رفتار و گفتار شخصیت‌ها در مقامه‌های مختلف در این کار چنان موفقیتی به دست آورد که هنوز هم با گذشت حدود ده قرن، کمتر کسی توانسته است یک راوی به مانند «عیسی ‌بن هشام» و یک قهرمان چون «ابوالفتح اسکندری» بیافریند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

the Character in the Maghamat of Badi Al - zaman Hamedani

نویسندگان [English]

  • Reza Afkhami Aqda 1
  • Mohammad Sadeq Zarouni 2

1 Assistant professor in university of yazd

2 M.A of Arabic Language and Literature

چکیده [English]

Maqamat of  Badi Al- Zaman is the most valuble Arab old works, that it could pay attention rapidly literary men and even public people, because of Badi Al- Zaman be able to use with own rare creativity and intelligence for the first time  alot story elements such as characte, event, plot, scene, dialogue, realty-view. Character and characterize is the basic story elements in Maqamat and communicative between another story elements, that in Maqamat like another short stories had Taken two direct and indirect ways. With regard to get result the aspect of Maqamat characteristics and amount skills success of Badi Al- Zaman who is help from group of people his contemporary, could have shown realty, until to make reder accept character, like what are know in Maqamat. These characters is not complex creatures that reader break up their relation with reality and not simply and unilateral that who was to predict all of act and behavior and their talk comfortable. Badi Al- Zaman to get so success said concrete example of actions, behavior and characteristics speed in different ranks in this work. Which after about 10 century, no one could be created such as “Isa Ibn-e- Hosham” and hero such as “Abo Alfath Eskandari”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Maghamat
  • Badi Al- zaman Hamedani
  • Character
ابن الطقطقی، محمد بن علی بن طباطبا، الفخری فی الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، ایران، منشورات الشریف الرضی، 1414هـ.ق
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1956م
أمین، احمد، النقد الأدبـی، القاهرة، لجنة التألیف والترجمة‌ و النشر، 1952م
امین پور، قیصر، مجموعة کامل اشعار، انتشارات مروارید، چ 3، 1388هـ.ش
بکر، أیمن، السرد فـیالمقامات الـهمذانـی، القاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1998م
الثعالبی، أبو منصور عبدالملک، یتیمة الدهر فی محاسن أهل العصر، شرح و تحقیق مفید محمد قمیحة، بیروت، دارالکتب العلمیة، الطبعة الأولی، الجزء الرابع، 1983م.
حسن،محمدرشدی،أثرالمقامةفینشأة القصة‌المصریةالحدیثة،القاهرة، الهیئةالمصریةالعامةللکتاب، 1974م
حمودی، هادی حسن، المقامات من ابن فارس إلی بدیع الزمان الـهمذانـی، بیروت، منشورات دارالآفاق الجدیدة، 1985م
دادخواه، حسن و جمشیدی، لیلا، عنصر «صحنه» در مقامات حریری و حمیدی، یزد، کاوش نامه، شمارة 17، 1387هـ.ش.
ذکاوتی قراگوزلو، علیرضا، بدیع الزمان همدانی و مقامه نویسی، سوره، 1378هـ.ش
روزبه، محمدرضا، ادبیات معاصر ایران (نثر)، تهران، نشر روزگار، چ3، 1387هـ.ش
الشِّرِّیشی، أبوالعباس أحمد بن عبدالمؤمن القیسی، شرح المقامات الحریریة، تصحیح محمد عبدالمنعم الخفاجی، بیروت، المکتبة الثقافیة، دون تا
شمیسا، سیروس، انواع ادبی، انتشارات فردوس، چ3، 1373هـ.ش
ضیف، شوقی، فنون الأدب العربـیالفن القصصی، المقامة، القاهرة، دارالمعارف، 1954م
عتیق، عبدالعزیز، الأدب العربـی فی الأندلس، بیروت، دارالنهضة المصریة، ط2، 1980م
عوض، یوسف نور، فن المقامات بین المشرق والمغرب، بیروت، دارالفکر، 1979م
الفاخوری، حنا، تاریخ الأدب العربـی، تهران، انتشارات توس، چ3، 1380هـ.ش
مبارک، زکی، النثرالفنی فـی القرن الرابع، بیروت، منشورات المکتبة العصریة، ج2، صیدا، دون تا
المقدسی، أنیس، تطورالأسالیب النثریة فی الأدب العربـی، بیروت، دارالعلم للملایین، 1989م
میرصادقی، جمال، عناصر داستان، تهران، انتشارات سخن، چ3، 1376هـ.ش
نجلاء، علی حسین الوقاد، بناء الـمفارقة فـی الـمقامات عند بدیع الزمان الهمذانـی والـحریری، دراسة أسلوبیة، القاهرة، مکتبة الآداب، 2006م
نجم، محمدیوسف، فن القصة، بیروت، دارالثقافة، چ7، 1979م
الهمذانی، أبوالفضل أحمد بن حسین، مقامات بدیع­الزمان الـهمذانـی ، شرح علی بوملحم، بیروت، لبنان، دارو مکتبة الهلال، 2002م
یونسی، ابراهیم، هنر داستان نویسی، تهران، انتشارات نگاه، چ10، 1388هـ .ش