ادب عربی - فهرست مقالات

مقامات بدیع‌الزمان همدانی یکی از ارزشمندترین آثار قدیم عرب به شمار می‌رود که به سرعت توانست مورد توجه ادبا و حتی عامة مردم قرار بگیرد، چرا که بدیع‌الزمان توانست با خلاقیت و هوش کم ‌نظیر خود برای اولین ... بیشتر مقامات بدیع‌الزمان همدانی یکی از ارزشمندترین آثار قدیم عرب به شمار می‌رود که به سرعت توانست مورد توجه ادبا و حتی عامة مردم قرار بگیرد، چرا که بدیع‌الزمان توانست با خلاقیت و هوش کم ‌نظیر خود برای اولین بار بسیاری از عناصر داستانی نظیر شخصیت ‌پردازی، حادثه، پیرنگ، صحنه، گفتگو، حقیقت ‌نمایی و... را در آنها به کار بگیرد. شخصیت و شخصیت ‌پردازی، محوری‌ترین عنصر داستانی درمقامات وحلقةارتباطیبیندیگرعناصر داستانیاست که در مقامات به مانند دیگر داستانهای کوتاه به دو شیوة مستقیم و غیر مستقیم بکار گرفته شده است. این مقاله با بررسی و تجزیه و تحلیل شیوههای شخصیت پردازی در داستانهای معاصر به بررسی و تطبیق آن در مقامات بدیع‌الزمان همدانی پرداخته و چگونگی بکارگیری این عنصر در مقامات را از دیدگاهی علمی بیان میکند. با توجه به ویژگی شخصیت‌های موجود در مقامات بدیع الزمان و میزان توانمندی و توفیق وی در استفاده از این عنصر به این نتیجه می‌رسیم که بدیع الزمان با استمداد از ویژگی‌های تودة مردمِ هم عصرش توانسته است، حقیقت نمایی شخصیت‌هایش را بیشتر نماید تا خواننده را وادار کند که بپذیرد شخصیت‌هایی به مانند آنچه که در مقامات می‌بیند، وجود دارد. این شخصیت‌ها نه موجوداتی فرا زمینی و پیچیدهاند که در نزد خواننده ارتباطشان با واقعیت قطع شود و نه بسیار ساده و تک بعدی که خواننده به راحتی تمامی رفتار و اعمال و گفتار آنها را پیشگویی کند. بدیع‌الزمان با ذکر نمونه‌هایی عینی از اعمال، رفتار و گفتار شخصیت‌ها در مقامه‌های مختلف در این کار چنان موفقیتی به دست آورد که هنوز هم با گذشت حدود ده قرن، کمتر کسی توانسته است یک راوی به مانند «عیسی ‌بن هشام» و یک قهرمان چون «ابوالفتح اسکندری» بیافریند.

مقاله پژوهشی

خوانش اگزیستانسیالیستی رمان «ستارة آگوست» اثر صنع الله ابراهیم

علی افضلی؛ فاطمه اعرجی

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، صفحه 23-40

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56605

چکیده

مکتب اگزیستانسیالیسم نهضتی برای اعتراض به نظامها و قانونهای آرمانگرایانهای است که قصد دارند بر انسان سیطره یابند. این نهضت از یک مفهوم صرفِ فلسفی تجاوز کرده و توانست به خوبی در هنر و ادبیات جای ... بیشتر

مقاله پژوهشی

بررسی و تحلیل نظریه های عقاد درباره اشعار ابن رومی

ابوالحسن امین مقدّسی؛ سیمین غلامی

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، صفحه 41-60

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56608

چکیده

عقاد از نویسندگان و ناقدان برجستة معاصر مصری است که با نگارش کتاب «ابن الرومی: حیاته من شعره» کوشیده است، دیدگاههای قابل تأملی دربارة این شاعر بزرگ بدست دهد. او معتقد است که ابن رومی شاعر برجستة ... بیشتر

خوانش پسااستعماریِ رمان موسم هجرت به شمال اثرِ الطیب صالح

کمال باغجری؛ شهریار نیازی

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، صفحه 61-86

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56644

چکیده

نظریه و نقد پسااستعماری هرچند در حیطة نظریه، گام‌های درخور توجهی را در کشورمان برداشته است، در میدان کاربرد و تطبیق هنوز هم رهیافتی بیگانه و مهجور به شمار می‌رود. جلوة بارز این بیگانگی، رمان کوتاه موسم ... بیشتر نظریه و نقد پسااستعماری هرچند در حیطة نظریه، گام‌های درخور توجهی را در کشورمان برداشته است، در میدان کاربرد و تطبیق هنوز هم رهیافتی بیگانه و مهجور به شمار می‌رود. جلوة بارز این بیگانگی، رمان کوتاه موسم هجرت به شمال اثر طیب صالح (نویسندة سرشناس سودانی) است که علی‌رغم یدک کشیدن عنوانِ بزرگ‌ترین رمان عربی قرن بیستم از سوی آکادمی ادبیات عربی و بسیاری از محافل ادبی دیگر، و به تبع آن توجه ویژة ناقدان ادبی به این اثر و به ویژه سه بار ترجمه به زبان فارسی، هنوز هم نتوانسته جایگاه مطلوبی در میان خوانندگان و ناقدان ادبی کشورمان به دست آورد. پژوهش پیش‌رو با هدف برداشتن گامی خرد در حوزة این رهیافت نقدی، درصدد خوانشی پسااستعماری از موسم هجرت به شمال برآمده و به واکاوی و تحلیل مفاهیمی پسااستعماری از قبیل من/ دیگری (مرکز و حاشیه)، دورگه ‌بودگی، نژاد، اروپا محوری و جنسیت در متن روایی مزبور پرداخته است. بر اساس این پژوهش، عامل اصلی موفقیت موسم هجرت به شمال در میان ده‌ها رمان عربی مشابه، در تصویر عینی و برهنة آن در بدست دادن مفاهیمِ پسااستعماری و به دنبال آن، اجتناب از هرگونه نگاه ایدئولوژیک و پیام محور و یا آرمانی به روابط میان استعمارگر و استعمار زده است. این رمان با بدست دادن تصویری برهنه و هولناک از خرد شدن هویتِ جامعة سودانی، به ‌ویژه طبقة روشنفکر این کشور، تأثیرات و پیامدهای دردناک اجتماعی، اقتصادی و سیاسی استعمارِ نو را با بهره‌گیری از روایتی چند لایه و متکثر به تصویر کشیده است.

مقاله پژوهشی

تأثیر پذیری جواهری از گرایش‌های شعری غالب در دورة عباسی

ابوالفضل رضایی؛ علی عدالتی نسب

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، صفحه 87-110

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56667

چکیده

جواهری، بزرگترین شاعر کلاسیک معاصر عراق، در سال 1900 در نجف اشرف، در خانواده‌ای فرهیخته و صاحب علم و ادب دیده به جهان گشود. محیط علمی و فرهنگی نجف، شرایط علمی و ادبی حاکم بر خانه و ذوق و نبوغ ادبی شاعر باعث ... بیشتر

مقاله پژوهشی

تأثیر حکمت سینوی بر نظریّة شعر عربی (مطالعة موردی منهاج البلغای حازم قرطاجنی)

هادی رضوان

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، صفحه 111-128

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56677

چکیده

«منهاج البلغاء و سراج الأدبا»‌ی حازم قرطاجنی را میتوان یکی از تأثیرگذارترین آثار در بلاغت و نظریّة شعر عربی به شمار آورد. اگرچه حازم در محیطی متأثّر از فلسفة ابن رشد پرورش یافته و با یک واسطه ... بیشتر

مقاله پژوهشی

تحلیل ویژگی‌های جریان سیال ذهن در مُعَلَّقات سَبع بر اساس شگردهای روایی

محمد صالح شریف عسکری؛ مرتضی زارع برمی

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، صفحه 129-154

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56680

چکیده

روایت، ابزاری شناختی برای فهم تجربه است و نظریة جریان سیال ذهن یکی از شیوههای نوین و رایج روایتی در تحلیل آثار ادبی به شمار میرود. محتوای اندیشه، در شیوة جریان سیال ذهن بهجهت توصیف دقیق و لحظهای؛ ... بیشتر روایت، ابزاری شناختی برای فهم تجربه است و نظریة جریان سیال ذهن یکی از شیوههای نوین و رایج روایتی در تحلیل آثار ادبی به شمار میرود. محتوای اندیشه، در شیوة جریان سیال ذهن بهجهت توصیف دقیق و لحظهای؛ کارکردی بنیادین مییابد و در قالب شگردها و تکنیکهای روایی همچون تکگویی درونی، نمایشی، خودگویی و دانای کل به شیوة اول، دوم یا سوم شخص ظاهر میشود. پژوهش حاضر برآن است پس از اشارهای کوتاه به ویژگی‌ها و مؤلفههای جریان سیال ذهن، با انتخاب هفت قصیدة عربی پیش از اسلام(معلقات سبع) و طرح هویت داستانی این قصیدهها، آنها را در چارچوب تکنیکهای روایتی جریان سیال ذهن تحلیل کند. به عبارت دیگر، درصدد پاسخ گفتن به این پرسش هستیم که آیا میتوان بخشی از میراث شعری ادبیات عربی را در چارچوب جریان سیال ذهن جای داد؟ ذکر این نکته ضروری است که صفت جریان سیال ذهن به آن بخش از آفرینشهای ادبی اطلاق میشود که همه یا بخشی از مشخصههای این جریان را دارا باشند. با این توضیح، کاویدن معلقات سبع به معنای انتساب آنها به شیوة مورد نظر نیست؛ بلکه کوششی است تا کاربرد تکنیکهای مدرن روایتی را در آثاری از این دست نشان دهد. یافتههای پژوهش نشان میدهد شاعران معلقات براساس انگیزه و اغراض شعری از یک تکنیک روایی غالب در کنار دیگر شگردهای روایی استفاده کردهاند؛ تعداد این شگردها بین دو تا سه شکل متغیر است.

مقاله پژوهشی

شعر بهتر است یا نثر (مقابلة آراء و دیدگاه ها در ادب فارسی و عربی)

حسین شمس آبادی

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، صفحه 155-176

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56686

چکیده

مسألة برتری شعر یا نثر و سخن دربارة هریک، مسألة تازهای نیست، بلکه همزمان با پیدایش دانشهای زبانی، یعنی: نحو، بیان و بلاغت مطرح گردید و به عنوان مشکلی حل نشدنی تاکنون باقی مانده است. بطور کلی ادبا ... بیشتر

مقاله پژوهشی

تشخیص و تصویرآفرینی آن در دعاهای امام سجاد علیه السلام

محمد حسن فوادیان؛ موسی عربی

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، صفحه 177-196

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56689

چکیده

دعاهای امام سجاد (ع) از سبک هنری و ادبی ویژهای برخوردار است، توجه به این بعد از دعاها که از آنبهادبیاتدعایادمیشود، بسیارضروری است.در این مقاله سعیداریم تا باروشی تحلیلی– توصیفی، تصویرسازی نشأت ... بیشتر دعاهای امام سجاد (ع) از سبک هنری و ادبی ویژهای برخوردار است، توجه به این بعد از دعاها که از آنبهادبیاتدعایادمیشود، بسیارضروری است.در این مقاله سعیداریم تا باروشی تحلیلی– توصیفی، تصویرسازی نشأت گرفته از عنصر تشخیص را در دعاهای امام سجاد (ع) با هدف نشان دادن حس انگیزی وحرکت و پویایی که از امتیازات یک اثر ادبی است، مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم. نتایج حاصل از این بررسی عبارتند از: گسترۀ تشخیص در دعاهای صحیفة سجادیه، محدود به انسانوارگی نیست، بلکه علاوه بر انسان از سایر حیوانات نیز برای تشخیص استفاده شده است. تشخیص به عنوان یک صنعت ادبی که به تکلف بیانجامد در این دعاها مورد استفاده قرار نگرفته است، بلکه در راستای همان رابطة وجدانی با خالق -که هدف دعاست- شکل میگیرد و همین امر باعث میشود تا مخاطب نوعی از حسانگیزی و پویایی را در دعاهای امام سجاد علیه السلام بیابد و ارتباط بهتری با خداوند برقرار کند. دایرۀ تشخیص در دعاهای مورد بررسی به یک جملة کوتاه محدود نمیشود بلکه در برخی موارد بخش اعظمی از یک دعا به تشخیص یک مفهوم یا پدیده تعلق میگیرد. بخش اعظمی از عناصری که در دعا تشخص مییابند فراتر از دنیای مادی است و در ذیل مفاهیم انتزاعی مفاهیمی چون حمد ورمضان و... نیز وجود دارد که میتوان گفت بیشتر مورد توجه ادبیات دینی مخصوصا ادبیات دعاست.

مقاله پژوهشی

بررسی منصرف و غیر منصرف از دیدگاه شریف جرجانی و رضی استر‏آبادی

امیر محمود کاشفی؛ غلامعباس رضایی هفتادر؛ شرافت کریمی

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، صفحه 197-224

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56695

چکیده

شرح میر سید شریف جرجانی بر کافیة ابن حاجب معتبر‏ترین شرح فارسی این کتاب است. جرجانی با اسلوبی فصیح و روان و زبانی استوار و منطقی، اصول علم نحو را بیان کرده است. بحث منصرف و غیر منصرف از مباحث مفصل و پیچیدة ... بیشتر

مقاله پژوهشی

شخصیت بخیل در کتاب «البخلاء»

علیرضا محمدرضایی؛ عیسی متقی زاده؛ فاطمه اکبری زاده

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، صفحه 225-248

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56700

چکیده

جاحظ یکی از چهرههای برجسته در عرصة نثر عربی در دورة عباسی محسوب می‌شود که آثار مهمی از وی به جا مانده است. در میان میراث ادبی او، کتاب «البخلاء» طنزی با ابعاد روانشناختی از شخصیت بخیل و حاصل معارف ... بیشتر

مقاله پژوهشی

تحلیل عناصر و مضامین مشترک مقدمه‌های طَلَلی در معلقات

سید محمدرضی مصطفوی نیا؛ محمودرضا توکلی محمدی؛ سیامک ظفری زاده

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، صفحه 229-274

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56703

چکیده

شعر جاهلی را باید آیینة تمام نمای زندگی اعراب جاهلی دانست؛ شعری که تصویرگر حیات مردم آن دوران بوده و پیرامون آن شکل می‌گیرد. شاید بتوان گفت بحث اطلال در مقدمة قصاید جاهلی و توجه به آن، از رایج‌ترین موضوعات ... بیشتر شعر جاهلی را باید آیینة تمام نمای زندگی اعراب جاهلی دانست؛ شعری که تصویرگر حیات مردم آن دوران بوده و پیرامون آن شکل می‌گیرد. شاید بتوان گفت بحث اطلال در مقدمة قصاید جاهلی و توجه به آن، از رایج‌ترین موضوعات شعر جاهلی به شمار میآید. وقوف بر اطلال، و گریستن بر آنها، به شعر جاهلی محدود نشده، و شاعران دوره‌های بعد نیز از این فن در مقدمة قصاید خود بهره برده‌اند، حتی در عصر عباسی نیز با وجود کمرنگ شدن این فن ادبی، شعرایی چون بحتری و ابن رومی از آن در اشعار خود بهره برده‌اند. استعمال اطلال به عنوان پدیدة فنی رایج حتی تا اوایل قرن بیستم نیز ادامه داشت. پژوهش حاضر در صدد است تا پس از توضیح مختصری دربارة اسباب سرایش مقدمههای طللی، با بررسی دقیق دواوین شعرای معلقات [به روایت تبریزی]، عناصر اساسی و مضامین مشترک مقدمههای طللی را مشخص، و مختصراً تحلیل نماید؛ و بعد از یک بررسی دقیق، واژههای مرتبط با اطلال، و پر بسامدترین آنها را مشخص کند. با این پژوهشِ مختصر میتوان گفت که مقدمة طللی از ریشهدارترین مقدمههای شعری در تاریخ بنای شعر عربی به شمار رفته و صرفاً یک روش تقلیدی یا فنی نیست که شاعر بدوی به آن پایبند باشد، بلکه فریادی است که هدفش ابراز احساسات نهفتة شاعر نسبت به محبوبش بوده و ارتباط تنگاتنگی میان اطلال و معشوقة شاعر وجود دارد. همچنین با توجه به محیط ابتدایی و بدوی شاعر جاهلی، شایسته نیست که این موضوع از دید فلسفی و رمزی تفسیر گردد. امرؤالقیس با استعمال بیشترین واژههای طللی، در این زمینه برجستهترین شاعر، محسوب میشود.

مقاله پژوهشی

تحلیل اسلوب قیسی در مشکل اعراب القرآن

علیرضا میرزا محمّد

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، صفحه 275-300

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56705

چکیده

عـلم نحـو، قـرائت، معـانی و تفسیر ازجمله علـوم ادبی پایه به شمار میرود که برای شنـاخت زوایای گونـاگون کلام خدا به دست دانشمنـدان مسلمان تـدوین شده و مجموعهای مشتمل بر سی رشتة علمی، موسوم به ادبیّات ... بیشتر

مقاله پژوهشی

ژرف ساخت ناسازواری در شعر اَمل دُنْقُل و بینامتنی قرآنی

فرامرز میرزایی؛ رضا تواضعی؛ سیدرضا موسوی

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، صفحه 301-324

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56706

چکیده

«طنز ناسازوار» ویژگی بارز شعرسیاسی امل دنقل، شاعر برجستة مصری است که با بهرهمندی بجا و هنرمندانه از آیات و مضامین قرآنی، آن را در شعر خود برجستهسازی کرده است. وی این ساز و کار ادبی را با ... بیشتر

مقاله پژوهشی

نمونه هایی از تصویرپردازی هنری در شعر شاعران مشهور اندلس

عبدالوحید نویدی؛ مجتبی عمرانی پور

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1394، صفحه 325-346

https://doi.org/10.22059/jalit.2015.56709

چکیده

در نقد ادبی امروز دو اصطلاح تصویر و تصویرپردازی، حضور چشمگیری دارد. رکن اصلی زیبایی یک اثر ادبی، تصویر است و هر اندازه تصاویر پویاتر باشد، متن ادبی ارزشمندتر میشود. شعر شعرای اندلس از نظر مقام ادبی، ... بیشتر

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

دوره و شماره: دوره 7، شماره 1، خرداد 1394، صفحه 1-378

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده