نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری در رشتة زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

جواهری، بزرگترین شاعر کلاسیک معاصر عراق، در سال 1900 در نجف اشرف، در خانواده‌ای فرهیخته و صاحب علم و ادب دیده به جهان گشود. محیط علمی و فرهنگی نجف، شرایط علمی و ادبی حاکم بر خانه و ذوق و نبوغ ادبی شاعر باعث شد تا او به اشعار پیشینیان به ویژه شاعران دورۀ عباسی روی آورد و به مطالعه و حفظ دیوان های شاعران نامدار این دوره بپردازد. این امر باعث شد که شاعر در سرودن اشعار خود از شعرای بزرگ این دوره چون: ابوالعلاء معرّی، بحتری، متنبی، ابوتمام، و دیگر شاعران معروف الگو بگیرد و به شیوۀ آنها شعر بسراید. به طوری که این الگوبرداری را می‌توان به روشنی در اشعار وی مشاهده کرد. او شاعری است که اشعارش کلاسیک و در زمرۀ شاعران مکتب سنت گرای شعر معاصر قرار دارد. در این مقاله پس از بررسی زندگی و اشعار جواهری و تحلیل اشعار وی، با ذکر شواهد و دلایل، گرایش‌های شاعر به شعر و شاعران دورة عباسی ثابت شده و روشن
می شود که جواهری در اغراض و سبک شعری خود از شعر دورۀ عباسی بسیار اثر پذیرفته است
به طوری که با صرف نظر از زمان، می توان ادعا کرد او شاعری عباسی است که فقط زمان او را مؤخر داشته و به عنوان شاعر معاصر شناخته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Al-Jawahiri’s affectedness by the major poetic trends of the Abbasid era

نویسندگان [English]

  • Abulfazl Rezayi 1
  • Ali Edalati Nasab 2

1 Assistant professor in Arabic language and literature in shahid Beheshti University

2 Ph.D student in Arabic language and literature in shahid chamran university of Ahwaz

چکیده [English]

Al-Jawahiri, one of the most illustrious contemporary classical poets of Iraq, was born in the holy city of Najaf to a cultured, scholarly, and cultivated family. The scientific and cultural environment of Najaf, the literary and scientific richness of his familial atmosphere, and Al-Jawahiri’s poetic taste and talent caused him to turn to his predecessor poets’ works, especially the ones from the Abbasid era, and to begin reading and memorizing the poetic collections of the well-known poets of that era. This led him to follow the styles of the great Abbasid era poets such as Abul ʿAla Al-Maʿarri, al-Buhturī, al-Mutanabbī, Abu Tammam, etc. to compose his own pieces of poetry, which can be apparently witnessed in his works. He is a poet with classical works, and is considered to be among the contemporary classicist poets. After presentation of his biography, the article at hand provides and analyses some of the Al-Jawahiri’s poems. Then, it sets out to prove his tendency towards the Abbasid era poetry and poets, and it is shown that Al-Jawahiri’s motives and style have been so influenced by the Abbasid era poetry that, notwithstanding the long time interval, one can claim that he is an Abbasid poet, and it is only the time that has separated him from the Abbasid era poets and has led to his recognition as a contemporary poet

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Jawahiri
  • contemporary poetry of Iraq
  • poetic style
  • Abbasid era poetry
  • trends of Abbasid poetry
أمین، أحمد و هارون، عبدالسلام، شرح دیوان الـحماسة لأبی تـمام، القاهرة، لـجنة التألیف و الترجمة، الطبعة الثانیة، 1967م.
الأیوبی، یاسین، فصول فـی نقد الشعر العربی الـحدیث، بیروت، منشورات اتـحاد الکتاب العرب، 1989م.
البحتری، دیوان، شرحه و علّق علیه محمد التُونْجی، لبنان، بیروت، دار الکتاب العربی، 2004م.
البرقوقی، عبدالرحمن، شرح دیوان الـمتنبی، لبنان، بیروت، دار الکتاب العربی، 1986م.
البستانی، بطرس، أدباء العرب فی الأندلس و عصر الانبعاث، بیروت، دارالـجیل، 1998م.
البستانی، فؤاد أفرام، الـمجانی الـحدیثة، قم، ذوی القربی، الطبعة الرابعة، د.ت.
الـجواهری، خیال، الجواهری... مسیرة قرن، السوریة، دمشق: منشورات وزارة الثقافة، د. ط، 2004م.
الـجواهری، محمد مهدی، الدیوان، مقدمة علی الشرقی، بغداد، وزارة الإعلام، 1928م.
الـجواهری، محمد مهدی، الدیوان، جمعه و حققه و أشرف علی طبعه إبراهیم السامرائی و جماعة من الـمؤلفین، سبع مـجلدات، بغداد: مطبعه الأدیب، 1972م
الـجواهری، محمد مهدی، ذکریاتی، ج 1و2، دمشق: دار الرافدین، الطبعة الأولی، 1998م.
الـجیوسی، سلمی الخضراء، الإتـجاهات و الـحرکات فی الشعر العربی الـحدیث، بیروت، مرکز دراسات الوحدة العربیة، الطبعة الثانیة، 2007م.
الـخازن،ولیم، الشعر و الوطنیة فی لبنان و البلاد العربیة، دارالعلم للملایین، لبنان، بیروت، الطبعة الثالثة،  1992م.
الـخزاعی، دعبل، الدیوان، جمعه و حققه عبدالصاحب عمران الدجیلی، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، الطبعة الثالثة، 1989م.
الخطیب التبریزی، علی بن محمد ، شرح دیوان أبـی تـمام، قدم له و وضع حواشیه: راجی الأسمر، بیروت، دارالکتاب العربی، الطبعة الثانیة، 1994م.
الـخیاط، جلال و علی عباس علوان، أزهر شریف، یوسف نـمرذباب، طالب مهدی حسین، تاریخ الأدب العربی الـحدیث، ترجمة محمود فضیلت، کرمانشاه، انتشارات دانشگاه رازی، چاپ سوم، 1385ش.
الـخیاط، جلال، الشعر العراقی الـحدیث: مرحلة و تطوّر، بیروت: دار الرائد العربی، الطبعة الثانیة، 1970م.
الدجیلی، عبدالکریم، الـجواهری شاعر العربیة، النجف، مطبعة الآداب، الـجزء الاول، 1972م.
السامرائی، عامر رشید؛ الـمعاول؛ دراسات نقدیة فی الشعر العراقی الحدیث، دارالکتاب اللبنانی- دارالکتاب الـمصری، الطبعة الأولی،  1977م.
شعبان، عبدالـحسین، الـجواهری/جدل الشعر و الـحیاة، لبنان، بیروت: دارالکنوز الأدبیة، الطبعة الأولی، 1997م.
شوقی، أحمد، الشوقیات، بیروت، دارالکتاب العربی، الطبعة الـحادیة عشرة، 1986م.
العامری، لبید بن ربیعة، الدیوان، بیروت، دارصادر، بی تا.
العطیّة، جلیل إبراهیم، الـجواهری شاعرٌ من القرن العشرین، ألمانیا: منشورات الـجمل، الطبعة الأولی، 1998م
الفاخوری، حنّا، الـجامع فـی تاریخ الأدب العربـی (الأدب الـحدیث)، بیروت، دارالـجیل، 2005م.
الـمعرّی، أبوالعلاء، دیوان (سقط الزند)، ترجمة مـحمود ابراهیمی، دانشگاه کردستان، چاپ اول، 1381ش.
الـمَقدسی، أنیس، أمراء الشعر فـی العصر العباسی، بیروت، دارالعلم للملایین، الطبعة الثانیة و العشرین، 2007م.
مهدوی‌ دامغانی، ‌احمد، «جواهری‌: شاعر ایرانی ‌تبار عرب‌«، گلستان‌، سال‌ 1، ش‌ 3، 1376ش.
میر بصری، أعلام الأدب فی العراق الـحدیث، تقدیم الدکتور جلیل العطیة، بغداد:
دار الـحکمة، الطبعة الأولـى، 1994م.
واقف زاده، شمسی، اثر فرهنگ و ادب فارسی بر شعر محمد مهدی جواهری، ادبیات تطبیقی، شماره 5، 1387.
هوشـمند، م، محمد مهدی جواهری (شاعر کبیر عراقی)، چیستا، شماره 162، 1378.