نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• غلامعباس رضایی هفتادری ¹
• سمیه برزین ²

¹ دانشیار دانشگاه تهران

² دانش آموخته دکتری در رشتة زبان و ادبیات عربی

چکیده

کنایه، یکی از فنون بلاغی است که بیشتر از مجاز و استعاره کاربرد دارد. به همین منظور بلاغیان در تعریف و تبیین اقسام آن در طول قرن­ها - با وجود اختلاف نظرهایی که داشته­اند – تلاش­های برجسته­ای کرده و آثار ماندگاری از خود به جای گذاشته­اند.
تفسیر کَشّاف، مشهورترین منبع تفسیری بلاغی است که در فهم زیبایی­های ادبی و معانی بلند قرآنی، بدان ارجاع داده می­شود. نظر به اهمیت زیاد کنایه در تفسیر کشاف، در پژوهش حاضر به مفهوم کنایه در این تفسیر، نوآوری‌های زمخشری در باب کنایه، اسلوب­های وی برای بیان کنایات قرآنی و نحوة تأثیر مذهب زمخشری در بحث کنایه پرداخته می­شود.
از رهگذر این جستار مشخص می­گردد که زمخشری برای نخستین بار بحث مجاز از کنایه، کنایه در مفرد و تفاوت میان کنایه و تعریض را مطرح کرده و از دو اسلوب مستقیم و غیر مستقیم برای بیان کنایات قرآنی، استفاده نموده است. دیگر اینکه مذهب اعتزالی او تأثیر زیادی در بحث کنایه داشته، بدین صورت که برخی از تصاویر کنایی قرآن که در تعارض با اصول معتزله بوده، حمل بر مجاز، تمثیل و تصویر کرده است.

کلیدواژه‌ها

• کنایه
• بلاغت
• زمخشری
• تفسیر کشاف
• معتزله

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Irony in Al-Kashāf Commentary

نویسندگان [English]

• Gholam Abbas Rezaee Haftador ¹
• Somayeh Barzin ²

چکیده [English]

Irony is considered as a rhetorical device that is used more frequently than trope and metaphor. Consequently, in spite of all their disagreements in defining irony varieties over centuries, rhetoricians have made significant efforts and have left some conspicuous works about it. Al-Kashāf
Al-Zamakhshari commentary is the most well-known source of rhetorical interpretation that is referred to in understanding literary beauties and sublime meanings of the Quran. Due to the great importance of irony in Al-Kashāf commentary, this study intends to examine the concept of irony in this commentary, Al-Zamakhshari's innovations regarding irony, his approaches to express Quranic ironies, and the effects of Al-Zamakhshari's religious beliefs on the discussion of irony. The findings of this study reveal that it is Al-Zamakhshari who has proposed for the first time the difference between trope and irony, irony in single words, and the difference between irony and allusive proposition. Moreover, he has been the first one to use the direct and the indirect approaches to elucidate Quranic ironies. Finally, his Mutazilaist beliefs have had a great effect on his discussion of irony. That is to say, he has considered some of the ironic images of the Quran that has been contrary to the Mutazila principles to be trope, allegory, or imagery.

کلیدواژه‌ها [English]

• Irony
• Rhetoric
• Al-Zamakhshari
• Al-Kashāf commentary
• Mutazila school