نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان

چکیده

زبان محصول تعاملات فرهنگی است و فرهنگ­های مختلف با تولید زبان­های متفاوت، جهان را به اشکال مختلف درک می­نمایند. زبان و فرهنگ چنان درهم تنیده­اند که مطالعـۀ زبان، جدا از اجتماع و در انزوا، کاری است بس عبث و بیهوده. مطالعات مربوط به پیوند میان زبان و فرهنگ با مطالعات «مالینوفسکی» در اوایل قرن بیستم و تاکید او بر بافت موقعیت به شکلی جدی آغاز و سپس توسط «فرث» ادامه یافت. این پژوهش که در زمرۀ پژوهش­های جامعه شناختی زبان قرار دارد در پی آن است که با مطالعـة کیفی و به روش تحلیلی، جایگاه اجتماعی و فرهنگی زنِ دیروز ِعرب را با هنر سازه­های زبانی مشخص نماید. دستاورد پژوهش بیانگر آن است که جامعۀ مرد سالار عرب، برای این که زن را هر چه بیشتر در زیر سلطة خود درآورد؛ زبان را از او سلب نمود. کالبد شکافی واژگان و بررسی استعاره­ها و کنایه­ها حاکی از آن است که فرهنگ،  زن را به یک موجودی وابسته تبدیل نموده­ است. جامعۀ مردسالارِ عرب با محروم نمودن زن از زبان و قلم توانست قرنهای طولانی به زنده به گور کردنِ فرهنگی و اجتماعیِ وی اقدام کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The study of cultural and social place of yesterday Arab woman in pictorial language layers and structures imagery

نویسنده [English]

  • Rouhollah Sayyadi Nezhad

چکیده [English]

Language is the product of Cultural interaction and producing various languages different cultures manifest the world in many forms.Language and culture are connected with each other to such an extent that study of language apart from society is nothing but absurdity. The studies connected with relationship between language and culture by Malinofski's research in the beginning of twentieth century and his emphasis on texture situation were earnestly started and then the mentioned work was carried on by 'Ferth'. This research falls in the category of socio-linguistics. The writer seeks to specify the social and cultural position of past of Arab woman on the basis of qualitative and analytical method. Besides, the research is based on the structure and external layers of language. The basic achievement is to make clear that the patriarchal society of Arabs deprived women of language in order to dominate them to possible extent. The examining of words; idioms, and metaphors shows that culture changed woman to depending entity.Depriving women of language and pen the patriarchal society to Arab managed to bury them alive socially and culturally.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arabic society
  • Culture
  • woman
  • Sociolinguistics
  • patriarchy
القرآن الکریم
آقاگل­زاده، فردوس، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1390ش.
ابن الأثیر، النهیة فی غریب الـحدیث و الأثر، تحقیق محمود الطناحی، بیروت، دار إحیاء التراث، 1965م.
أبوناجی، محمود حسن، الرثاء فی الشعر العربی أو جراحات القلوب، بیروت، منشورات دار مکتبة الـحیاة، الطبعة الأولی، 1402ق. 
أبونضال، نزیه، تـمرّد الأنثی فی روایة الـمرأة الغربیّة و ببلوغرافیا الروایة، النسویّة العربیّة، الأردن،
دار الفاس، الطبعة الأولی، 2004م.
ابن طیفور، أبو الفضل، بلاغات النساء، تحقیق برکات یوسف هود، بیروت، الـمکتبة العصریّة، 2001م.
ابن منظور، لسان العرب، مصر، مکتبة دار الـمعارف، 1979م.
الأنباری، ابوبکر محمد بن القاسم، کتاب الـمذکر و الـمؤنث، تـحقیق طارق عبد عون الـجنابی، بیروت، دار الرائد العربی، الطبعة الثانیة، 1986م.
الأنباری، أبو البرکات. الإنصاف فی مسائل الـخلاف بین النحویّین البصریّین و الکوفیّین، تـحقیق مـحمد مـحیی الدین عبدالـحمید، مصر، الـمکتبة التجاریّة الکبری، د.ت.
باختین، میخائیل، الـمارکسیّة و فلسفة اللغة، ترجمة مـحمد البکری و یُمنی العید، الدار البیضاء، الطبعة الأولی، 1989م.
برهومة، عیسی، اللغة و الـجنس، حفریات لغویّة فی الذکورة و الأنوثة، عمان، دار الشروق للنشر و التوزیع، الطبعة الأولی، 2002م.
البستانی، کرم، النساء العربیّات، بیروت، مکتبة صادر، د.ت.
جواد علی، الـمفصل فی تاریخ العرب قبل الإسلام، بیروت، دارالعلم للملایین، 1976م.
الـخنساء، دیوان، بیروت، منشورات دار مکتبة الـحیاة، د.ت.
داد، سیما، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران، مروارید، چاپ سوم، 1385.
داودی، سامیة، صوت الـمرأة فی روایات ابراهیم سعدی، جامعة مولود معمری- تیزی وزو. الـجمهوریة الـجزائریّة الدیـمقراطیّة الشعبیّة، د.ت.
الرافعی، مصطفی صادق، تاریخ آداب العرب، لبنان، دارالکتاب العربی، 1974م.
رستم بیک تفرشی، آتوسا و احمد رمضانی واسو کلائی، «نقش فرهنگ در آموزش زبان خارجی»، پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه­های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره اول، 1391ش.
رضوی، عبدالحمید، «تاملی بر مناسبات فرهنگ، زبان و آموزش زبان»، فصلنامة انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی،  شماره 30، 1392ش.
الزمـخشری، أبوالقاسم، أساس البلاغة، بیروت، دار صادر، 1979م.
سحر خلیفة، باب الساحة، بیروت، دار الآداب، الطبعة الأولی، 1990م.
سعاد الصباح، فتاتیت امرأة، بغداد، منشورات أسفار، الطبعة الأولی، 1986م.
ــــــــــ ، خذنی إلی حدود الشمس، الکویت، دار سعاد الصباح للنشر و التوزیع، الطبعة الأولی،  1997م.
السعداوی، نوال، دراسات عن الـمرأة و الرجل فی الـمجتمع العربی، بیروت، الـمؤسسة العربیّة للدراسات و النشر، الطبعة الثانیة، 1990م.
سلدن، رامان، «النقد النسوی »، مـجلة الآداب الأجنبیّة، بغداد، العدد الأوّل، السنة 12، 2011م.
السمان، غادة، الـحب من الورید إلی الورید، بیروت، منشورات السمان، 1980م.
الشریف الرضی، دیوان، ایران، منشورات مطبعة وزارة الإرشاد الإسلامی، الطبعة الأولی، 1406م.
شمس الدین، جلال، علم اللغة النفسی مناهجه و نظریاته و قضایاه، الإسکندریّة، مؤسسة الثقافة الـجامعیّة للطبع و النشر و التوزیع، د.ت.
صفوی، کورش، از زبان­شناسی به ادبیات، تهران، سورۀ مهر، چ1، 1383ش.
عبدالعال، مـحمد یونس، فی النصر العربی قضایا و فنون و نصوص، الشرکة الـمصریّة العالـمیّة للنشر، الطبعة الأولی، 1996م.
عبدالرحمن، وجیه حمد. «بررسی زبان شناختی تاثیر زبان انگلیسی بر واژه سازی در زبان عربی»، مترجم : سید عباس امام، فصلنامة نامة فرهنگستان زبان و ادب فارسی، شماره 2، بهار 1375ش.
عبدالدایم، عبدالرحمن، النسق الثقافی فی الکنایة، مذکرة الـماجستیر، جامعة مولود معمری تیزی وزو،  الـجمهوریّة الـجزائریّة الشعبیّة، 2011م.
العسکری، أبو هلال، جمهرة الأمثال، علّق حواشیه مـحمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالـجیل،
الطبعة الثانیة، 1988م.
عماد، عبدالغنی، سوسیولوجیا الثقافة الـمفاهیم و الإشکالیّات... من الـحداثة إلی العولـمة، بیروت، مرکز دراسات الوحدة العربیّة، 2006م.
غارودی، فی سبیل ارتقاء الـمرأة، ترجمة جلال مطرجی، لبنان، دار الآداب، الطبعة الأولی، 1982م.
غذامی، عبدالله مـحمد، الـمرأة و اللغة، بیروت، الـمرکز الثقافی العربی، الطبعة الثانیة، 2006م
ــــــــــ، ثقافة الوهم، بیروت، الـمرکز الثقافی العربی، الطبعة الأولی 1998م.
فتوحی، محمود، سبک شناسی نظریه­ها و روش­ها، تهران، سخن، چاپ اول، 1390ش.
فتیحة، بلاغة النساء فی القرن العشرین، القاهرة، الـمکتبة الـمصریّة، د. ت.
فندریس، اللغة، ترجمة عبدالـحمید الدواخلی، مکتبة الأنـجلو الـمصریّة، د.ت.
فوکو، میشل، نظم گفتار، ترجمة باقر پرهام، تهران، نشر آگاه، چاپ دوم، 1380ش.
فیاض، نبیل، حوارات فی قضایا الـمرأة و التراث و الـحرّیّة، دمشق، دار أسامة، 1992ش.
قطامش، عبدالـمجید، الأمثال العربیّة دراسة تاریـخیّة تـحلیلیّة، دمشق، دار الفکر، الطبعة الأولی، 1988.
القِفطی، جمال الدین أبو الـحسن، إنباه الرواة علی أنباه النحاة، تـحقیق مـحمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، الـمکتبة العصریّة، الطبعة الأولی، 2004م.
کالوه، لویی ژان، درآمدی بر زبان­شناسی اجتماعی، ترجمۀ محمد جعفر پوینده، تهران، نقش جهان، 1379ش.
کرول، دیوید دبلیو، روان شناسی زبان، مترجم: حشمت الله صباغی تهران، انتشارات رشد، چاپ اوّل، 1391ش.
کریم زکی، حسام الدین، اللغة و الثقافة دراسة أنثرولغویّة لألفاظ و علاقات القرابة فی الثقافة العربیّة، مصر، الـهیئة الـمصریّة العامّة للکتّاب، الطبعة الثالثة، 2010م.
الـمحلی، جلال الدین و السیوطی، تفسیر الـجلالین، بیروت، دار الـجیل، الطبعة الثانیة، 1995م.
مرعی، رودان، صورة الـمجتمع فی القصة القصیرة النسائیّة السوریّة، جامعة تشرین، 2008م.
مسعودی، سعاد، کتاب بلاغات النساء لابن طیفور دراسة نقدیّة، جامعة مولود معمری تیزی وزو، مذکرة لنیل شهادة الـماجستیر، الـجمهوریّة الـجزائریّة الدیـمقراطیّة الشعبیّة، 2012م.
معبدی، مـحمد بدر، الأدب النسائیّ فی الـجاهلیّة و الإسلام، القاهرة، مطبعة مکتبة الآداب، د.ت.
الـمعرّی، أبوالعلاء، اللزومیّات، تـحقیق عمر الطّباع، بیروت، شرکة دار الأرقم، د.ت.
الـُمقری، أحمد بن مـحمد التلمسانی، نفح الطیب من غصن الأندلس الرطیب و ذکر وزیرها لسان الدین بن الـخطیب، تـحقیق إحسان عباس، بیروت، دار صادر، 1388.
موسی، سلامة، «الثقافة و الـحضارة» القاهرة، مـجلّة الـهلال، 1927م.
الـمیدانی، أبوالفضل، مـجمع الأمثال، علّق علیه نعیم حسن زرزور، بیروت، دار الکتب العلمیّة، د.ت
نازک الـملائکة، للصلاة و الثورة، بیروت، دار العلم للملاییین، 1979م.
ـــــ، الأعمال الشعریّة الکاملة، بیروت، دار العودة، 1997م.
Coupland, N. and Jaworski, A, The Discourse Reader; Routledge , London, 1999
Enfield, N.J Ethnosyntax: introduction, in N.J. Ethnosyntax, oxford: oxford university press. 2002.
.