نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

ناکامی­ها و تضادهای زندگی، موجب آشفتگی انسان می­گردد و ساختار شخصیتی «من» (ego) را
مختل می­کند. در چنین شرایطی، سیستم‌های دفاع روانی فعال می­شود تا با از بین بردن اضطراب و تشویشی که «من» را تهدید کرده است، آرامش را دوباره به انسان برگرداند. «سید قطب» و «شهریار» نیز، به علت عوامل مختلف فردی، اجتماعی، سیاسی و...، در زندگی خویش دچار اضطراب و هیجان‌های نامطلوب گشته­اند. از آنجا که اشعار این دو شاعر، بازتاب روان و احساس­های آنها است، مکانیزم­های دفاع روانی که برای مقابله با اضطراب از آن استفاده کرده­اند، در شعرشان نیز نمود
یافته است. جستار کنونی با روش توصیفی ـ تحلیلی، و با مراجعه به کتاب­های مختلف روانشناسی،
به واکاوی اشعار «سید­قطب» و دیوان ترکی «شهریار» از دیدگاه روانشناختی پرداخته است. در مضامین مشترک این دو شاعر همچون دوران کودکی، رثاء و پیری، ساز و کارهای دفاعی مختلفی مانند «بازگشت زمانی»، «همانند­سازی»، «جداسازی»، «هنجار­سازی» و... به کار رفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Psychological Analysis of Common Themes in Poetry of Seyyed Qotb and Turkish Collection of Shahriar

نویسندگان [English]

  • ali ahmadzadeh 1
  • Kobra Roshanfekr 2

1 the student of tarbiat modares modares univercity

چکیده [English]

Failures and contradictions of life cause confusion and disrupt personality structure of ego. Under such conditions, human psychological defense system is activated to overcome anxiety which threats the ego and to recover one's calmness. Seyyed Qotb and Shahriar have also infected by anxiety and unfavorable excitements in their lives, because of individual, social, political,…, factors. Since their poetries are reflection of their sentiments and mentality, the psychological defense system, used to overcome anxiety has been reflected in their poetry. The present research has analyzed the two  poetries collections from psychological viewpoint, using descriptive-analytical method and through a review of various psychological books. Common concepts used in their poetry include childhood; elegy and aging, different defensive mechanisms such as back time, replication, separation and normalization, etc.

کلیدواژه‌ها [English]

  • psychology
  • Defensive
  • mechanisms
  • Poetry
  • Psychological criticism
  • Seyyed Qotb
  • Shahriar
احمدوند، محمدعلی، مکانیسم‌های دفاعی روانی، تهران، انتشارات بامداد، 1368.
بلکمن، جروم اس، مکانیسم دفاع روانی، مترجم غلامرضا جواد زاده، تهران، ارجمند، چاپ دوم، 1393.
بلوم، جرالد اس، نظریه­های روانکاوی شخصیت، ترجمة هوشنگ حقنویس، تهران، چاپخانه سپهر، چاپ دوم، 1363.
پروینی، خلیل و دیگران، «بررسی تطبیقی نوستالژی در شعر أحمد عبد الـمعطی حجازی و نادر نادرپور»، فصلنامة نقد و ادبیات تطبیقی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه رازی کرمانشاه،
سال اول، شمارة دوم، تابستان 1390، صص 41ـ7
ترحینی، فائز، الأدب، أنواع و مذاهب، بیروت، دار النخیل، ط1، 1995.
حسین، عبد الباقی مـحمد، سید قطب: حیاته و أدبه، الـمنصورة، دار الوفاء، ط2، 1993.
الخزامی، آمال، سید قطب فی ظلال صاحب الظلال، بیروت، مرکز الـحضارة لتنمیة الفکر الإسلامی، ط1،  2010.  
روشنفکر، کبری و دیگران، «بررسی تطبیقی نوستالژی در شعر عبدالوهاب بیاتی و شفیعی کدکنی»، فصلنامة پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی (ویژه نامة ادبیات تطبیقی)، پیاپی 13،پاییز 1391،
صص 65ـ89.
سربازی، مظفر، زندگی شهریار، تهران، شرکت توسعة کتابخانه‌های ایران، 1383.
سلیمی، علی و دیگران، «مقایسة تطبیقی نوستالژی در شعر محمد حسین شهریار و سید قطب»، ششمین همایش پژوهشهای ادبی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، 1391.
شریفیان، مهدی و دیگران، «بررسی فرایند نوستالژی در شعر معاصر فارسی بر اساس اشعار نیما یوشیج و مهدی اخوان ثالث»، مجلة کاوش نامة ادبیات فارسی، یزد، سال هفتم، شماره 12، 1385، 33ـ62.
شریفیان، مهدی، «بررسی فرایند نوستالژی در اشعار سهراب سپهری»، مجلة­ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال پنجم، بهار و تابستان، 1386، صص 51 ـ72.
شفیع آبادی، عبدالله و دیگران، نظریه‌های مشاوره و روان درمانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی،
چاپ سیزدهم، 1386.
شهریار، سید محمد حسین، دیوان ترکی، مقدمه، تصحیح و تعلیق: حمید محمد زاده، تهران،
انتشارات زرین، چاپ 22، 1387.
شولتز، دوان پی و دیگران، نظریه‌های شخصیت، مترجم یحیی سید محمدی، تهران، نشر ویرایش، چاپ سی‌ام، 1393.
عظیمی، سیروس، مباحث اساسی در روانشناسی (رفتارشناسی)، تهران، 1350.
فروم، اریک، بنام زندگی، ترجمة اکبر تبریزی، تهران، انتشارات فیروزه، چاپ پنجم، 1384.
فروید، آنا، من و سازوکارهای دفاعی، ترجمة محمد علی خواه، تهران، نشر مرکز، 1382.
فروید، زیگموند، مکانیزم‌های دفاع روانی، ترجمة سید حبیب گوهری راد و محمد جوادی، تهران، انتشارات راد مهر، 1387.
فورست، لیلیان، رمانتیسم، ترجمة مسعود جعفری، تهران، نشر مرکز، چاپ اول، 1375.
فیست، جست و دیگران، نظریه‌های شخصیت، مترجم، یحیی سید محمدی، تهران، نشر روان،
چاپ سوم، 1387.
قطب، سید، الدیوان، جمعه و وثقه عبد­الباقی مـحمد حسین، الـمنصورة، دار الوفاء، ط1، 1989.
موکی‌یلی، آلکس، مکانیسم‌های دفاعی حیات روانی، مترجم محمدرضا شجاع رضوی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ دوم، 1385.
هارلوک، الیزابت بی، روانشناسی شخصیت، ترجمة پرویز شریفی و دیگران، تهران، آوای نور، 1391.
Archer,J., Amus, S.L., Broad, H.,& Currid.L. .Duration of Homesickness Scale. British Journal of Psyschology. 89.205. 1998.