پژوهشی دربارة آثار و نسخ خطی ابوالفضل میکالی

آذرشب, محمدعلی; محمّدی, علی اکبر

doi:10.22059/jalit.2018.106061.611132

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

² استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بیرجند

https://doi.org/10.22059/jalit.2018.106061.611132

چکیده

آلمیکال، از برجستهترین خاندانهای ایرانی هستند که نیاکان آنها پادشاهی سُغد و سمرقندِ پیش از اسلام را عهدهدار بودند و بعدها با پیوستن به خلافت عباسی، گرایش شدیدی به زبان و ادب عربی پیدا کردند. امیر ابوالفضل میکالی (فوت 436ق) ادیبی برجسته بود که آوازهاش تا دور دستترین مناطق غرب اسلامی پیچید و دیوان شعر و رسائل وی که انباشته از صنعت تجنیس و سجع بود، مورد مطالعه، استناد و تحسین قرار گرفت. با توجه به وجود ابهاماتی دربارة شخصیت و به ویژه آثار او، نگارندگان در این جُستار، کوشیدهاند با تحقیقی تاریخی شخصیت علمی و ادبی او را تبیین کنند و پژوهشی نوین در آثار وی، به خصوص آثار نویافته به دست دهند. معرفی چندین کتاب جدید که دستنوشته هستند و از دید پژوهشگران پنهان بودهاند و نیز بیان مختصرگونهای از محتوای آنها و نیز تبیین ابهامات موجود در آثار میکالی، از نتایج این تحقیق به شمار میرود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Research on The Works and Manuscripts of Abu al-Faḍl AL Mikāli

نویسندگان [English]

mohammad ali azarshab ¹
ALI AKBAR MOHAMMADI ²

چکیده [English]

ĀL-e Mīkāl, the leading aristocratic family of western Khorasan from the 3rd/9th to the 5th/11th century; descended from the pre-Islamic nobility of the Samarkand region, it played an important political role. With the establishment of The Abbasid Caliphate, The Mīkālis family returned to the political and social arenas of the society and took power again. They were always the governor of Naīšāpbūr which was the most important city of Khorasan at that time. The ability of members of the Mīkāli family to serve rulers of very different political and religious characters testifies to their elite status and exceptional talent. As they were so interested in Arabic culture and Language, they made good connections with the related scholars. Abu al-Faḍl ͨUbayd Allah ibn Ahmad al-Mikali, poet and prose stylist (436/1044-5), was one of the greatest individuals in this dynasty whose reputation was spread to the west parts of the Islamic territories and whose poems and Arabic books were studied and referred to by many famous people.This paper tries to examine and describe his scientific character, and also to introduce his books and to analyze the contents of them.

کلیدواژه‌ها [English]

Research on works
Manuscripts
Āl-e Mīkāl
Abu al-Faḍl Mīkalī
al-Muntakhal
Makhzūn al-Balaqa

مراجع

ابن خلکان، وفیات الاعیان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دار صادر، 1994.

ابن رشیق القیروانی، العمدة، تحقیق محمدمحییالدین عبدالحمید، بیروت، دارالجیل، الطبعة الخامسة، 1401.

ابن شاکر الکتبیی، فوات الوفیات، تصحیح احسان عباس، بیروت، دار صادر، 1974.

الباخرزی، أبوالحسن علی، دُمیة القصر، بیروت، دارالجیل، 1414.

بروکلمن، کارل، تاریخ الادب العربی، ترجمة عبدالحلیم النجّار، قاهرة، دارالمعارف، د.ت.

البغدادی، إسماعیل بن محمّدأَمین بن میر سلیم البابانی البغدادی، هدیة العارفین، استانبول، وکالة المعارف الجلیلة فِی مطبعة البهیة، 1951.

بیهقی، ابوالحسن علی، تاریخ بیهق، تحقیق احمد بهمنیار و مقدمه علامه قزوینی، تهران، فروغی، 1361.

، تاریخ بیهق (تعریب)، ترجمة یوسف الهادی، دمشق، دار اقرأ، 1425.

بیهقی، ابوالفضل، تاریخ بیهقی، تصحیح فیاض، یاحقی، دانشگاه مشهد، چاپ چهارم، 1383.

الثعالبی، ابومنصور عبدالملک، التوفیق للتلفیق، هلال ناجی، بیروت، عالم الکتاب، 1966.

، ثمار القلوب فی المضاف و المنسوب، القاهرة، دارالمعارف، د.ت.

، سحر البلاغة وسر البراعة، تحقیق عبد السلام الحوفی، بیروت، دار الکتب العلمیة، د.ت.

، یتیمةالدهر، المحقق مفید محمد قمحیة، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1403.

، اقتباس از قرآن کریم، تحقیق حسین صابری و علیاصغر شمیم، تهران، علمی و فرهنگی، 1386ش.

، الأنیس فی غُرر التجنیس، تحقیق هلال ناجی، المجمع العلمی العراقی، العدد 39، 1402.

، فقه اللغة و سر العربیة، عبدالرازق المهدی، بیروت، إحیاء التراث العربی، 1422.

حاجی خلیفه، کشف الظنون، بغداد، مکتبة المثنى و بیروت، دارالکتب العلمیة،1941.

حسینی، محمد باقر، فیروزههای سخن، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی، 1386.

، «جایگاه میکالیان نیشابور در ادب عربی»، تخصصی زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فردوسی مشهد، دوره 36، ش 3، 177-192، 1382.

الحُصری، ابوإسحاق، زهر الآداب و ثمر الألباب، بیروت، دارالجیل، د.ت.

خزانة التراث، فهرس المخطوطات، السعودیة، مرکز الملک فیصل للبحوث والدراسات الإسلامیة بالتراث، د.ت.

الرقیحی، عبدالرزاق و آخرون، فهرست مخطوطات مکتبة الجامع الکبیر صنعاءالیمن، وزارة الأوقاف و الإرشاد، الجزء الرابع، د.ت.

الزَبیدی، مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، المحقق مجموعة من المحققین، بیروت، دارالهدایة، د.ت.

الزرکلی الدمشقی، خیرالدین بن محمود، الاعلام،بیروت، دارالعلم للملایین، الطبعة الخامسة عشر،2002.

زلهایم، رودلف، الأمثال العربیة القدیمة مع اعتناء خاص بکتاب الأمثال لأبی عبید، ترجمة رمضان عبدالتواب، بیروت، دارالأمانة و مؤسسة الرسالة، 1971.

سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ترجمة محمود فهمة حجازی، السعودیة، وزارة التعلیم العالی، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، 1411.

السمعانی المروزی، أبوسعد، الأنساب، المحقق عبدالرحمن بن یحیى المعلمی الیمانی وغیره، حیدرآباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، 1962.

الصفدی، صلاحالدین، الوافی بالوفیات، المحقق أحمد الأرناؤوط و ترکی مصطفى، بیروت، دار إحیاء التراث، 1420.

کحّالة، عمررضا، معجم المؤلفین، بیروت، مکتبة المثنى و دار إحیاء التراث العربی، د.ت.

المطوعی، ابوحفص عمر بن علی، دَرج الغُرر و دُرج الدُرر، تحقیق جلیل العطیة، بیروت، عالم الکتاب، 1406.

میرخوند، محمد بن خاوندشاه، تاریخ روضة الصفا، تصحیح جمشید کیانفر، تهران، اساطیر، 1380ش.

المیکالی، ابوالفضل،المنتخل، تحقیق وهیب الجبوری، بیروت، دارالغرب الإسلامی، 2000.

، دیوان، جمع و تحقیق جلیل ابراهیم العطیه، بیروت، عالم الکتاب، 1405.

نفیسی، سعید، در پیرامون تاریخ بیهقی، شامل آثار گمشده ابوالفضل بیهقی و تاریخ غزنویان، کتابفروشی فروغی، تهران 1342ش.

یاقوت الحموی، شهابالدین، معجم الأدباء، إحسان عباس، دارالغرب الإسلامی، بیروت، 1414.

Moberg, Carl Axel, Die Gedichte von Obeidallah b. Ahmed al-Mikali, Druck Von W. Drugulin in Leipzig, 1908.

پژوهشی دربارة آثار و نسخ خطی ابوالفضل میکالی

مراجع

مراجع

دوره 9، شماره 2اسفند 1396صفحه 1-15

دوره 9، شماره 2
اسفند 1396
صفحه 1-15