نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

چکیده

نظریة نظم جرجانی از نظریاتی است که در بلاغت عربی از اهمیّت ویژه‌ای برخوردار است. علت این امر را می‌توان گستردگی ابعاد، شمول و توجه آن به جنبه‌های مختلف دستوری، معنایی و زیباشناختی دانست. این نظریه با وجود تقدّم زمانی بر نظریات مطرح­شده در زبان‌شناسی معاصر، با بسیاری از این آنها ارتباط دارد و با اندک تأملی می‌توان نقاط مشترک زیادی بین این نظریه و نظریات معاصر یافت. یکی از این نظریات، نظریة بافت موقعیّت زبانی است که فرث مطرح کرد. پژوهش حاضر در رویکردی تطبیقی، این دو نظریه و نقاط اشتراک آنها را بررسی می­کند تا از این منظر، نقاط قوّت و ضعف هریک آشکار شود تا در پرتو آن، این دو نظریه یکدیگر را تکمیل کنند و در مطالعات بلاغی- ادبی برای محققان سودمندتر واقع شوند. از یافته‌های این پژوهش می‌توان به این موارد اشاره کرد: اهتمام هر دو نظریه به بافت زبانی، تقارب بین مفهوم سیاق نزد جرجانی و مفهوم بافت نزد فرث، جامعیّت نظریة بافت موقعیّت در مقایسه با نظریة نظم جرجانی، شباهت نظریة بافت موقعیّت و موضوع اقتضای حال و خطاب در بلاغت عربی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative Study of the Theory of Discipline Abdulqāhir Jurjāni and the Theory of the Texture of the Position of Frith

نویسندگان [English]

  • Sayyed Mohammad Reza Ebnorasool 1
  • Marziyeh Ghorbankhani 2
  • Nasrolah Shameli 1

2 bb

چکیده [English]

Nadhm Theory is one of most important theories in Arabic Rhetoric. This may be due to the extension of the theory and its application and its focus on different aspects of grammatical, semantic and aesthetic knew. This theory Despite the priority when the views expressed in contemporary linguistic theories, associated with many of these. And slightly hesitant, we can find many points of similarites between these theory and ideas raised in the contemporary period. One of these theoreis is Situational Context theory which was proposed by Firth. This paper in a comparative descriptive approach, tries to investigate both the theoreis and study of their similarityes to obtain the strengths and weaknesses aspects of each theory to complete each theory other, and be useful for researchers in the rhetorical and literary studies.The research results are to be achieved: efforts both theory in the context of situation, the similarity between the context in Jorjani theory and meaning in Firth theory, inclusion of Situational Context theory and its supremacy compared with Nadhm theory, similarity between the Situational Context theory and context in Arabic Rhetoric.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nadhm theory
  • Context Theory
  • Abdulqāhir Jurjāni
  • Context
  • Situational J.R Firth
ابولیل، امین، البیان والقرآن؛ دراسة تأصیلیة فنیة، عمان، دارالبرکة، 1427.
اچسون، جین، زبان‌شناسی همگانی، ترجمة حسین وثوقی، بی‌جا، علوی، چاپ سوم،  1370.
پراید، جی. بی، جامعه‌شناسی یادگیری و تدریس زبان، ترجمة سیداکبر میرحسینی، تهران، امیرکبیر، 1373.
جرجانی، أبوبکر عبدالقاهر بن عبدالرحمن، دلائل الإعجاز، تحقیق حمد التنجی، بیروت، دارالکتاب العربی، 1995.
الجندی، درویش، نظریة عبدالقاهر فی النظم، القاهرة، مکتبة نهضة مصر بالفجالة، 1960.
حمیدبیاتی، سناء، کتاب قواعد النحو العربی فی ضوء نظریة النظم، الأردن، داروائل للنشر، 2003.
روبینز، تاریخ مختصر زبان­شناسی، ترجمة علی‌محمد حق‌شناس، تهران، مرکز، 1370.
رستمیان، مرضیه و سیدکاظم طباطبایی، «بررسی تطبیقی بافت موقعیت (برون زبانی) از دیدگاه فرث، هایمز و لوئیس با سیاق حالیه»، پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم، سال دوم، ش 4، صص 29-36، بهار و تابستان 1390.
ساغروانیان، جلیل، فرهنگ اصطلاحات زبان­شناسی، مشهد، نما، 1369.
سبحانی، جعفر، فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی، بی‌تا، کتاب الکترونیکی به نشانی
سعران، محمود، علم اللغة، بیروت، دارالنهضة العربیة، د.ت.
شاکر جمعة، بیان و مهند حمدشبیب، «قراءة فی نظریة النظم»، جامعة الأنبار للعلوم الإسلامیة، ش 1، صص 252ـ 286، 2009.
الضامن، حاتم صالح، نظریة النظم تاریخ وتطور، بغداد، منشورات وزارة الثقافة والإعلام، 1979.
عباس، محمد، عبدالقاهر جرجانی و دیدگاه‌های نوین در نقد ادبی، ترجمة مریم مشرف، تهران، چشمه، 1387.
عشماوی، محمدزکی، قضایا النقد الأدبی بین القدیم والحدیث، بیروت، دارالنهضة العربیة، 1979.
عمارتی مقدم، داوود، «بررسی تطبیقی مفهوم «نظم» در فن خطابة یونان و روم باستان و بلاغت اسلامی؛ با تاکید بر دیدگاه­های دیونیزیوس هالیکارناسوسی و عبدالقاهر جرجانی»، جستارهای ادبی، صص 133-162، 1391.
فتوحی، محمود، «فلسفة بلاغت»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ش 74، صص 86-91، 1382.
فضیلت، محمود، «تأملی در سطح ادبی مثنوی معنوی (بلاغت)»،‌ سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال چهارم، ش1، صص 65-74، 1390.
قربانی‌زرین، باقر، «جرجانی»، دایرة­المعارف الفقه الإسلامی، تهران، مؤسسة دایرة­المعارف الفقه الإسلامی،‌ بی‌تا.
القزوینی، جلال­الدین، الإیضاح فی علوم البلاغة المعانی والبیان والبدیع، مراجعة عماد بسیونی زغلول، بیروت، دارالأرقم، 1426.
مصطفی، ابراهیم و غیرها، المعجم الوسیط. إستانبول، دارالدعوة، الطبعة الثانی، 1410.
مصطفی، محمدحسن، «فکرة النظم بین الحقیقة والوهم»، أبحاث کلیة التربیة الأساسیة، جامعة الموصل، ش 1، صص 233-262، 2007.
مشرف، مریم، «نظم و ساختار در نظریة بلاغت جرجانی»، پژوهشنامة علوم انسانی، ش 54، صص 403- 416، 1386.
معمیش، عزالدین، «المنحی الاعتزالی لنظریة النظم»، مجلة التراث العربی، صص 157ـ 168، 2007.
نجیب إبراهیم، علی، جمالیات اللفظة بین السیاق ونظریة النظم بحثاً عن طریقة لقراءة النص الأدبی القدیم، دمشق، دارکنعان للدراسات والنشر، 2002.
 نوروزی، علی، «واکاوی نظریة نظم عبدالقاهر جرجانی»، همایش ملی نظریه و نقد ادبی در ایران، صص 231-241، 1390.
 Crystal, D. A dictionary of linguistics and phonetics (5th ed.), United Kingdom, Blackwell Publishing, 2003.
 Halliday, M. A. K; On Grammar, London&New York, Continuum, 2002.
 Richards, J. C. & Schmidt, R., Dictionary of language teaching and applied linguistics, (3rd ed.), United Kingdom, Pearson Education Limited Longman, 2002.