معرفی، تحلیل و بررسی نسخة خطی شرح المفصل عزالدین عبدالعزیز کاشی

خلیفه شوشتری, محمدابراهیم; خرمی, رقیه

doi:10.22059/jalit.2017.204773.611453

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی

https://doi.org/10.22059/jalit.2017.204773.611453

چکیده

نسخة شرح المفصل کاشی به زبان عربی برجای مانده از قرن 7 و 8 هجری است که نویسنده در آن با نثری روان و به گونهای علمی و دقیق به شرح کتاب المفصل زمخشری پرداخته است. این نسخه سرشار از نقلقولها و نظرات بزرگان نحو است، امّا نویسنده تنها به ذکر نظرات ایشان اکتفا نکرده، بلکه در موارد بسیاری با تکیه بر استدلالهای سماعی و قیاسی به اظهارنظر میپردازد. این نویسندة ایرانی مسلط به زبان عربی از منابع سماع همچون قرآن، حدیث، شعر و مَثَل بسیار بهره برده است که این امر نشانگر جایگاه علمی والای اوست. او در اکثر موارد با زمخشری همعقیده است و در اثبات نظرات زمخشری از شیوهای روشن و به دور از اصطلاحات پیچیدة منطقی بهره برده است، اما در موارد اندکی که با زمخشری اختلاف نظر دارد، با عباراتی متواضعانه و مؤدّبانه بر نظرات وی ایراد میگیرد. میتوان با بررسی موضعگیریهای کاشی دریافت که پیرو مکتب بصره بوده است. این جستار به معرفی نسخة مذکور و مؤلف آن، بررسی سبک نویسندگی و گرایش نحوی مؤلف و استدلالهای بهکار رفته میپردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Introduction, Review and Analysis of the Manuscript “Izz al-Din Abdul Aziz Kāshi’s Sharḥ al-Mufassal”

نویسندگان [English]

Mohammad Ebrahim Khalifeh Shooshtari ¹
roghayyeh khorrami ²

چکیده [English]

kāshi’s Manuscript “sharḥ al-Mufassal” remained from the seventh and eighth centuries (A.H), and the author explained zamakhshari’s “al-Mufassal” with a mental prose and scientific manner and exact form. This manuscript is full of quotations and remarks that said by scholars of grammarians, but the author not sufficed to mention the views of scholars and in many cases he opined on deductive and auricular arguments. This Iranian author who was fluent in Arabic, used many auricular sources such as the Quran, the Ḥadith, the poetry and the proverb. This indicates his high academic situation. He agrees with Zamakhshari in most cases and in the proof of Zamakhshari's views, he has used a clear way and far from complexity and logical terms. But in some cases he disagrees with Zamakhshari, He disagrees with his comments with modest and courteous comments. By reviewing his opinions can be found he was a follower of the school of Basra. This paper is based on descrips,analyzes and introduces introduce this manuscript and its author, review his writing style, his grammar trend and the arguments that he used.

کلیدواژه‌ها [English]

Manuscript
Grammar
al-Mufassal
Abdul Aziz Kāshi
Zamakhshari

مراجع

قرآن کریم.

آیتی، عبدالحسین، تاریخ یزد، یزد، گلبهار، 1371.

ابنالأنباری، ابوالبرکات عبدالرحمن، الإغراب فی جدل الإعراب و لُمع الأدلة، تحقیق سعید افغانی، بیروت، دارالفکر، 1957.

، أسرار العربیة، تحقیق محمدحسین شمس الدین، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1997.

، الإنصاف فی مسائل الخلاف بین النحویین البصریین و الکوفیین، دمشق، دارالفکر، د.ت.

ابنالجزری، ابوالخیرمحمد، النشر فی القراءات العشر، تقدیم علی محمدالضباع، دارالکتب العلمیة، بیروت، الطبعة الثانیة، 2002.

ابنجنی، ابوالفتح عثمان، الخصائص، تحقیق محمدعلی النجار، دارالکتب المصریة، 1956.

، سر صناعة الإعراب، تحقیق حسن هنداوی، دارالقلم، دمشق، الطبعة الثانیة، 1993.

ابنعقیل، بهاءالدین عبدالله، شرح ابن عقیل، تحقیق محمدمحیالدین عبدالحمید، تهران، ناصرخسرو، چاپ دوم، 1364.

ابنالفوطی، کمالالدین ابوالفضل عبدالرزاق، مجمع الآداب فی معجم الألقاب، تحقیق محمدالکاظم، طهران، مؤسسة الطباعة و النشر وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، 1416.

افشار، ایرج، «انیس الوحده و جلیس الخلوه»، یادنامة دکتر احمد تفضلی، تهران، 1379، صص 67-81.

افشار، ایرج و محمدتقی دانشپژوه، فهرست ملک؛ فهرست کتابهای خطی کتابخانة ملی ملک (وابسته به آستان قدس رضوی)، با همکاری محمدباقر حجتی و احمد منزوی، تهران، 1352.

البغدادی، عبدالقادر، خزانة الأدب و لب لباب العرب، تحقیق عبدالسلام محمدهارون، الجزء الأوّل، القاهرة، مکتبة الخانجی، الطبعة الرابعة، 1989.

، خزانة الأدب و لب لباب العرب، تحقیق عبدالسلام محمدهارون، الجزء الثانی و الجزء الثالث، القاهرة، مکتبة الخانجی، 1997.

تبریزی، ابوالمجدمحمد بن مسعود، سفینة تبریز، چاپ عکسی، تهران، نشر دانشگاهی، 1381.

الجوهری، إسماعیل بن حماد، الصحاح، تاج اللغة وصحاح العربیة، تحقیق أحمد عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم للملایین، الطبعة الثانیة، 1979.

دانشپژوه، محمدتقی، فهرست میکروفیلمهای کتابخانه مرکزی، تهران، دانشگاه تهران، 1348.

درایتی، مصطفی، فهرستواره دستنوشتههای ایران (دنا)، مشهد، موسسة فرهنگی پژوهشی الجواد^(ع)، بیتا.

الذبیانی، النابغة، دیوان، تعلیق حنا نصر الحتّی، بیروت، دارالکتاب العربی، 1991.

رشیدی آشجردی، مرتضی، مقدمه، تصحیح و تحشیة منتخب روضة الناظر و نزهة الخاطر اثر عزالدین عبدالعزیز کاشی، اصفهان، دانشگاه اصفهان، 1387.

الزرکشی، بدرالدین محمد، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل، دارالجیل، بیروت، 1988.

الزمخشری، محمود بن عمر، المفصل فی علم العربیة، تحقیق فخر صالح قدارة، دار عمار، عمان، 2004.

سیبویه، ابوبشر عمرو بن عثمان، الکتاب، تحقیق عبدالسلام محمدهارون، القاهرة، مکتبة الخانجی، الطبعة الثالثة، 1988.

السیوطی، جلالالدین عبدالرحمن، الإقتراح فی علم أصول النحو، تعلیق محمود سلیمان یاقوت، القاهرة، دارالمعرفة الجامعیة، 2006.

ضیف، شوقی، المدارس النحویة، القاهرة، دارالمعارف، 1968.

الطهرانی، آقابزرگ، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالأضواء، الطبعة الثالثة، 1983.

عمادی حائری، محمد، «عزالدین عبدالعزیز کاشی: شناسایی، کتابشناسی، نسخهجویی»، نسخهپژوهی، دفتر دوم، صص 381-395، 1383.

فتوحی یزدی، عباس، تذکرة شعرای یزد، تهران، فرهنگ ایران زمین، 1366.

فجال، محمود، الحدیث النبوی فی النحو العربی، الریاض، أضواء السلف، الطبعة الثانیة، 1997.

مدرسی، محمدکاظم، مفاخر یزد، یزد، بنیاد ریحانةالرسول، 1382.

المدنی، السیّد علیخان، الحدائق الندیّة فی شرح الفوائد الصمدیّة، تصحیح أبوالفضل سجّادی، قم، ذوی القربی، 1388.

المفضل الضبی، المفضلیات، تحقیق احمد شاکر و عبدالسلام هارون، القاهرة، دارالمعارف، 1371ق.

المنجّد، صلاحالدین، قواعد تحقیق المخطوطات، بیروت دارالکتاب الجدید، الطبعة السابعة، 1987.

الموسوی الخوانساری الإصبهانی، المیرزا محمدباقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، بیروت، الدارالإسلامیة، 1991.

المیدانی، ابوالفضل احمد، مجمع الأمثال، تحقیق محمدمحییالدین عبدالحمید، القاهرة، مطبعة السنّة المحمّدیة، 1955.

نوریان، سیدمهدی و همکاران،«باغ نظر و رامش دل (معرفی سفینهای بی مانند از قرن هفتم)»، گوهر گویا، دورة 1، ش 3، صص 33-62، اصفهان، 1386.

وامق یزدی، محمدعلی، تذکرة میکده، به کوشش حسین مسرّت، یزد، بنیاد ریحانةالرسول، 1381.

الهذلی، ابوذؤیب، دیوان الهذیین، القاهرة، دارالکتب المصریة، الطبعة الثانیة، 1995.

ادب عربی

معرفی، تحلیل و بررسی نسخة خطی شرح المفصل عزالدین عبدالعزیز کاشی

مراجع

مراجع

دوره 9، شماره 2
اسفند 1396
صفحه 37-54

معرفی، تحلیل و بررسی نسخة خطی شرح المفصل عزالدین عبدالعزیز کاشی

مراجع

مراجع

دوره 9، شماره 2اسفند 1396صفحه 37-54

دوره 9، شماره 2
اسفند 1396
صفحه 37-54