نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل

چکیده

شرایط پیچیدة سیاسی و اجتماعی دوران معاصر و فزایندگی و ریشه‌داری تناقض­های جامعه در برخی کشورهای عربی، در کنار انگیزه‌های هنری باعث می‌شود تا شاعر برای بیان اندیشه‌های درونی، اصالت‌بخشی به اثر خود و خلق ابهام ادبی به فراخوانی گنجینه‌های نمادین سنّتی روی آورد؛ از طرف دیگر فراخوانی بیش‌ازحد برخی نمادهای میراثی و استفاده از دلالت‌های مشابه در شعر معاصر باعث شده تا پاره‌ای اوقات دلالت‌های نمادین چنان بر خواننده ملموس گردد که شعر لحن خطابی­ و گزارشی به خود گیرد؛ از همین روی بهره‌گیری از شگرد دگردیسی نماد ازجمله شیوه‌های تازگی و حیات‌بخشی به عناصر واژگانی و دلالت نمادها به شمار می‌آید که شاعر توانا و آگاه با بهره‌گیری از آن به معکوس‌نمایی و منفی‌سازی دلالت‌های شناخته‌شده روی آورده و آن‌ها را به‌گونه‌ای تغییر می­دهد که نماد از دلالت‌های جدید و مغایر باحالت اوّلیه برخوردار می‌شود. نزار قبانی ازجمله شاعرانی است که گاه جهت ابهام‌آفرینی هنری و خلق تصاویر پویا و پاره‌ای برای نشان دادن تناقض‌های جامعة عربی معاصر با گذشته­ی آنان، به فراخوانی گنجینه‌های نمادین کهن و برخی عناصر طبیعی روی می‌آورد و با وارونه‌سازی و منفی‌انگاری دلالت‌ها، نمادهای سنّتی را خلقی دوباره می‌نهد. بر همین اساس دگردیسی نماد به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین دستمایه‌های شعر سیاسی قبانی محسوب می‌گردد. جستار حاضر تلاش می‌نماید دامنة گونه‌های دگردیسی نماد در اشعار سیاسی شاعر را مورد ارزیابی قرار دهد و دلالت‌های پوشیدة قصاید وی را آشکار گرداند. نتایج پژوهش نشان از آن دارد که دگردیسی در دلالت‌های نمادین چهره‌ها و عناصر طبیعی مرتبط با مفاهیم قهرمانی و شجاعت در شعر قبانی از جایگاه ویژه‌ای به نسبت دیگر نمونه‌ها برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Metamorphosis of Symbol in Political Poems of Nazzar Ghobani

نویسندگان [English]

  • mojtaba behroozi 1
  • ali asghar habibi 2
  • Ali akbar Ahmadi Chenari 2

1 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Zabol

2 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Zabol

چکیده [English]

The complex political and social conditions of contemporary era and the emergence of the contradictions of society in some Arab countries, along with the artistic motivations, makes the poet call the traditional symbolic treasures to express his inner thoughts, giving authenticity to his work and creating ambiguity of art. Furthermore, the excessive call of certain heritage symbols and the use of similar implications in contemporary poetry have sometimes caused symbolic implications to be so tangible to the reader that the poem gets a tone of address and report. In this regard, the use of metamorphosis of symbols is a method of novelty and personification of lexical elements and implications of the symbols that the mighty and conscious poet used to invertand negative rendering of the well-known implications of symbol and they are changed in such a way that the symbol takes new implications contrary to theoriginal state. In general, the metamorphose in the concept of symbols represent the essence of the poet mind. Nazzᾱr Qabᾱni is of those poets who call for ancient treasures and some natural elements in order to create artistic ambiguity and dynamic images and also to illustrate the contradictions of contemporary Arab society with their past, and recreates ancient symbols through inverting and negative rendering of the implications. In this regard, the metamorphosis of symbols is considered as one of the most important sources of political poetry of Nazzᾱr Qabᾱni. The present research, using descriptive-analytical method, attempts to evaluate the range of metamorphoses of symbols in political poems of the poet and reveal his implicit implications of his ballades. The results show that the metamorphosis of symbolic implication of faces and natural elements associated with the concepts of heroism and courage in the poetry of Qabani has a special place compared to other samples.

کلیدواژه‌ها [English]

  • metamorphosis
  • inverting
  • symbol
  • reconciliation of tradition
  • Nazzar Ghabani
أبوهیف، عبدالله، قناع المتنبی فی الشعر العربی الحدیث، بیروت، المؤسسة العربیة للدراسات، 2004.
احمدی، بابک، ساختار تأویل متن، تهران، نشر مرکز، چاپ چهارم، 1378.
اسماعیل، عزالدین، الشعر العربی المعاصر قضایاه و ظواهره الفنیة، بیروت، دار العودة، 1972.
اکبری، فاطمه و پورنامداریان، تقی، «رمز و تفاوت آن با نماد و نشانه»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، ش سوم، صص54-60، 1390.
امیدعلی، حجت‌الله، دگردیسی نماد در ادبیات فارسی با تکیه‌بر آثار نیما، فروغ، سهراب، اخوان، شاملو، م سرشک، رسالة مقطع دکتری، استاد راهنما محسن ذوالفقاری، دانشگاه اراک، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، 1392.
پورنامداریان، تقی، رمز و داستان های رمزی در ادبیات فارسی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1367.
پورنامداریان، تقی و خسروی نیک، محمد، «دگردیسی نماد در شعر معاصر»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 11، صص 162-147، 1387.
الحسینی، راشد بن حمد بن هاشل، البنی الأسلوبیة فی النص الشعری دراسة تطبیقیة، القاهرة، دارالحکمة، 2004.
چدویک، چالز، سمبولیزم، ترجمة مهدی سحابی، تهران، نشر مرکز، 1378.
داد، سیما، فرهنگ اصطلاحات ادبی، انتشارات مروارید، چاپ چهارم، 1380.
رخشنده‌نیا، سیّده اکرم، «هنجارشکنی شاعران معاصر عربی در کاربرد داستان‌های دینی پیامبران»، پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، دورة 2، ش 5، صص 180-161، 1391.
ــــــــــــــــــــــ ، بینامتنیت داستان‌های قرآنی پیامبران در شعر معاصر عربی، رسالة مقطع دکتری، استاد راهنما کبری روشنفکر، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکدة ادبیات و زبان‌های خارجه، 1381.
رستگار فسایی، منصور، اژدها در اساطیر ایران، تهران، توس، 1379.
الرواشده، سامح، معانی النص (دراسات تطبیقیة فی الشعر الحدیث)، بیروت، المؤسسة العربیة للنشر، 2006.
زین‌الدین، ثائر، أبوالطیب المتنبی فی الشعر العربی المعاصر، دمشق، اتحادالکتّاب العرب، 1999.
سلیمان، محمد، ظواهر أسلوبیة فی شعر محمد عدوان، الأردن، دار الیازوری، 2007.
شفیعی کدکنی، محمدرضا، موسیقی شعر ، تهران، نشر آگه، چاپ نهم، 1385.
صدقی، حامد و مرتضی زارع، «تحلیل نمادهای شعر اعتراضی در ادبیات معاصر عراق براساس اشعار حسن السنید»، انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، ش 30، صص 78-56، 1393.
الضاوی، أحمد عرفات، کارکرد سنت در شعر معاصر عرب، مترجم سید حسین سیدی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی، 1384.
عبدالصبور، صلاح، حیاتی فی الشعر، بیروت، دارالعودة، 1969.
عشری زاید، علی، استدعاء الشخصیات التراثیة فی الشعر العربی المعاصر، القاهرة، دارغریب، 1997.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، الرحلة الثامنة للسندباد، القاهرة، دار ثابت للنشر و التوزیع، 1984.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، عن بناء القصیدة العربیة، القاهرة، مکتبة ابن‌سینا، الطبعة الرابعة، 2002.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، قراءات فی الشعر العربی المعاصر، القاهرة، دارالفکر العربی، 1998.
عزیز، توما، «اللغة الشعریة نظریة الإنزیاح؛کوهن و تودروف»، جمعیة کتابات المعاصرة، م7، العدد 26، صص110-98، لبنان، 1996.
علی‌­نژاد، مریم، بررسی نمادگرایی در شعر فارسی، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما محمود فتوحی، دانشگاه خوارزمی، دانشکدة ادبیات و زبان‌های خارجه، 1381.
فضل، صلاح، علم الأسلوب مبادئه و اجراءاته، الهیئة المصریة العامة للکتاب، القاهرة، 1985.
فلکی، محمود، سلوک شعر، تهران، محیط، 1378.
قبانی، نزار، الأعمال السیاسیة الکاملة، الجزء الثالث، بیروت، منشورات نزار قبانی، الطبعة الخامسة، 1982.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، الأعمال السیاسیة الکاملة، الجزء السادس، بیروت، منشورات نزار قبانی، الطبعة الخامسة، 1993.
کوهن، جان، بنیة اللغة الشعریة، ترجمة محمد الوالی، بیروت، دار توبقال للنشر، 1986.
مدرسی، فاطمه و فرشته رستمی، «دگردیسی چهره‌های نمادین در اشعار صفارزاده»، فنون ادبی، سال هفتم، ش 12، صص 30-15، 1394.
المسدی، عبدالسلام، الأسلوبیة و الأسلوب، بیروت، دار الکتاب الجدیدة المتّحدة، الطبعة الخامسة، 2006.
مشایخی، حمیدرضا و زینب خدادادی، «بررسی هنجار گریزی در بخشی از اشعار نزار قبانی»، نقد معاصر ادب عربی، ش 2 ، صص 87-60، 1391.
مهرنگار، منصور و دیگران، «تحلیل ترانشانه‌ای دگردیسی آئین تشرّف در شاهنامه به روایت تصویر»، ادبیات تطبیقی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی) ش 7، صص 154-128، 1392.
موریة، شموئیل، الشعر العربی الحدیث, مترجم شفیع السید و سعد مصلوح, دار غریب، القاهرة، ، 2003.
Morieh, Shamooil, Modern Arabic Poetry, Translated by Shafi Al-Sayed and Saad Maslooh, Dar Gharib, Cairo, 2003.
Feldheer, A,» Metamorphosisin In the Metamorphoses «In hardie, 6, 79 - 163, 2012
Hawes, Gerta, »Metamorphoses and Metamorphic Identity«, AhccaPostgarndate conference, 2, 21- 42, 2006.