نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری

2 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

چکیده

چکیده
در این پژوهش، ریخت‌شناسی روایت موسی‏(ع) و سامری در دو کلان‌سطح داستان و کلام در چهارچوب نظریة سیمور چتمن و واکاوی لایه‏های سطحی و بالایی روایت همچون رویدادها، زمینة داستان، شخصیت‏‏ها، نحوة انتخاب واژگان و ساختار جملات، محور وقوع و محور نقل، کانونی‌سازی و زاویة دید در جهت دستیابی به سطوح عمیق معنایی روایت و کارکرد این روایت با رویکرد درزمانی در بخش‏های فرهنگی و اجتماعیِ جامعة عصر نزول و سایر جوامع پسینی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این جستار در پی آن است تا به بررسی روایت موسی و سامری بر اساس دیدگاه‏های نشانه‌شناسی روایت پرداخته و ضمن بیان شیوه‏ای جامع در تحلیل روایات قرآنی جهت دستیابی به لایه‏های عمیق معنایی، نقش روایت موسی(‏ع) و سامری را به مثابة گفتمان در کارکرد اجتماعی و فرهنگی با رویکرد درزمانی تبیین نماید. نتایج به‌دست آمده از تحلیلی لایه‏های سطحی و بالایی روایت و ارتباط آن با لایه‏های معنایی نشان خواهد داد که روایت موسی‏(ع) و سامری جنبه‏ای اجتماعی دارد و هدف از نقل آن نجات جوامع دینی از خطر انحراف از گفتمان خداپرستی است و همچنین این روایت پایه‌ریزی شده بر دو محور متضاد، در محور درزمانی کارکردی انقباضی در مقابل گفتمان حاکم زمان نقل را دنبال می‏کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Typology of Quranic Narratives in Discovering Social and Semantic Functions of Item, Analysis of Moses and Samiri

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Fallah 1
  • sajad shafipour 2

1 Assistant Professor, Department of Arabic language and literature, Islamic Azad University of Sari Branch

2 Ph.D Student, Adoptive Interpretation of Quranic Science and Education University

چکیده [English]

In this study, the typology of the narrative structure of Moses (AS) and Samiri in two macro-level stories as the basis and raw material of narrative and speech including the artistic contribution of the story through the speed of reporting of events, the narrator's position on how events are displayed and the features and behavior of the characters is discussed in the framework of Seymour Chatman's theory. The analysis of superficial and upper layers of narrative such as events, story lines, characters, how vocabulary is selected and the structure of sentences, the axis of occurrence and the axis of narration, focalization and point of view to achieve deeply semantic levels of the narrative and the function of this narrative with a time-based approach in the cultural and social sectors of the community of the time Quran descended and other posterior communities were discussed. This research attempts to study the narrative of Moses and Samiri in Surah Ta Ha based on the semiotic and narrative analysis to present a comprehensive way of analyzing the Quranic narratives to achieve the deeply semantic layers, the role of the narrative of Moses (AS) and Samiri as a discourse in social and cultural function with a time-based approach. The results obtained from the analysis of the superficial and upper layers of narration and its relation to the semantic layers will demonstrate that the narrative of Moses and Samiri has a social aspect and the purpose of which is to save religious communities from the danger of diverting from the divine discourse. this narrative is based on two opposite axes. in the concurrently functional axis, it has contracting function against the ruling discourse of the idol worshipers of Mecca and the worship of the idol, and the danger of the diversion of the emerging Islamic trend from the time when the discourse is based on idolatry and deviation from the straight path.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Narrative
  • Typology
  • Meaning
  • Community
  • Moses
  • Samiri
ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسة التاریخ، د.ت.
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، الطبعة الثالثة، بیروت، دار صادر، 1414.
ابن هشام، عبدالملک، سیرة النبویة، بیروت، دارالمعرفة، د.ت.
احمدی، بابک، ساختار و تأویل متن، چاپ دوم، تهران، نشر مرکز، 1372.
انوشه، حسن، دانشنامة ادب فارسی، چاپ دوم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1381.
پراپ، ولادیمیر ، ریخت‌شناسی قصه، ترجمة مدیا کاشیگر، تهران، نشر روز، 1368.
تودورف، تزوتان، بوطیقای ساختارگرا، ترجمة محمد نبوی، تهران، نشر آگه، 1382.
ـــــــــــــــ ، بوطیقای نثر؛ پژوهش‌هایی نو دربارة حکایت، ترجمة انوشیروان گنچی‏پور، تهران، نشر نی، 1388.
تولان، مایکل، روایت‌شناسی، ترجمة سیده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران، سمت، 1386.
حری، ابوالفضل، «احسن القصص: رویکرد روایت شناختی به قصص قرآنی»، نقد ادبی، دورة 1، ش2، صص 122- 83، 1387.
حیدری، مرتضی، «ریخت‌شناسی قصة حضرت یوسف در ترجمة تفسیر طبری»، زبان و ادبیات فارسی، ش 79، صص 168- 141، 1394.
درپر، مریم، «لایه‌های مورد بررسی در سبک‌شناسی انتقادی داستان و رمان»، جستارهای زبانی، ش 5، ، صص 94-65، 1393.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالعلم، 1412.
رجبی، زهرا، «تحلیل کانون روایت در روایت یوسف در قرآن بر اساس نظریة ژنت»، پژوهش‏‏های ادبی، ش 42، صص 82-33، 1392.
طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعة مدرسین حوزة علمیه، 1417.
عمید، حسن،  فرهنگ فارسی عمید، تهران، راه رشد، 1389.
قائمی‌نیا، علیرضا،  بیولوژی نص، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، 1389.
قرشى، سید على‌اکبر، تفسیر أحسن الحدیث، چاپ سوم، تهران، بنیاد بعثت، 1377.
کلبی، هاشم بن محمد، الأصنام، چاپ دوم، تهران، نشر نو، 1364.
کاتب واقدى، محمد بن سعد، طبقات الکبری، ترجمة محمود مهدوى دامغانى، تهران، انتشارات فرهنگ و اندیشه، 1374.
لوته، یاکوب، مقدمه‌ای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمة امید نیک‌فرجام، چاپ دوم، تهران، مینوی خرد، 1388.
مارتین، والاس، نظریه‌های روایت، ترجمة محمد شهبا، تهران، نشر هرمس، 1382.
معین، محمد، فرهنگ معین، چاپ دوم، تهران، آدنا، 1381.
مقدسى، مطهر بن طاهر،  آفرینش ‏و تاریخ، ترجمة محمدرضا شفیعى کدکنى، تهران، آگه، 1374.
مکارم شیرازى، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1374.
میرفخرایی، تژا، فرآیند تحلیل گفتمان، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، 1383.
یعقوبی، رؤیا، «روایت‌شناسی و تفاوت میان داستان و گفتمان»، جستارهای زبانی، ش13، صص 313-289، 1391.
یوسف‌زاده، غلامرضا، سطوح روایت در قصه‌های قرآن، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی، 1392.
یونسی، ابراهیم، هنر داستان‌نویسی، تهران، نگاه، 1382.