2استادیار تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه سیدجمال‌الدین اسدآبادی
3دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
چکیده
مفاهیم و ارزش‌هایی چون آزادی و عشق و عزت که انسان به‌طور فطری با آن‌ها آشناست، در دیوان فدوی طوقان جایگاه ویژه‌‌ای دارد که «گفتمان انسانی» وی را شکل می‌دهد. استفاده از زبان رمزآمیز و کنایه‌ای شاعر به‌منظور انتقال مفاهیم گفتمانی و تأکید بر همبستگی داخلی و خارجی، در وحلۀ اول، خفقان موجود در جامعه را بیان می‌کند، و در ادامه، تلاش شاعر را برای چنگ زدن به ریسمان اتحاد تداعی می‌سازد. آنچه در این پژوهش بررسی شده، تأثیر پایداری فلسطین بر گفتمان انسانی در دیوان فدوی طوقان است. مقولات بررسی‌شده در این پژوهش با استفاده از مطالعۀ اسناد و مدارک موجود عبارت‌اند از عشق، آزادی، عزت، ظلم‌ستیزی، مرگ، شخصی نبودن عشق، مطرح کردن عشق در جایگاه ارزش اجتماعی اصیلی که ریشه در وطن و مردمان سرزمین دارد، معادل قرار دادن آزادی با زندگی، مرگ را بی‌معنی و عین زندگی دانستن، رسالت شاعران را در گرو حفظ عزت مردم سرزمین دانستن، راه دستیابی به عزت و کرامت را آزادی سرزمین و بازگشت آوارگان دانستن، استفاده از تعبیر طاعون به‌جای ظلم و ستم گسترده‌ای که سرزمین مادری را فراگرفته و راه رهایی از آن را در گرو بسیج نیروهای درونی و بیرونی دانستن و اعتقاد به اینکه چون جسم برخاسته از خاک وطن است، پس باید به منشأ نخستین خود بازگردد تا برانگیخته شود را دلیل و شوق استقبال از مرگ دانستن، مهم‌ترین نتایج کلی این پژوهش است. از دیدگاه فدوی طوقان، آزادی آن‌گاه که با مجاهدت و مبارزه به دست آید، ماندگاری و دوام و بقای آن برای نسل‌های آیندۀ بیشتر خواهد بود. همچنین از دید وی، عشق، خمیرمایۀ وحدت است که می‌تواند حب وطن را در پی داشته باشد، و جسم، برخاسته از خاک وطن است و باید به همان منشأ نخستین بازگردد تا به نحو دیگری برانگیخته شود؛ و در این راه خود شاعر به استقبال مرگ می‌شتابد.
احمدی‌چناری، علی‌اکبر، حبیبی، علی‌اصغر ، «نمادهای پایداری زنان در شعر فدوی طوقان»، زبان و ادبیات عربی، سال سوم، ش 4، صص23-1، بهار و تابستان 1390.
اکبری، منوچهر و همکاران، «جلوه‌های پایداری در اشعار فدوی طوقان و سپیده کاشانی»، ادبیات پایداری، سال هفتم، ش 12، صص44-23، بهار و تابستان 1394.
جیوسی، سلمی الخضراء، موسوعة الأدب الفلسطینی المعاصر، بیروت، 1997.
خالد علی، مصطفی، الشعر الفلسطینی الحدیث (1948-1970)، بغداد، دارالحریة للطباعة، 1987.
داوری اردکانی، رضا، فرهنگ، خرد و آزادی، تهران، نشر ساقی، 1378.
رحمان‌دوست، مجتبی، «رمان مقاومت، منابع، مضامین و بایدها»، دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تهران، دوره و شمارۀ 156، صص 486-465، زمستان 1379.
رضایی، ابوالفضل، ادبیات مقاومت در شعر فدوی طوقان. رسالۀ دکتری در رشتۀ زبان و ادبیات عرب، استاد راهنما محمد علی آذرشب، دانشگاه تهران 1384.
رضایی، ابوالفضل، «فدوی طوقان و شعر او»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تهران، دورۀ 58، ش 1. بهار 1386.
رضایی، ابوالفضل، نوری، فرشاد، «بررسی سیر تحول مفاهیم از یأس به امید و مقاومت در شعر فدوی طوقان»، پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، دورۀ 1، ش 1، صص 74-51، زمستان 1390.
سلیمان، خالد ا، فلسطین و شعر معاصر عرب، ترجمۀ شهره باقری و عبدالحسین فرزاد، تهران، بی‌نا، 1378.
علی، فایز، الرمزیة و الرومنسیة فی الشعر العربی. الطبعة الثانیة، د.ت.
عیاشی، منذر، الأسلوبیة و تحلیل الخطاب، دمشق، مرکز الإنماء الحضاری، دارالمحبة، 2009.
غیبی، عبدالأحد، احمری، فرزانه، «بررسی تطبیقی مفاهیم مقاومت و پایداری در اشعار فدوی طوقان و طاهره صفارزاده»، ادبیات پایداری، سال هفتم، ش 13، صص 248-227، پاییز و زمستان 1394.
المجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعة لِدرر أخبار الأئمّة الأطهار، الجزء الخامس و الأربَعون، الطبعۀ الثانیة، بیروت، مؤسسة الوفاء. 1403.
محمدی، غفار، «تجلی پایداری در اشعار سیمین بهبهانی و فدوی طوقان»، همایش بین‌المللی ادبیات مقاومت، تجلی پایداری، 1390.
ملاابراهیمی، عزت، آزادی، آزاده، «تحلیل نمادین رنگ در دیوان فدوی طوقان»، زن در فرهنگ و هنر، دورۀ 5، ش 2، صص 226-215، تابستان 1392.
الملائکه، نازک، قضایاء الشعر المعاصر، الطبعة السادسة، بیروت، دارالملایین، 1981.
وان‌دایک، تئون ای، مطالعاتی در تحلیل گفتمان (از دستور متن تا گفتمان‌کاوی انتقادی)، ترجمۀ گروه مترجمان، چاپ دوم، تهران، دفتر مطالعات و توسعۀ رسانه‌‌ها، 1387.
الورقی، سعید، لغة الشعر العربی الحدیث مقوماتها الفنیة، طاقاتها الابداعیة، جمهوریة مصر العربیة، دارالمعارف الجامعیة للطبع و النشر، 2015.
ابتدای صفحه