نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدباقر حسینی ¹
• پروین الاهی ²
• سیدحسین سیدی ³

¹ استادگروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی

² دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی

³ استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی

چکیده

هنجارگریزی نحوی از جمله شگردهایی است که در برجسته‌سازی یک متن ادبی دخیل است؛ چرا که برگرفته از عدم پایبندی شاعر به برخی قواعد صرفی یا نحوی کلام است که از روی قصد برای اهداف و غایاتی صورت می‌گیرد. بهره‌مندی از این فرایند به آفرینش زیبایی سخن می‌انجامد به گونه‌ای که سبب توجه دوچندان مخاطب به متن می‌گردد. شاعران معاصر در تلاش‌اند تا با به کارگیری این تکنیک در اشعار خود به نوعی حسی تازه و شگرف در مخاطب ایجاد کرده و در برهم زدن نظم معمول اشیاء، آن‌ها را به گونه‌ ای جدید و تازه به مخاطب بنمایانند. از این رهگذر شاعر نوگرای عراق، بدرشاکر سیاب، که شعر معاصر عربی بخش عمده ای از وجودخود را مرهون نبوغ ادبی او می داند به غنا و توسعه زبان شعری خود پرداخته، تأمل مخاطب را درشعر خود برانگیخته است. وی به تأثیر از فرهنگ و ادبیات غربی و نگاه  ناقد به میراث شعر عربی، گام‌های مؤثر در زبان شعری برداشته است. این پژوهش درصدد آن است با ارائه نمونه‌هایی از کارکردهای هنجارگریزی نحوی و بلاغی، مخاطب را به هدف اصلی شاعر و بازنمایی لایه‌های پنهان آثارش سوق دهد تا از این رهگذر شگردهای نحوی او در جهت غریبه سازی و ممتاز نمودن اشعارش بدست آید. نتایج تحقیق حاکی از آن است که تقدیم و تأخیر هدفمند، حذف و کاربرد جدید حروف ، عطف و عدم عطف و استفاده از کلمات دورازذهن وقدیمی از پربسامدترین نمونه‌های هنجارگریزی نحوی و بلاغی دراشعار بدر شاکر سیاب به شمار می‌آیند و دیگرکارکردهای نحوی درجایگاه‌های بعدی قرار می‌گیرند. از این رو سیاب با بهره‌گیری از چنین شگردهایی سیمای متمایز به سبک شعری خود بخشیده و موجبات تازگی شکل بیان و افزایش دشواری فهم و گستردگی زمان ادراک حسی خواننده را فراهم آورده است.

کلیدواژه‌ها

• شعر معاصر عراق
• تحلیل گفتمان
• تحلیل زیبایی شناختی
• هنجارگریزی نحوی-بلاغی
• بدرشاکر سیاب

عنوان مقاله [English]

Syntactic and Rhetorical Deviation in Badr Shakir al-Sayyab’s Poetry

نویسندگان [English]

• Mohammad bagher hosseini ¹
• parvin allahi ²
• hosein seyyedi ³

¹ Profesor, Department of Arabic Language and Literature, Ferdowsi University

² PhD Graduated of Arabic Language and Literature, Ferdowsi University

³ Profesor, Department of Arabic Language and Literature, Ferdowsi University

چکیده [English]

Syntactic deviation is one of the techniques employed to enhance a literary text, because it derives from the poet’s intentional non-compliance with morphological or syntactic rules to achieve certain goals. Using this technique leads to eloquence of language so that it directs the reader’s attention to the text. Contemporary poets attempt to use this technique in their poetry to inspire the reader with new feelings and, disturbing the usual order of objects, they try to represent them in a brand new way. In this way, the modern Iraqi poet, Badr Shakir al-Sayyab—to whose literary genius contemporary Arabic poetry owes much—has devoted himself to the development of his poetic language and has evoked the reader’s contemplation on his poetry. In some cases, he offers a different language by breaking the norms and moving away from the prevailing principles of poetry. Under the influence of Western culture and literature, he had a critical look at the heritage of Arabic poetry and made a significant contribution to the development of Arabic poetic language. This research tries to examine the syntactic and rhetorical deviations of Sayab’s poems in a descriptive-analytical manner in order to elicit his techniques of defamiliarization and make the reader focus on the poet’s main intention and the hidden layers of his work. The results of the research demonstrate that hyperbaton, omission of letters and the use of new ones, conjunction and separation of words, and using far-fetched words are the most frequent examples of syntactic and rhetorical deviations in Sayyab’s poetry. Therefore, using such techniques, Sayyab gives his poetry a distinctive character so that the reader’s difficulty understanding his new form of expression and their sensual perception time are increased. The research also argues that the syntactic and rhetorical deviation is one of the aesthetic and stylistic qualities of all the free-verse poems of Sayyab.

کلیدواژه‌ها [English]

• Contemporary Arabic Poetry
• Discourse analysis
• Aesthetic analysis
• Syntactic deviation
• Rhetorical deviation
• Badr Shakir al-Sayyab