نقد و نظر: جستاری بر دلالت لفظ بر معنا در شعر؛ نقد و بررسی آراء ناقدان معاصر عرب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

چکیده

دلالت لفظ بر معنا در شعر، از سویی همچون نظام متعارف زبان بوده، هر لفظی بر معنای مدلول خود دلالت می‌کند. این باتوجه به جنبه نمادی زبان و وجه خودآگاه آن است که نقش پیام‌رسانی شعر را ممکن می‌سازد. درواقع، نظام متعارف زبان، تاحدودی کاربری ارتباطی خود را در شعر حفظ می‌کند. از سوی دیگر، با توجه به وجه ناخودآگاه شعر و غلبه ابهام بر آن، و نیز به دلیل تأثیر موسیقی، حاصل تحقق تجربۀ شعری، دایرۀ معانی شعر گسترش می‌یابد و کارکرد پیام‌رسانی آن کاهش یافته، روابط تازه‌ای میان معانی الفاظ ایجاد شده و مجموعۀ جدید معنایی شکل می­گیرد که باعث افزایش توان شعر در برانگیزاندن احساس می‌گردد و تأثیر روانی آن، اصالت بیشتری می‌یابد. این روند، شعر را از ماهیت یک رسانه رسمی ارتباطی که درجهت انتقال معانی مقصود بکار گرفته شود، خارج می‌سازد، و هویتی حسی و عاطفی بدان می‌بخشد. تحقیق حاضر بر آنست تا با تبیین مختصات و ماهیت حقیقی شعر و ارائه تصویری واضح از قدرت منحصر به فرد شعر در بیان معنی همراه با برانگیزانندگی احساسات و عواطف در مخاطب که تا بالاترین حد ممکن شعر را به موسیقی نزدیک میسازد، پیراستگی هویت و پیکره شعر از تحمیل معانی و مفاهیم نامتناسب با موجودیت حقیقی شعر و فاصله ثابت آن با متون منطقی از جهت مفاهیم و نیز از جهت عدم بکارگیری شیوه بیان مستقیم به تحلیل و استنتاج ادبی بپردازد.معانی شعر درشکل مطلوب و ایده‌آل آن، بطور مستقیم قابل دریافت نیست، بلکه دریک نظام «معناگرا» ادراک شده و حاصل تأمل در بافت ومتن شعر، و نیز سنخیت یافتن فضای ذهنی متلقی با محیط فکری شاعر خواهدبود. این تحقیق بر اساس تبیین و تحلیل آراء ناقدان و بررسی ابعاد و زوایای نظریات ایشان ارایه شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of Contemporary Arab Critics’ Views on Signification of Meaning in Poetry

نویسندگان [English]

  • Abolhasan Amin moghaddasi 1
  • farzaneh Ajorloo 2
1 Profesor, Department of Arabic Language and Literature, University of Tehran
2 MA Gratuated of Arabic Language and Literature, University of Tehran
چکیده [English]

The signification of meaning by terms in poetry, in a way, resembles the conventional system of language in that each term signifies its own signified meaning. This is the symbolic and conscious aspect of language which enables poetry to convey its message to the reader. In fact, language, to some extent, maintains its communicational aspect in poetry. On the other hand, due to the unconscious quality of poetry and the overcoming of ambiguity over it, and also because of the influence of music on it, the number of poetic meanings increases, its function of communication is undermined, new relationships are created between the meanings of terms, and a new semantic system is created which increases poetry’s power to stimulate sensations and makes its psychological impact more authentic. This process gives poetry an emotional identity and prevents poetry from being a formal communicational medium which merely conveys its desired meanings. The present study, which is based on the explanation and analysis of contemporary Arab critics’ opinions, aims to explain the true nature of poetry and provide a clear picture of its unique power in expressing meaning along with arousing emotions in the reader—a quality which makes poetry similar to music—in order to demonstrate that imposing meanings and concepts on the reader is in contrast with the real essence of poetry and that there is a constant divide between poetry and logical texts in terms of concepts and in that poetry refuses to make use of direct forms of expression. The meanings of poetry in its desirable and ideal form cannot be received directly; they have to be perceived in a “semantic” system and are the result of contemplation on the context of the poem as well as the correspondence of the reader’s mental space and the poet’s intellectual environment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Signification
  • Music
  • Poetry
  • emotion

مراجع

منابع
أبوزید، نصر حامد (1999)، إشکالیات القراءة و آلیات التأویل، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
أدونیس (علی أحمد سعید) (1979)، الشعریة العربیة، بیروت: دارالنهضة العربیة.
أنیس، إبراهیم (1976)، طریق تنمیة الألفاظ فی اللغة (محاضرات)، القاهرة: مطبعة النهضة الجدیدة.
أنیس، إبراهیم (1958)، من أسرار اللغة، القاهرة: مطبعة لجنة البیان العربی.
أنیس، إبراهیم (1965)، موسیقی الشعر، القاهرة: مکتبة الأنجلو المصریة.
حاج حسن، حسین (1996)، النقد الأدبی فی آثار أعلامه، بیروت: المؤسسة الجامعیة للدراسات و النشر و التوزیع.
حجازی، سمیر سعید (2007)، مناهج النقد الأدبی المعاصر، القاهرة: دار الآفاق العربیة.
حسین، طه (1940)، التوجیه الأدبی، القاهرة: لجنة التألیف و الترجمة و النشر.
الخولی، أمین (1947) ، فن القول، القاهرة: مطبعة مصطفی البابی الحلبی.
خیربک، کمال (1986)، حرکة الحداثة فی الشعر العربی المعاصر، القاهرة: مکتبة نهضة مصر.
الزیات، أحمد حسن(1945)، دفاع عن البلاغة، القاهرة: مطبعة الرسالة.
سارتر، ژان پل (1342)، ادبیات چیست، ترجمة ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، تهران: انتشارات نیلوفر.
السحرتی، مصطفی (1962)، النقد الأدبی من خلال تجاربی، القاهرة: مطبعة لجنة البیان العربی.
سعید، جمیل (1951)، دروس فی البلاغة و تطورها، بغداد: مطبعة المعارف.
سلوم، داود (1960)، النقد المنهجی، بغداد: مطبعة المعارف.
سید قطب، إبراهیم (1962)، النقد الأدبی، أصوله و مناهجه، القاهرة: دار الفکر العربی.
السید، شفیع (1977)، التعبیر البیانی، القاهرة: مطبعة الإستقلال الکبری.
شایب، أحمد (1964)، أصول النقد الأدبی، القاهرة: دار المعارف.
شکری، غالی (1983)، شعرنا الحدیث إلی أین، القاهرة: دار الفکر العربی.
ضیف، شوقی (1962)، فی النقد الأدبی، القاهرة: دار المعارف.
طبانة، بدوی (1971)، دراسات فی نقد الأدب العربی، القاهرة: المطبعة الفنیة الحدیثة.
طبانة، بدوی (1971)، قضایا النقد الأدبی، القاهرة: المطبعة الفنیة الحدیثة.
کامل، مراد (1963)، دلالة الألفاظ العربیة و تطورها، القاهرة: مطبعة نهضة مصر.
گاستالا، پیر (1336)، زیباشناسی تحلیلی، ترجمة علینقی وزیری، دانشگاه تهران.
مطلوب، أحمد (1999)، فصول فی الشعر، بغداد: مطبعة المجمع العلمی.
مطلوب، أحمد (2002)، فی المصطلح النقدی، بغداد: مطبعة المجمع العلمی.
مندور، محمد (1964)، النقد و النقاد المعاصرون، القاهرة: مطبعة نهضة مصر.
مندور، محمد (1958)، قضایا جدیدة فی أدبنا الحدیث، بیروت: دار الآداب.
موافی، عثمان (1978)، من قضایا الشعر و النثر، القاهره: مؤسسة الثقافة الجامعیة.
هگل، گئورک ویلهلم فردریش (1363)، مقدمه بر زیباشناسی، ترجمة محمود عبادیان، تهران: انتشارات آوازه.
هلال، ماهر مهدی (1980)، جرس الألفاظ و دلالتها، بغداد: دار الرشید للنشر.
Refrences:
Abu Zayd, N. (1999). the Problematic of Reading and the Tools of Interpretation. Beirut: Arab Cultural Center. [In Arabic].
Adunis, A. (1979). Arabic poetry. Beirut: Arab Renaissance House. [In Arabic].
Anis, I. (1976). the development of words in the language. Cairo: New Renaissance Press. [In Arabic].
Anis, I. (1958). of the secrets of language. Cairo: Arab Statement Committee Press. [In Arabic].
Anis, I. (1965). Poetry Music. Cairo: Anglo Egyptian Library. [In Arabic].
Hajj Hassan, H. (1996). Literary Criticism. Beirut: University Foundation for Studies. Publishing and Distribution.  [In Arabic].
Hejazi, S. (2007). Methods of contemporary literary criticism. Cairo: Arab Horizons House. [In Arabic].
Hussein, T. (1940). Literary guidance. Cairo: Committee of authoring. translation and publishing. [In Arabic].
al-Khuli, A. (1947). the art of saying. Cairo: Mustafa Al-Babi Printing Press. [In Arabic].
Kheir Beik, K. (1986). the Movement of Modernity in Contemporary Arabic poetry. Cairo: Renaissance Egypt Library. [In Arabic].
al-Zayyat, A. (1945). Defense of Eloquence. Cairo: The message Printing Press. [In Arabic].
Sartre, J. (1963). What Is Literature. translated by Abolhassan Najafi and Mustafa Rahimi. Tehran: Niloofar Publication. [In Persian].
al-Saharti, M. (1962) Literary criticism through my experiences. Cairo: Arabic Express Society Printing House. [In Arabic]. 
 Said, J. (1951). Lessons about Eloquence and its development. Baghdad: Knowledge Press. [In Arabic].
Salom, D. (1960). Methodological criticism. Baghdad: Knowledge Press. [In Arabic].
Sayyid Qutb, I. (1962). Literary Criticism Its Foundation and Methods. Cairo: The House of Arab Thought. [In Arabic].
al-Sayyid, Sh. (1977). Graphical expression. Cairo: Great Independence Press. [In Arabic].
Shayeb, A. (1964). the origins of literary criticism. Cairo: Knowledge House. [In Arabic].
Shoukry, Gh. (1983) Where is our new poem going?. Cairo: The House of Arab Thought. [In Arabic].
Daif, Sh. (1962). Literary criticism. Cairo: Knowledge House. [In Arabic].
Tabanah, B. (1971). Studies in Criticism of Arabic Literature. Cairo: Modern Technical Printing Press. [In Arabic].
Tabanah, B. (1971) Literary Criticism Issues. Cairo: Modern Technical Printing Press. [In Arabic].
Kamel, M. (1963). the significance of the Arabic words and their development. Cairo: renaissance of Egypt Press. [In Arabic].
Gastala, P. (1957). Analytical Aesthetics. Translated by Ali Naghi Vaziri. University of Tehran. [In Persian].
Matloob, A. (1999). Chapters in Poetry. Baghdad: Scientific Society Press. [In Arabic].
Matloob, A. (2002). the term criticism. Baghdad: Scientific Society Press. [In Arabic].
Mandur, M. (1964). Contemporary Critics and Criticism. Cairo: renaissance of Egypt Press. [In Arabic].
Mandur, M. (1958). New issues in our modern literature. Beirut: House of Literature. [In Arabic].
Muwafi, U. (1978). Issues of poetry and prose. Cairo: Institute of Academic Culture. [In Arabic].
Hegel, G. (1984). Introduction to Aesthetics. Translated by Mahmoud Ebadian. Tehran: Avazeh Publications. [In Persian].
Helal, M. (1980). Bell words and their significance. Baghdad: Al-Rasheed Publishing House. [In Arabic].

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 اردیبهشت 1397
  • تاریخ بازنگری: 25 مهر 1398
  • تاریخ پذیرش: 17 اسفند 1397
  • تاریخ اولین انتشار: 01 مهر 1398

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار