نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• نعیم عموری ¹
• زهرا احمدیان ²
• عباس یداللهی فارسانی ³
• یدالله زرگر ⁴

¹ دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز

² دانشجوی زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز

³ استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز

⁴ دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

بیش از یک سده است که تحلیل روانشناسی به عنوان یکی از دانش­های نوین مورد توجه قرار گرفته است. فروید بنیانگذار مکتب روانکاوی، پایه­های این علم را بنا نهاد و شاگردانش این دانش را به رشد و بالندگی رساندند. با توجه به ظرفیت والای ادبیات، پیوند این دانش با روانشناسی شایان توجه است. رمان­های عبدالرحمن منیف از آثار ارزشمند و برجستة ادبیات عرب هستند که می­توان آن­ها را با استفاده از شیوه­های تحلیلی و نقادانة نوین مورد بررسی قرار داد و بدین ترتیب جوانب پنهان آن‌ها را آشکار، شرح و تفسیر کرد. بدین منظور در پژوهش حاضر با انتخاب رمان النهایات عبدالرحمن منیف تلاش شده با توجه به نقش شخصیت­ها و باورها، به روانکاوی فردی و جمعی و مفاهیم برجستة روانی موجود در آن­ها پرداخته شود. رمان النهایات از رمان‌های شناخته­شده و اثرگذار در کشورهای عربی بوده که وی در تألیف آن به نقد اوضاع جامعه­اش پرداخته است. در این پژوهش، شخصیت­ها با توجه به جنبه­های روانی و آسیب­هایی چون ترس، اضطراب، مرگ‌اندیشی، ماتم، مالیخولیا و جنون و دیوانگی تحلیل شده­اند. همچنین باورها و کنش­های عامیانه مانند مادر زمین، توتم، تابو، نوستالژی و مکانیزم­های دفاعی مورد واکاوی قرار گرفته­اند. امّا جنبه­های روانی شخصیت­هایی چون عساف و مردم طیبه و انسان‌گرایی آن­ها، برجستگی بیشتری داشته­اند. شخصیت عساف فضای ناگوار اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی روستای طیبه را به نمایش می‌گذارد. در واقع او مشکلاتی را که مردم این جامعه با آن درگیر هستند به خواننده منتقل می‌کند و بازتاب این شرایط نامساعد را می‌دهد. این پژوهش به شیوة توصیفی-تحلیلی به بررسی حوادث داستان پرداخته است. نتایج حاصل از بررسی رمان النهایات­ مُنیف از منظر روانی نشان می­دهد که کشمکش درونی و نبرد دائمی میان مرگ و زندگی از جمله مهم­ترین مواردی هستند که منیف به آن‌ها پرداخته است. او در رمان خود سعی می‌کند بی‌نظمی، آشفتگی جامعه و فقر و بدبختی مردم را به نمایش درآورد و مرگ عساف را عامل تغییر وضع موجود شمرد.

کلیدواژه‌ها

• ادبیات معاصر
• عبدالرحمن منیف
• روانکاوی شخصیت
• انسان‌گرایی
• رمان النهایات

عنوان مقاله [English]

A Psychoanalytic Analysis of the Characters and Beliefs in the Novel Al-Nahayat by Abdul Rahman Munif

نویسندگان [English]

• Naeem Amouri ¹
• Zahra Ahmadyan ²
• Abbas Yadollahi Farsani ³
• Yadollah Zargar ⁴

¹ Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Shahid Chamran University of Ahvaz

² PhD Candidate in Arabic Language and Literature, Shahid Chamran University of Ahvaz

³ Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Shahid Chamran University of Ahvaz

⁴ Associate Professor of Clinical Psychology at Shahid Chamran University of Ahvaz.

چکیده [English]

It has been more than a century since psychological analysis was considered as a science. Freud laid the foundations of psychoanalysis and his students developed this knowledge. Considering the high capacity of literature, the connection of this knowledge with psychology is noteworthy. Abdoul Rahman Munif’s novels are valuable and outstanding works of Arabic literature that can be examined through modern analytical and critical methods in order to explain and interpret their hidden aspects. For this purpose, the present article adopts individual and collective psychoanalysis and prominent psychological concepts to study his novel Al-Nahayat. Al-Nahayat is one of the well-known and influential novels in Arab countries, in which Munif criticizes the circumstances of his society. In the current study, the characters are analyzed with reference to psychological complications and traumas such as fear, anxiety, melancholy, and insanity. Concepts such as Mother Nature, totem, taboo, nostalgia, and defense mechanism are also explored. However, the analysis of the psychological aspects of characters such as Assaf and the people of Tybeh village and their humanism is of primary importance. Assaf reflects the unpleasant social, cultural, and economic atmosphere of Tybeh village. In fact, he conveys to the reader the problems that the people of this community are dealing with and reflects their unfavorable situation in the form of a character in the novel. The results of the study of Munif’s novel from a psychological point of view show that the internal conflict and the constant battle between life and death are among the most important issues that Munif has dealt with. In his novel, he tries to show the disorder, social chaos, poverty and misery of people and considers Assaf’s death as a factor in changing the current situation.

کلیدواژه‌ها [English]

• Contemporary literature
• Abdul Rahman Munif
• Psychoanalysis
• Humanism
• Al-Nahayat