نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• دانا طالب پور ¹
• محمدحسن فوادیان ²

¹ دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

² دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

چکیده

کتاب المفصّل زمخشری به دلیل برخورداری از ویژگی‌های خاص سبکی آن تاکنون توسط عالمان بسیاری شرح داده شده است. یکی از شروح مشهور این اثر، نسخه خطی شرح عزالدین عبدالعزیز کاشی، شاعر، مؤلف و کاتب ایرانی اواخر قرن هفتم و ابتدای قرن هشتم هجری است. وی علاوه بر آثار متعددی که در عرصه‌ نظم و نثر فارسی و عربی به جای گذاشته است، شرح مبسوطی نیز بر کتاب المفصّل نوشته است. مقاله حاضر سعی دارد تا به بررسی جایگاه نحوی او در خلال کتاب شرح المفصل بپردازد و بتواند نقش او را به عنوان یک شخصیت ایرانی برجسته به اثبات برساند. بهره‌گیری از زبانی ساده و بی‌تکلف برخلاف زبان ادبی ابن یعیش و عقلی-منطقی ابن حاجب، توجه دقیق به مسائل لغوی، توجه به مسأله عامل، تعلیل، تبیین حدود و دایره اصطلاحات نحوی و بهره‌گیری از اسلوب محاوره در بیان مباحث نحوی یکی از ویژگی‌های برجسته این کتاب است. وی در شرح خود عمدتا از پیروان مکتب بصری است اما گویا نخواسته است تنها نقش یک ناقل را بازی کند و تسلیم بی چون چرای آرای نحویان شود، بلکه در برخی موارد به نقد آرای برخی از آنها مخصوصا زمخشری و ابن حاجب پرداخته است و از شخصیت مستقل علمی خویش، در آن پرده برداشته است. این مسأله نشانگر آشنایی شارح ایرانی با زبان عربی و علوم آن و همین طور هوش و ذکاوت بالای او در درک عمیق مسائل زبانی عربی است.

کلیدواژه‌ها

• نحو
• نسخه خطی
• شرح المفصّل
• زمخشری
• عزالدین عبد العزیز کاشی

عنوان مقاله [English]

A Study of the Syntax of Izz al-Din Kashi’s Sharh al-Mufassal

نویسندگان [English]

• Dana Talebpour ¹
• Mohammadhasan Foadian ²

¹ PhD Graduate of Arabic Language and Literature, University of Tehran

² Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Tehran

چکیده [English]

Because of its unique stylistic features, many scholars have written commentaries on al-Zamakhshari’s book al-Mufassal. One of the most famous ones is a manuscript commentary by Izz al-Din Kashi, who was an Iranian poet, author, and sculptor of the late seventh and early eighth centuries AH. In addition to numerous works in the field of Persian and Arabic poetry and prose, Izz al-Din Kashi has written Sharh al-Mufassal, which is an extensive commentary on the book al-Mufssal. The present article tries to examine the syntax of Sharh al-Mufassal in order to underline Izz al-Din Kashi’s role as a prominent Iranian figure. The use of plain language unlike the literary language used in Ibn al-Yaish’s commentary and the rational and logical language of Ibn al-Hajib’s commentary, his attention to lexical issues and causation, the explanation of the scope of syntactic terms, and the use of dialects in expressing syntactic discussions are among the features of this book. In his commentary, he is mostly from the followers of the visual school, but apparently, he does not want to play the role of a narrator who merely follows syntacticians, but in some cases, he criticizes the ideas of some of them, in particular, Zamakhshari and Ibn al-Hajib, and this reveals his independent scientific character. Moreover, this shows his mastery over Arabic language, as well as his deep understanding of Arabic grammar and linguistics. Kashi looks at terms with an open and deep view, and expands syntactic issues, without blindly following a person or a syntactic school. His works reflect the characteristics of his scientific personality. He is an example of a prominent Iranian author who has written a successful commentary. However, unfortunately, his name and scientific character have not been known to researchers so far and his works are in need of much research.

کلیدواژه‌ها [English]

• Syntax
• Manuscript
• Sharh al-Mufassal
• Zamakhshari
• Izz al-Din Kashi