نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل

3 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل

چکیده

تمرکززدایی در تصاویر ارجاع‌دهنده گونه­ای از تمرکززدایی تصویری است که در آن کودک با مراجعه به تصاویر بعد یا قبل از تصویر فعلی، دست به مقایسه می‌زند و این مقایسه باعث می‌شود وی از تمرکز بر تصویر فعلی خارج شود و به اجزاء و ابعادی دیگر از تصاویر یا متن داستان، مراجعه نماید. استفاده از شگردهای تمرکززدایی تصویری سبب می‌شود کودک هرچه بیشتر به مرحلة تمرکززدایی نزدیک شود. در پژوهش حاضر، با هدف واکاوی و کشف نقش تصاویر ارجاع دهنده در تمرکززدایی ذهنی مخاطب کودک، شگردهای تمرکززدایی ارجاع‌دهندة تصویری بکار رفته در ده داستان منتخب از یعقوب شارونی مورد بررسی قرار می گیرد. این داستان‌ها بر اساس میزان و چگونگی استفاده از شگردها، مورد بحث قرار می­گیرند. در راستای تحقق هدف پژوهش و دستیابی به نتیجه مناسب، ابتدا شگردهای به کار رفته در جامعة آماری به 7 دستة هم‌ترازی متن و تصویر، خودارجاعی، تصاویر دوتکه، پیش‌آگهی، همانندی، نمای دور و نزدیک، سطحی‌نگری و ژرف‌نگری تقسیم بندی شده و در ادامه، تمام تصاویر این داستان­ها که در راستای موضوع، اهداف و پرسش­های پژوهش قرار می­گیرد، گردآوری شده است. نظام و بنیان جستار پیش روی بر اساس پاسخگویی به دو سوال بنا شده است: 1- کدام یک از انواع تمرکززدایی تصویری ارجاع‌دهنده در داستان‌های منتخب شارونی بیشترین بسامد را داشته‌است؟ 2- هدف شارونی از کاربرد شگردهای تمرکززدایی ارجاع دهنده تصویری در داستان‌هایش چه بوده‌است؟ برداشت و نتیجه نهایی این پژوهش حاکی از آن است که شگردهای تمرکززدایی ارجاع دهنده در داستان­های مورد بررسی با 232 مورد و فراوانی تقریبی 30 شگرد در هر داستان، از بسامد بسیار بالایی برخوردار است. از میان شگردهای بکار رفته، هم­ترازی متن و تصویر با بسامد 93 (40%) و خودارجاعی با بسامد 64 (28%) بیشترین فراوانی را در داستان­ها داشته اند. علت اصلی کاربرد بیشتر شگرد هم­ترارزی متن و تصویر، آن است که این شگرد مناسب­ترین و قابل درک­ترین شگرد تمرکززدایی برای کودک است که موجب درگیر نمودن، پویایی و رشد خلاقیت ذهنی کودک می­شود. همچنین مشخص شد که ایجاد خلاقیت و پویایی ذهنی کودک، جذاب نمودن داستان­ها با خروج از شکل رایج  آن، همراهی کودک با نویسنده و خروج  ذهن او از برداشت سطحی و کشف سطوح زیرین و پیچیده داستان، اصلی­ترین اهداف یعقوب شارونی از کاربست تصاویر تمرکززدای ارجاع دهنده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Role of Referring Images in the Process of Decentralization in Yaghoub al-Sharoni’s Children’s Stories

نویسندگان [English]

  • Mojghan Bayat Kashkoli 1
  • Ali Asghar Habibi 2
  • Abdolbaset Arab Yoosefabadi 3

1 Master’s Graduate in Arabic Language and Literature, University of Zabol

2 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Zabol

3 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Zabol

چکیده [English]

Decentralization in referring images is a kind of visual decentralization in which the child makes comparisons by referring to the images after or before the current image. These comparisons distract him/her from the current image and make him/her refer to other components and dimensions of the images or text of the story. The use of visual decentralization techniques brings the child closer to the decentralization stage. In the present study, which aims to analyze and discover the role of referring images in the mental decentralization of the child, the referring visual decentralization techniques used in ten stories written by Yaghoub al-Sharoni (1931-2017) are examined. In order to achieve the goal of the research and an appropriate result, first, the techniques used in the statistical population are divided into 7 categories: image-text alignment, self-reference, two-part images, prognosis, similarity, long shot and close-up, superficiality and profundity. Then, all the images of these stories that are in line with the subject, goals and questions of the research are collected. The article tries to find out which type of referring visual decentralization has the highest frequency in the selected stories of Al-Sharoni, and what Al-Sharoni’s goal was in using the techniques of referring visual decentralization in his stories. The results indicate that there are 232 cases of referring decentralization techniques in the stories, that is approximately 30 techniques in each story, which is a very high frequency. Among the techniques used, image-text alignment have the highest frequency in the stories (%40 and %28 respectively). The frequent use of the image-text alignment technique is due to the fact that it is the most appropriate and comprehensible decentralization technique for the child since it engages, dynamizes, and develops the child’s mental creativity. It is also found that stimulating creativity and mental dynamism of the child, making the stories attractive through changing its usual form, preventing his/her mind from superficial perception, and making him/her discover the underlying and complex layers of the story are the main goals of Yaghoub al-Sharoni in using the referring-decentralizing images.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Children’s Stories
  • Visual decentralization
  • Referring images
  • Image-text alignment
  • Yaghoub Al-Sharoni
اسماعیلی سهی، مرتضی (1377)، «زنجیره و پیوستگی تصاویر کمیک استریپ»، نقد سینما، ش 14، صص 96-107.
بیات کشکولی، مژگان، حبیبی، علی اصغر، عرب یوسف آبادی، عبدالباسط (1398)، «بررسی شگردهای تمرکززدایی انتظارشکن در تصاویر داستان­های کودکانه­ی یعقوب شارونی»، نقد ادب معاصر عربی، سال نهم، ش 17، صص 171-202.
پهلوان، فهیمه (1387)، ارتباط تصویری از چشم‌انداز نشانه‌شناسی، تهران: دانشگاه هنر.
جنیت، جیرار (1997) خطاب الحکایة بحث فی المنه، ترجمة: محمد معتصم وآخرون، ط2، القاهرة، المجلس الأعلی للثقافة.
الجوینی، مصطفی (1985)، حول أدب الأطفال، القاهرة: دارالمعارف.
حجازی، مصطفی (1990)، ثقافة الطفل العربی بین التغریب والأصالة، الرباط: منشورات المجلس القومی للثقافة العربیة.
حسن‌پور، محسن (1388)، تصویرسازی، تهران: فاطمی.
خسرونژاد، مرتضی (1382)، معصومیت و تجربه: درآمدی بر فلسفة ادبیات کودک، تهران: مرکز.
دادسون، برت (1390)، کلیدهای طراحی، ترجمة عربعلی شروه، تهران: یساولی.
ریمون کنان، شلومیت (1382)، «مؤلفه­های زمان در روایت»، ترجمة ابوالفضل حری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، هنر، سال 21، ش 53، صص 1-19.
زلط، أحمد (1994)، أدب الطفولة: أصوله ومفاهیمه، القاهرة: الشرکة العربیة للنشر والتوزیع.
الزمیتی، أمانی کمال (2013)، «استخدام القصة المصورة فی تدریس القواعد اللغویة وأثرها فی تنمیة التحصیل لدی تلامیذ الصف الرابع الابتدائی»، مجلة کلیة التربیة، السنة 3 ، العدد 14، صص 838-814.
السویدی، وضحی علی، عطیة، محسن محمد (1994)، «الدلالات الفنیة والتعبیریة لمضمون قصة أصحاب الفیل فی رسوم عینة من أطفال الصفین الأول والثالث الابتدائیین بالمدارس القطریة»، حولیة کلیة التربیة، العدد 11، صص 214-283.
الشارونی، یعقوب (1994)، الرحلة العجیبة لعروس النیل، القاهرة: دارالمعارف.
ــــــــــــــ (1998)، عفاریت نصف اللیل، القاهرة: دارالمعارف.
ــــــــــــــ (2004الف)، الصیاد المسکین والمارداللعین، القاهرة: دارالمعارف.
ــــــــــــــ(2004ب)، حسناء والثعبان الملکی، القاهرة: دارالمعارف.
ــــــــــــــ (2005)، سر اللحیة البیضاء، القاهرة: دارالمعارف.
ــــــــــــــ (2006الف)، الشاطر محظوظ، القاهرة: دارالمعارف.
ــــــــــــــ (2006ب)، ثروة تحت الأرض ، القاهرة: دارالمعارف.
ــــــــــــــ (2007) الکسلان وتاج السلطان، القاهرة: دارالمعارف.
ــــــــــــــ (2008) دنانیر لبلبة، القاهرة: دارالمعارف.
شحاتة، حسن (1994)، أدب الطفل العربی: دراسات وبحوث، القاهرة: الدار المصریة، ط 3.
شرفاوی، حاج عبو (2012)، «علاقة البنیة المعرفیة الإفتراضیة بالبنیة المعرفیة الملاحظة: دراسة تحلیلیة فی ضوء نظریة بیاجة»، جامعة وهران، کلیة العلوم الاجتماعیة قسم علم النفس.
عزام، محمد (2005)، شعریة الخطاب السردی، دمشق: اتحاد کتاب العرب، ط 2.
قاسمی، سمانه (1394)، «شگردهای تمرکززدایی در تصویر و برهم‌کنش متن و تصویر در کتاب‌های تصویری»، مطالعات ادبیات کودک، سال 6، ش 3، صص 123-150.
لحمدانی، حمید (1991)، بنیة النص السردی من منظور النقد الأدبی، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
مازن کامل، مها (2013)، «التعبیر الفنی فی مرحلة المدرک الشکلی عند الأطفال وعلاقته ببعض المتغیرات»، مجلة الأستاذ، العدد 205، صص 199-218.
محمود، منال (2004)، «فعالیة استخدام القصة المصوّرة فی إکساب أطفال مرحلة ماقبل المدرسة بعضَ المفاهیم الخلقیة والاجتماعیة»، جامعة أسیوط، رسالة الماجستیر فی علم التربیة.
مرادپور، ندا (1394)، «شگردهای تمرکززدایی در افسانه­های ایران: مجموعه انجوی شیرازی»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
معوض، محمد فرید (2007)، أفراح وأحزان طفل هذا الزمان، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
میرقادری، بشری السادات، احمدیان، حمید (1394)، «بررسی تطبیقی کتاب­های تصویری داستانی عربی و فارسی بر مبنای شگردهای تمرکززدایی»، مطالعات ادبیات کودک، سال 6، ش 3، صص 151-174.
نامورمطلق، بهمن (1394)، درآمدی بر بینامتنیت: نظریه‌ها و کاربردها، تهران: سخن.
نودلمن، پری (1388)، «دلالت تصاویر بر وقایع و تأثیر توالی تصاویر بر معنا»، ترجمة بنفشه عرفانیان، کتاب ماه کودک و نوجوان، ش 142، صص 58-67.
ــــــــــــــ (1389)، «پیوند واژگان و تصویر»، ترجمة بنفشه عرفانیان، کتاب ماه کودک و نوجوان، ش 147، صص 89-95.
نیروخ، سمیرة (2004)، «تذوق الأدب المصوّر ونفاذه إلی عقل وقلب الطفل»، الکرمة، العدد 4، صص 29-.5
الهیتی، هادی نعمان (1997)، أدب الأطفال: فلسفته، فنونه، وسائطه، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
Piaget, J. (1970). Piaget’s Theory. In L. Carmichael, Manual of Child Psychology (Vol. 1, pp. 703-732). New York: John Wiley and Sons.