نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی

2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی

چکیده

ژرار ژنت، نظریه‌پرداز ساختارگرای فرانسوی، جامع‌ترین بررسی را در باب مبحث زمان خصوصا ناهمخوانی میان زمان روایت و زمان داستان ارائه داده است. پژوهش حاضر سعی دارد داستان کوتاه «حریق ذلک الصیف» غاده السمان را بر مبنای ترتیب زمانی ژرار ژنت مورد بررسی قرار داده، و میزان به کارگیری تکنیک زمان‌پریشی‌ در دو حالت گذشته‌نگر و  آینده‌نگر را در این داستان ترسیم کند. فرضیة اصلی این پژوهش این است که داستان السمان، با تداخل زمان‌های سه‌گانه درگیر بوده، با توجه به گسست‌های متعدد زمانی در آن، قابلیت انطباق‌پذیری بر نظریة زمان روایی ژراژ ژنت را دارد. روش پژوهش تحلیلی–توصیفی و بر مبنای واکاوی حرکت زمان و آشفتگی‌های میان زمان داستان و متن استوار است. در پایان مشخص می‌شود نویسنده، با استفاده از تکنیک زمان‌پریشی در دو حالت گذشته‌نگر (درون‌داستانی، برون‌داستانی و مرکب) و آینده‌نگر (درون‌داستانی و برون‌داستانی)، نظام خطی داستان را در هم شکسته است. داستان­ السمان در لحظه­ای از زمان حاضر آغاز می­شود که درگیری­های درونی و ذهنی شخصیت اصلی به شکل بسیار پررنگی به نمایش درآمده است. در این حالت، وی با نمایش دنیای درونی و آشفتة شخصیت، مخاطب را برای بازخوانی یک داستان پرتحرک، پیچیده و گاه به شدت درگیرانه فرا می­خواند. در این میان، زمان‌پریشی گذشته‌نگر ِدرون‌داستانی را برای ترسیم خاطرات تلخ قهرمان داستان، در باب سقوط کرانة باختری به کار گرفته است، در حالی‌که زمان‌پریشی برون‌داستانی، برای نشان‌دادن غفلت جامعة عرب در برابر رنج آوارگی و تنهایی انسان فلسطینی است و زمان‌پریشی آینده‌نگر (درون‌داستانی و برون‌داستانی) نیز برای به تصویر کشیدن پیش‌بینی‌های قهرمان داستان، نسبت به آیندة جوامع عربی به کار گرفته شده است. با این توضیح که چون داستان حاضر، بر بیان و نمایش خاطرات شخصیت اصلی (راوی) استوار است، استفاده از تکنیک‌گذشته‌نگر درونی بسیار پررنگ‌تر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Anachronism in Ghada al-Samman’s “The Fire of that Summer” Based on Gérard Genette’s Theories

نویسندگان [English]

  • Samireh Khosravi 1
  • Vahid Sabzianpoor 2

1 PhD Student of Arabic Language and Literature, Razi University

2 Professor, Department of Arabic Language and Literature, Razi University

چکیده [English]

Time is one of the important topics in narratology. Gérard Genette, a French theorist of structuralism, has provided the most comprehensive theorization of time in narration, especially the discrepancy between the time of the narration and the time of the story. The present research tries to examine Ghada al-Samman’s “The Fire of that Summer,” published in her 1973 collection of short stories The Departure of Old Ports, based on Genette’s theorization of time order so as to determine the extent to which anachronism is used in two retrospective and prospective modes in this story. The main hypothesis of this study is that Samman’s short story, since it has many temporal inconsistencies so that the past, present and future intrude into one another, can be analyzed by Genette’s theories. The research, adopting an analytical-descriptive method, analyzes the inconsistencies between the time of the story and the time of the text to demonstrate that the author, using retrospective anachronism (in three forms: diegetic, non-diegetic, and a combination of these two) and prospective anachronism (diegetic and non-diegetic), breaks the linear time of the story. The story begins at a moment when the internal and subjective conflicts of the main character (the narrator) are highlighted. By exposing the inner world and the chaos of the protagonist, Samman invites the audience to read a moving, complex, and, sometimes, highly engaging story. She uses retrospective diegetic anachronism to depict the protagonist’s bitter memories of the fall of the West Bank and the defeat of 1967, while she uses non-diegetic anachronism to portray the Arab community’s negligence of the suffering of Palestinian people. Prospective anachronism is used to portray the predictions of the protagonist about the future of Arab societies. Since the story is based on the portrayal of the reminiscences of the protagonist, retrospective diegesis is highlighted.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghada al-Samman
  • Gérard Genette
  • Discourse Analysis
  • Chronological order
  • Flashback
ایگلتون، تری (1380)، پیش‌درآمدی بر نظریة ادبی، ترجمة عباس مخبر، تهران: مرکز.
تایسن، لوئیس، (1387)، نظریه‌های نقد ادبی معاصر، ترجمة مازیار حسن‌زاده و فاطمه حسینی، تهران: نگاه امروز.
تودورف، تزوتان (1379)، بوطیقای ساختارگرا، ترجمة محمد نبوی، تهران: آگه.
تولان، مایکل جی (1383)، «درآمدی نقادانه-زبان‌شناختی بر روایت»، ترجمة ابوالفضل حری، تهران: انتشارات بنیاد سینمایی فارابی.
جنیت، جیرار (1997)، خطاب الحکایة بحث فی المنهج، ترجمه محمد معتصم وعمر حلّی وعبدالجلیل الأزدی، الطبعة الثانیة، القاهرة: المجلس الأعلی للثقافة.
حبیبی، علی اصغر (1393)، «بررسی سه مؤلفة زمانی: نظم، تداوم، و بسامد در رمان ذاکرة الجسد اثر احلام مستغانمی (بر اساس نظریة روایی ژرار ژنت)» زبان و ادبیات عربی، ش10، صص 29-61.
درودگریان، فرهاد، زمان‌احمدی، محمدرضا، حدادی، الهام (1390)، «تحلیل زمان روایی از دیدگاه روایت‌شناسی بر اساس نظریّة ژنت در داستان بی‌وتن اثر رضا امیرخانی»، سبکشناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال چهارم، ش سوم، صص 127-138.
رسولی، حجت، شکوه السادات حسینی وعلی عدالتی نسب (1392)، «تحلیل زمان روایی رمان النهایات عبدالرحمن منیف بر اساس دیدگاه زمانی ژرار ژنت»، لسان مبین، دورة 4، ش 12، صص 107- 127.
ریمون کنان، شلومیت (1387)، «روایت داستانی: بوطیقای معاصر»، ترجمة ابوالفضل حری، هنر، ش 53، صص 8-27.
السمان، غادة (1992)، رحیل المرافئ القدیمة، الطبعة السابعة، انتشارت غادة السمان.
وحید شمشیری (1393)، «بررسی زمان روایی در چهار رمان معاصر فارسی بر اساس نظریۀ ژرار ژنت (سال بلوا، سنگ صبور، عزاداران بَیَل و شبِ هول)»، استاد راهنما: دکتر علیرضا محمودی، دانشگاه زابل، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.
غلامحسین‌زاده، غلامحسین، طاهری، قدرت‌الله، رجبی، زهرا (1386)، «بررسی عنصر زمان در روایت با تاکید بر حکایت اعرابی و درویش در مثنوی»، پژوهش‌های ادبی، سال چهارم، ش 16، صص 199-217.
قاسمی‌پور، قدرت (1387)، «زمان و روایت»، نقد ادبی، ش 1، صص 123-144.
القصراوی، مهما حسن (2004)، الزمن فی الروایة، ط1، المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
لوته، یاکوب (1386)،  مقدمه‌ای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمة امید نیک‌فرجام، تهران: مینوی خرد.
یعقوبی، رؤیا (1391)، «روایت‌شناسی و تفاوت میان داستان و گفتمان (بر اساس نظریات ژرار ژنت)»، پژوهش‌نامة فرهنگ و ادب، ش 13، صص 289-311.
یوسف‌آبادی، فائزه عرب (1394) «بررسی تقابل زمان روایی و زمان متن در حکایت‌های گلستان»، متن پژوهی ادبی، دورة 19، ش 66، صص 65-90.