مکان و کارکردهای معنایی آن در اشعار یحیی سماوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه مازندران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ‌ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه مازندران

چکیده

مکان یکی از مهم‌ترین عناصر کلی شعر است که عناصر دیگر شعر در آن نهفته و نزد بسیاری از شاعران حضوری قوی دارد، به‌طوری که بخشی از زندگی آن‌ها را تحت‌تأثیر خود قرار داده است. شاعران مقاومت با توجه به این عنصر، علاقه زیادی به بهره‌گیری از آن در اشعار خود نشان داده‌اند که این امر، تا حدود زیادی به عواطف و احساسات‌شان نسبت به آن مکان خاص و یا شناخت آن‌ها نسبت به هویّت ملی‌شان ارتباط دارد. زیرا شعر شاعران مقاومت بازتاب حوادث واقعی زندگی و جامعه آن‌ها بوده و چون خودشان دشواری‌های ناشی از مقاومت در برابر ظلم و استبداد را از عمق جان درک کرده‌ و با دشواری‌های تبعید و تعقیب و جایجایی مداوم روبرو بوده‌اند، عنصر مکان در شعرشان جایگاه برجسته‌ای دارد، یحیی سماوی شاعر معاصر عراقی، از پیشگامان شعر عربی و یکی از رزمنده‌های انتفاضه مردم جنوب عراق علیه نظام بعثی در سال 1991م بود که از آن زمان تاکنون درنتیجه موضع سیاسی خود، سال‌ها در تبعید و به دور از میهن خود زیسته است، از همین جهت مکان در شعر وی از اهمیت بالایی برخوردار است. این پژوهش با تکیه بر روش وصفی- تحلیلی، به بررسی مکان و کارکردهای معنایی آن در شعر شاعر مقاوم عراقی، یحیی سماوی می‌پردازد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که یحیی سماوی که از بارزترین شاعران معاصر عربی است، اهتمام ویژه‌ای به مکان داشته و این عنصر مجموعه‌های شعری سماوی را از وجوه مختلفی تحت‌تأثیر قرار داده است. حضور شاعر در دوران حکومت بعث عراق در میهنش و مهاجرت از آن و سپس اشغال عراق توسط آمریکایی‌ها، سبب گردید سماوی توجه ویژه‌ای به عراق و شهرهای آن داشته باشد. هدف یحیی سماوی در اشاره به این مکان‌ها، کارکردهای مختلفی چون ابراز عشق، دلتنگی، نفرت و مرثیه‌سرایی برای آن‌ها، بوده و تلاش کرده است تا از این طریق هویت ملی و عواطف و احساسات شخصی‌اش را به تصویر بکشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Locales and Their Implications in the Poetry of Yahya al-Samawi

نویسندگان [English]

  • Mehdi Shahrokh 1
  • Hamideh Faghih Abdolahi 2
1 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Mazandaran
2 M.A. Graduate in Arabic Language and Literature, University of Mazandaran
چکیده [English]

Locale is one of the most important elements of poetry. In resistance literature, places have different semantic functions, depending on the emotions of the writer towards those places. These places are sometimes reminiscent of nostalgic childhood memories and a relief from the current pain and alienation, and sometimes express the poet’s intense interest in or hatred for the characters or events that are related to these places. Because resistance poets reflect the actual events of their lives and societies, and as they themselves have deeply felt the difficulties of resisting oppression and tyranny and have faced the difficulties of exile and persecution, the element of locale is prominent in their poetry. Yahya al-Samawi, a contemporary Iraqi poet, was one of the pioneers of Arabic poetry and one of the members of the Intifada in southern Iraq against the Baathist regime in 1991. Since then, as a result of his political stance, he has lived far from his homeland in exile. His experiences during the Iraqi Baath regime and his emigration followed by the occupation of Iraq by Americans led al-Samawi to pay special attention to Iraq and its cities. Therefore, the element of place is of great importance in his poetry. He consciously makes use of places in his poems to express different feelings such as love, homesickness, hatred, and praise, to recall his good memories and heal his pains, and to resist the oppressors and liberate his homeland. Therefore, this paper adopts a descriptive-analytical method to examine this element and its implications in his poetry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semantic function
  • Locale
  • Yahya al-Samawi
  • Resistance literature
  • Contemporary Arabic poetry

مراجع

منابع

اعتمادی، محمد، ولد نیک، مراد علی (1394)، «نقد جامعه اشغال‌شده عراق در شعر یحیی سماوی»، همایش ملی ادب مقاومت و هنر.
آباد، مرضیه، بلاوی، رسول (1391)، «دلالات الألوان فی شعر یحیی السماوی»، مجله إضاءات نقدیة فی الأدبین الفارسی والعربی، دوره 2، شماره 8.
ــــــــــــــ (1391)، «موتیف ابوذر غفاری در شعر یحیی سماوی». پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، دورة 2، ش 4.
باقری، بهنام (1390)، «دراسة أسلوبیة فی شعر یحیی السماوی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، یحیی معروف، دانشگاه رازی کرمانشاه.
بدوی، محمد جاهین (2010)، تجربة العشق والاغتراب فی دیوان قلیلک لا کثیرهن، دمشق: دار الینابیع.
بلاوی، رسول (1391)، توظیف الموتیف فی شعر یحیی السماوی، رساله دکتری، مرضیه آباد، دانشگاه فردوسی مشهد.
بلاوی، رسول و علی خضری و مرضیه آباد (1393)، «موتیف استدعاء الشخصیات التراثیة فی شعر یحیی السماوی»، ادب عربی، ش 1.
بلاوی، رسول، آباد، مرضیه، طالب‌زاده، عباس، عرب، عباس (1391) «موتیف الاغتراب فی شعر یحیی السماوی»، دراسات فی العلوم الإنسانیة، ش 3.
بلاوی، رسول، آباد، مرضیه (1392)، «موتیف رود و دریا در شعر یحیی سماوی»، دراسات فی العلوم الإنسانیة، دوره 20، ش 1.
ــــــــــــــ (2013)، «استدعاء شخصیة الإمام الحسین (ع) فی شعر یحیی السماوی»، مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، دوره 9، شماره 27.
ــــــــــــــ (2012)، «استدعاء المدن فی شعر یحیی السماوی»، نقد وادبیات تطبیقی (پژوهش‌های زبان و ادبیات عربی)، دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه رازی کرمانشاه، سال 2،  ش 6، صص 121-136.
الثبیتی، جریدی المنصور (1992)، شاعریة المکان، المملکة العربیة السعودیة: شرکة دار العلم للطباعة والنشر.
جباری، لیلا (1390)، «بازتاب مفاهیم مقاومت در اشعار یحیی السماوی»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، عبدالأحد غیبی. دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
حاجی‌زاده، مهین، ابهن، محدثه (1391)، «نقش قرآن و میراث دینی در اشعار استعمارستیز یحیی سماوی»، مطالعات ادبی و متون اسلامی، دورة 1، ش 3.
حبیبی، رعنا سادات (1387)، «تصویرهای ذهنی ومفهوم مکان»، هنرهای زیبا، ش 35، صص 39-50.
سرمک حسن، حسین (2010)، إشکالیة الحداثة فی شعر الرفض والرثاء: یحیی السماوی أنموذجاً، دمشق: دار الینابیع.
حیدری، رضا (1392)، «جلوه‌های مقاومت در اشعار یحیی سماوی»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، صغری فلاحتی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی تهران.
خانی، سامان (1394)، «بررسی تطبیقی عشق در اشعار یحیی سماوی و احمد عزیزی»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، یحیی معروف، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی کرمانشاه.
رجبی، فاطمه (1392)، «وام‌گیری از قرآن کریم در دیوان‌های شاهدة قبر من رخام الکلمات و نقوش علی جذع نخلة اثر یحیی السماوی»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، یحیی معروف، دانشگاه رازی کرمانشاه.
زهران، حامد عبدالسلام (1987)، قاموس علم النفس، ط 2، القاهرة: عالم الکتب.
السماوی، یحیی، (1997)، هذه خیمتی فأین الوطن، استرالیا، ملبورن: مطبوعات R.M.Gregory.
ــــــــــــــ (2003)، زنابق بریة، استرالیا ادیلاید: د.نا.
ــــــــــــــ (2004)، الأفق نافذتی، استرالیا ادیلاید: د.نا.
ــــــــــــــ (2005)، نقوش علی جذع نخلة، استرالیا سیدنی: منشورات مجلة کلمات.
ــــــــــــــ (2009)، شاهدت قبر من رخام الکلمات، ط 2، دمشق:التکوین.
ــــــــــــــ (2010)، لماذا تأخرت دهراً، دمشق: دارالینابیع.
شرتح، عصام (2010)، موحیات الخطاب الشعری، دراسة فی شعر یحیی السماوی، دمشق: دار الینابیع
العمیری، أمل بنت محسن سالم رشید (2006)، المکان فی الشعر الأندلسی عصر ملوک الطوائف رسالة دکتوراه، مصطفی حسین عنایة، المملکة العربیة السعودیة، کلیة اللغة العربیة بجامعة أم القری.
غالب، هلسا (1989)، المکان فی الروایة العربیة، دمشق: دار ابن هانیء.
الغرباوی، ماجد (2010)، تجلیات الحنین فی تکریم الشاعر یحیی السماوی، الجزء 1 و2، دمشق: دار الینابیع.
غیبی، عبدالأحد، جباری، لیلا (1393)، «یحیی سماوی مظهر آمریکاستیزی در شعر معاصر عراق»، نقد ادب معاصر عربی، سال 4، ش 8 پیاپی.
القرنی، فاطمة (2008)، الشعر العراقی فی المنفی السماوی نموذجاً، الریاض: مؤسسة الیمامة الصحیفة.
محسنی، بلاسم (1392ش)، «التناص القرآنی فی شعر یحیی سماوی»، انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، ش 27.
معروف، یحیی، باقری، بهنام (1436)، «المعجم الشعری عند یحیی السماوی دیوان نقوش علی جذع نخلة نموذجاً»، اللغة العربیة وآدابها، السنة 11، العدد 2، صص 329-365.
ــــــــــــــ (2012)، «عناصر الموسیقی فی دیوان نقوش علی جذع نخلة لیحیی السماوی»، دراسات فی اللغة العربیة وآدابها، دانشگاه سمنان، دوره 3، ش 9.
ممتحن، مهدی، رجبی، مسلم (1392)، «نوستالژی فلسفه در شعر ابو العلاء معرّی و عطار نیشابوری»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال هفتم، ش 25، صص 161-178.
نظری، علی، میرزایی الحسینی، سیدمحمود، عزیزی، نعمت (1389)، «اشغالگری در شعر امروزین عراق (از سال 2003م تا سال 2010م)»، انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، دورة 6، ش‌ 16.
نعمتی، فاروق (1394)، «توظیف الفکاهة فی شعر المقاومة المعاصر شعر یحیی السماوی أنموذجاً»، همایش ملی ادب مقاومت و هنر.
ادب عربی
دوره 12، شماره 4
اسفند 1399
صفحه 121-142

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 21 مرداد 1397
  • تاریخ بازنگری: 02 اسفند 1399
  • تاریخ پذیرش: 02 اردیبهشت 1399
  • تاریخ اولین انتشار: 01 اسفند 1399

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار