نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی

چکیده

در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی مبتنی بر مطالعۀ کتابخانه­ای انجام گرفته است، در پی آنیم تا موارد تشابه یا تفاوت دو شاعر شهیر مدیحه­گو در ادب فارسی و عربی یعنی انوری و متنبی را در زمینۀ مدح و اغراض آن بکاویم تا ضمن تحلیل گونه­ها و دسته­بندی­های اغراض مدح، زبان و بلاغت این دو شاعر را نیز بنا به روش تطبیقی بسنجیم. در شعر انوری تأکید بر جلد اول قصاید و در شعر متنبی تأکید بر قصایدی است که در مدح سیف­الدوله سروده شده است. پس از بررسی دریافتیم که ویژگی‌هایی همچون طلب دهش، کیاست، دلاوری و بخشندگی از وجوه تشابه و مواردی همچون انجام اعمال صالحه، دادگری، حُب ذات، فروتنی، حکمت­ورزی و ستایش کوشک ممدوح از موارد تفاوت دو شاعر است. یکی از وجوه تفاوت عمدۀ هر دو شاعر در این است که متنبی از بلندهمتی و مناعت طبع بالاتری برخوردار است و در قسمت اعظم مدایح خود، به خودستایی پرداخته است. تحلیل این مشترکات و افتراقات از اهداف این پژوهش تطبیقی است که چارچوب نظری آن بر مکتب امریکایی ادبیات تطبیقی استوار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Anvari and Motanabbi’s Purposes of Praise in Their Poetry

نویسندگان [English]

  • Amirabas Azizifar 1
  • Majid Mohammadi 2

1 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Razi University

2 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Razi University

چکیده [English]

Eulogy is one of the oldest and most frequent themes of poetry in Persian literature. Indeed, it can be considered as a fundamental theme that arose at the beginning of the formation of poetry. Originally, it comes from Arabic literature. In eulogy, the purpose of the poet is to praise a person to expresses his or her request to that person. Eulogy is a literary genre that, due to exaggerated descriptions of some poets, is criticized for exploiting literature. However, it should be noted that it has goals other than receiving rewards, gaining reputation, and so on in the works of some poets. Anvari is one of the most outstanding Persian poets who is considered as one of the prophets of Persian poetry. Anvari’s divan (poetry collection) consists of two volumes and the first volume includes eulogies. Abu Tayyeb Mutanabbi is one of the most renowned Arabic poets and, like Anvari, is considered as one of the prophets of Arabic poetry. He has written odes in praise of Seif-o-Doleh. This article, which is a descriptive-analytical study, aims at comparing the first volume of Anvari’s divan with Mutanabbi’s odes in the framework of American comparative literature. It tries to compare them in terms of their purpose of praise and their rhetoric. The findings reveal that there are similar themes such as bravery and generosity in their poetry. However, they differ from each other in that Anvari praises the appearance, the estate, and other worldly belongings of the object of his praise, while such praise is cannot be found in Mutanabbi’s poetry. Besides, has a high self-respect and shows great arrogance in the major parts of his poetry. Thus, the most important difference between them is Mutanabbi’s narcissism. The analysis of these commonalities and differences is one of the objectives of this comparative research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anvari
  • Mutanabbi
  • Eulogy
  • Comparative literature
  • Arabic poetry
  • Persian poetry
قرآن کریم.
انوری، علی بن محمد (1376)، دیوان (جلد اول: قصاید)، به کوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران: علمی فرهنگی.
ایرانمنش، مریم (1389)، «قصاید مدحی خاقانی»، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی کرمان، ش 27، صص 18-1.
پورامن، علی (1388)، «مدح و قدح در ادب فارسی»، آموزش زبان و ادب فارسی، دورة 22، ش 3، صص 10-4.
حسین، طه (1962)، مع المتنبی، مصر: دارالمعارف.
حیدری، علی (1384«مدح‌گریزی، فلسفۀ تجدید مطلع خاقانی»،دانشکدة علوم انسانی دانشگاه سمنان، ش 11، صص 101-112.
رفیعی، یدالله، رضایی، رمضان (1393)، «تجلی مضامین کلام امام علی (ع) در شعر متنبی»، پژوهش‌نامة علوی ، سال 5، ش 1، صص 47-65.
زیدان، جرجی (1333)، تاریخ تمدن اسلام، ترجمة جواهر کلام، تهران: امیرکبیر.
شبلی نعمانی (1327)، شعر العجم، ترجمة محمدتقی فخرداعی گیلانی، تهران: ابن­سینا.
شجاعیان­پور، ولی­الله (1379)، «مضامین قرآنی در حکم و امثال متنبی»، زبان و علوم قرآنی، ش 1 و 2، صص 1-9.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1389)، مفلس کیمیا فروش؛ نقد و تحلیل شعر انوری، تهران: سخن.
شهیدی، سید­جعفر (1350)، «تطور مدیحه‎سرایی در ادبیات فارسی تا قرن ششم»، درنامۀ مینوی (مجموعۀ سی و ‎هشت گفتار در ادب و فرهنگ ایرانی، زیر نظر یغمایی، افشار با همکاری روشن)، تهران: کاویان.
شیخلووند، فاطمه (1389«مدح ناب در ادبیات عرب صدر اسلام و شاعران برگزیدة سبک خراسانی»، ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد، سال ششم، ش 25، صص 17-196.
عنصرالمعالی، قابوس بن وشمگیر (1381)، گزیدة قابوس­نامه، به کوشش غلامحسین یوسفی، تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
الفاخوری، حنا (1361)، تاریخ ادبیات عربی، ترجمة عبدالمحمد آیتی، تهران: توس.
قیس رازی، شمس­الدین محمد (1373)،  المعجم فی معاییر اشعار العجم، به کوشش سیروس شمیسا، تهران: فردوس.
متنبی، ابوطیّب (2000)، دیوان، بیروت: دار صادر.
 ______ (2007)، دیوان، به شرح عبدالرحمن البرقوقی، بیروت: دارالکتاب العربی.
محبتی، مهدی (1382)، سیمرغ در جستجوی قاف، تهران: سخن، چاپ دوم.
ممتحن، مهدی، شریفی­راد، سمانه (1390)، «مدح در شاعرا متنبی و حافظ»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال پنجم، ش 20، صص 137-149.
الهاشمی، احمد (1389)، جواهرالبلاغة، تهران: الهام.
وزین‌پور، نادر (1374)، مدح، داغ ننگ بر سیمای ادب فارسی، تهران: معین.