نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فاطمه تنها ¹
• مهین حاجی زاده ²
• ابوالحسن امین مقدسی ³
• عبدالاحد غیبی ⁴

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

² دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی اذربایجان

³ استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

⁴ استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

رهیافت نشانه­شناسی مایکل ریفاتر یکی از رویکردهای نقد ادبی دوران معاصر است که بر ساختارگرایی و واکنش خواننده متکی است و در پیِ بررسی ارجاع نشانه­ها به یکدیگر در درونِ متن برای ایجاد شبکه­ای به­هم پیوسته از نشانه­هاست و چهار­چوب منسجمی را برای نقد و تحلیل شعر ارائه می­کند. اساس این نظریه کشف شبکه­ معنایی شعر بر پایه تفسیر بر اساس توانش ادبی خواننده است و می­کوشد خاستگاه متن را از طریق زیر­­انگاشت­هایی که در متن گسترده­اند، شناسایی کرده و بر انسجام درونی متن علی­رغم وجود دگر­سانی­های زبانی که از طریق عبور از خوانش اکتشافی به خوانش پس­کنشانه نمودار می­شوند دست یابد. پژوهش حاضر با تکیه بر رویکرد نشانه­شناختی در صدد است فرآیند­های نشانه­پردازی قصیده «خُذ وردةَ الثَّلج خُذ القیروانیة» سعدی یوسف، شاعر معاصر عراقی را بر اساس نظریه ریفاتر تحلیل و بررسی نماید تا به لایه­های پنهان متن، ایدۀ محوری و رابطۀ بینامتنی آن با دیگر متون دست یابد. خوانش اکتشافی این قصیده بیانگر روایتی دراماتیک از روح رنجیدة شاعر و سفر با قطار به دور دست­ها و سرزمین‌هایی است که مقصدی نهایی ندارند و او را از وطنش دورتر می­کند. اما خوانش پس­کنشانه نشان می­دهد شعر دارای پنج انباشت و منظومه­ی توصیفی است که بیانگر فضای فکری مسلط و حاکم بر قصیده است. نگارندگان با گذر از سطح محاکاتی به سطحی بالاتر، با یافتن رمزگان­های موجود در آن و نیز عناصر غیر­دستوری و نشانه­پردازیِ هر یک از آن‌ها، به تبیین موضوع اصلی (هیپوگرام) و اثر ساختار معنایی متن (ماتریس) دست یافته­اند. تحلیل این قصیده نشان می­دهد که محصول بسط ماتریس­های متعددی چون یأس و اندوه، تبعید و غربت، عشق به وطن، اختناق و خفقان، سلطه یافتن بیگانگان بر وطن شاعر، دعوت به مبارزه و رستاخیزی، ترسیم چهرة به غارت رفتة عراق و مأیوس شدن از اوضاع حاکم است.

کلیدواژه‌ها

• نشانه‌شناسی
• مایکل ریفاتر
• سعدی یوسف
• خُذ وردة الثلج خُذ القیروانیة
• ماتریس

عنوان مقاله [English]

The Application of Michael Rifatter’s Semiotic Theory in the Analysis of the Poem “Khoz Vardat al-Salje Khoz al-Kairouaniat” by Saadi Yousef

نویسندگان [English]

• Fatemeh Tanha ¹
• Mahin Hajizadeh ²
• Abolhasan Amin Moqaddasi ³
• Abdolahad Gheibi ⁴

¹ Ph.D. Candidate in Arabic Language and Literature, Azarbaijan Shahid Madani University

² Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Azarbaijan Shahid Madani University

³ Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Tehran

⁴ Professor, Department of Arabic Language and Literature, Azarbaijan Shahid Madani University

چکیده [English]

Michael Rifatter’s semiotics is one of the approaches of literary criticism of the contemporary era. It offers a coherent framework for critique and analysis of poetry. The bases of this theory are the discovery of the semantic network of poetry based on interpretation according to the reader’s literary ability and trying to discover the origin of the text by passing from heuristic reading to interpretive reading. This study tries to analyze the semiotic processes of Saadi Yousef’s poem “Khoz Vardat al­-Salje Khoz al-Kairouaniat” based on Rifatter’s semiotic theory in order to reach the hidden layers of the text. The heuristic reading of this poem expresses the dramatic story of the poet’s grieving soul as he is on a train which journeys to distant lands and takes him farther away from his homeland. But the retroactive reading of the poem shows that it has five accumulations and a descriptive system. By going from the quote level (appearance) to the higher level, by finding the codes in the poem as well as the ungrammaticalities and semiotics for each of them, the authors have found explanation for the main subject (hypogram) and the effect of the semantic structure of the text (matrix). The analysis of this poem shows that it is the product of expanding several matrices such as despair and sorrow, exile and homesickness, love for the homeland, oppression and repression, domination of foreigners over the poet’s homeland, invitation to fighting back, portraying the plundered Iraq, and disappointment with the present situation.

کلیدواژه‌ها [English]

• Semiotics
• Michael Rifatter
• Saadi Yousef
• Khoz Vardata al-Salje Khoz Al-Kairouaniat
• Matrix