نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

عاطفه از عناصر مهم سازندۀ شعر است که دیگر عناصر باید در خدمت آن باشد، از جمله تصویر که ارزش آن در بار عاطفی آن است. أدونیس، شاعر بزرگ نوپرداز معاصر عرب، دائم دغدغة مسائل انسانی را دارد که تجربه‌ها و روابط عاطفی از مهم‌ترین مقوله‌های آن است، بنابراین نوع‌دوستی از جایگاه والایی در اشعار وی به‌ویژه اشعار فلسطینی‌اش برخوردار است. از طرفی دیگر اشعارش مشحون از تصاویر شاعرانه است؛ تصاویری که علی‌القاعده در انتقال عواطف شعری ایفای نقش می‌کند. حال این مقاله در پی پاسخ به این سؤال است که اشعار فلسطینی أدونیس - به‌عنوان نمونه‌ای بارز از کل اشعار وی - تا چه میزان از عاطفه بهره‌مند است و تصاویر تا چه میزان در انتقال آن نقش داشته است. بررسی این مسئله از آنجا اهمیت می‌یابد که برخی ناقدان، عاطفه در شعر أدونیس را کم‌رنگ ارزیابی کرده‌اند و از طرفی در مورد تصویرپردازی‌های شاعرانة أدونیس اتفاق‌نظر وجود دارد. به این منظور عواطف یأس، امید، عشق، غم و اندوه در این اشعار بررسی و در خلال آن‌ها تصاویر استخراج شد تا میزان هم‌سویی عاطفه با تصویر تبیین شود. بررسی‌ها نشان داد که اشعار فلسطینی أدونیس مانند بسیاری از اشعار نویِ دیگر برخوردار از عواطف ژرف و اصیل است و از آن‌جا‌ که احساس و تفکر شاعر در‌هم آمیخته است و مانند دیگر اشعار رمانتیک و کلاسیک مبالغه‌آمیز نیست، کم‌رنگ و مبهم به‌نظر می‌رسد، در حالی‌که شاعر به‌مدد تصاویر، به‌ویژه تصاویر نمادین چون رمز و اسطوره که نیازمند واکاوی‌های بیش‌تر است، تجربه‌های عاطفی انسانی را که سرچشمة تمام آن‌ها عشق به وطن و هم‌نوعانش است، در ورای خود منتقل می‌کند و بیدار‌سازی وجدان ملت عرب و کاشتن امید به تحول را در دل آنان در پی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Imagery in Conveying Emotion in Adonis’ Palestinian Poetry

نویسندگان [English]

  • Hojjat Rasouli 1
  • Sheler Ahmadi 2

1 Professor, Department of Arabic Language and Literature, Shahid Beheshti University

2 Ph.D. Candidate in Arabic Language and Literature, Shahid Beheshti University

چکیده [English]

Emotion is an important element in poetry. Other elements including imagery must be at its service, since their value is due to emotion. Adonis, as one of the most innovative contemporary Arab poets, is concerned with humanitarian affairs and problems. Love for the homeland and brotherhood are of great importance in his poetry, especially in his Palestinian poems. On the other hand, his poetry is full of poetic imagery. The question raised here is to what extent the Palestinian poems of Adonis, as a sample of all his poems, carry emotions and to what extent the images in his poems can convey these emotions to the reader. The analysis of this hypothesis is important because some of the critics believe that Adonis’s poetry lacks emotion. On the other hand, there is a consensus on the poetic imagery of Adonis. Thus, this article analyzes the emotions of hope, despair, love, sadness and sorrow in the Palestinian poetry of Adonis, and studies their correspondence to the images of the poetry. The results demonstrate that Adonis’ poems, like other modern poems, have deep and original emotions, and that since the poet’s emotions and thought are intertwined, not exaggerated like romantic and classic poets, these emotions seem intangible and ambiguous. Adonis, using imageray, especially symbolic ones like mystery and myth which need more analysis, conveys human emotional experiences, the source of all of which is love for the homeland and fellow human beings. This results in awakening the conscience of the Arab people and inspires them with hope.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adonis
  • Emotion
  • Imagery
  • Palestinian poems
  • Contemporary Arabic poetry
أدونیس (1996)، دیوان الحصار، بیروت: دارالآداب، الطبعة الثانیة.
ــــــــــــــ (1988)، دیوان المسرح والمرایا، بیروت: دارالآداب.
ــــــــــــــ (1986)، زمن الشعر، بیروت: دارالفکر.
ــــــــــــــ  (۱۳۸۸)، متن قرآنی و آفاق نگارش، ترجمة حبیب‌الله عباسی، تهران: سخن.
أبو‌علی، رجاء (2006)، الأسطورة فی شعر أدونیس، دمشق: التکوین للطباعة و‌النشر و‌التوزیع.
اسوار، موسی (1391)، از سرود باران تا مزامیر گل سرخ؛ پیشگامان شعر امروز عرب، تهرا:، سخن، چاپ دوم.
اسماعیل، عزّالدین (1966)، الشعر العربی المعاصر؛ قضایاه و‌ظواهره الفنیة و‌المعنویة، بیروت: ‌دارالثقافة.
امیدیان، مرتضی (1388)، هویّت از دیدگاه روان‌شناسی، یزد: دانشگاه یزد.
أمین، أحمد (1967)، النقد الأدبی، بیروت: دار الکتب العربی، الطبعة الرابعة.
پورنامداریان، تقی (۱۳۸۱)، سفر در مه، تهران: نگاه، ویراست جدید.
جودت، فخرالدین (1997)، «أدونیس هاجس البحث و‌التأویل عن الحداثة شعراً و‌نثراً»، مجلة الفصول، القاهرة، المجلد السادس‌عشر، خریف، العدد 2، 182-190.
جیدة، عبدالحمید (1980)، الإتجاهات الجدیدة فی الشعر العربی المعاصر، بیروت: مؤسسة نوفل.
الجیّوسی، سلمی الخضراء (2001)، الإتجاهات و‌الحرکات فی الشعر العربی الحدیث، ترجمة عبدالواحد لؤلؤة، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و‌النشر.
الحکیم، سعاد (۱۹۸۱)، المعجم الصوفی؛ الحکمة فی حدود الکلمة، بیروت: دار ندوة.
درویش، أسیمة (1997)، تحریر المعنی: دراسة فی دیوان أدونیس «الکتاب1»، بیروت: دارالآداب.
رحیمی، مصطفی (1350)، یأس فلسفی، تهران: نیل، چاپ سوم.
ریو، جان مارشال (1386)،انگیزش و هیجان، ترجمۀ یحیی سیّد‌محمدی، تهران: ویرایش.
زرقانی، سید مهدی (1387)، چشم‌انداز شعر معاصر ایران، تهران: ثالث، چاپ سوم.
زغریت، خالد (2008)، «جمالیات البیت فی شعر أدونیس»، المعرفة، السنة 46، العدد 533، صص 319-331.
ستاری، جلال (1377)، پژوهشی در قصه یونس و ماهی، تهران: مرکز.
سلیمان، خالد (1376)، فلسطین و شعر معاصر عرب، ترجمۀ شهره باقری و عبدالحسین فرزاد، تهران: چشمه.
السواح، فراس (1996)، مغامرة العقل الأولی (دراسة فی الأسطورة سوریا، أرض الرافدین)، دمشق: دار‌علاء‌الدین، الطبعة إحدى‌عشر.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1387)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن، چاپ پنجم.
شوالیه، ژان (1378)، فرهنگ نمادها: اساطیر، رویاها، رسوم، ایماء و اشاره، اشکال و قوالب، چهره‌ها، رنگها، اعداد، ترجمة سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
طنّوس، جان نعّوم (2009)، صورة الحبّ فی الشعر العربی الحدیث، بیروت: دار‌المنهل اللبنانی.
عباس، إحسان (1384)، الإتجاهات الشعر العربی المعاصر، ترجمۀ حبیب‌الله عباسی، تهران: سخن.
عباس‌زاده، اکبر، عباسی، مهدی (1384)، «هویّت ملّی و جهانی‌شدن»، مجموعه مقالات همایش ملّی هویّت ملّی و جهانی‌شدن، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعة علوم انسانی.
عرب، عباس (1383)، أدونیس در عرصۀ شعر و نقد معاصر عرب، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
عرفات الضاوی، احمد (1384)، کارکرد سنت در شعر معاصر عرب، ترجمة سید حسین سیدی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
عشری‌زاید، علی (۱۹۹۷)، استدعاء الشخصیات التراثیة فی الشعر العربی المعاصر، القاهرة: دار الفکر العربی.
عوض، ریتا (1974)، «أسطورة الموت و‌الإنبعاث فی الشعر العربی الحدیث»، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد به‌راهنمایی خلیل حاوی، دانشگاه آمریکایی بیروت.
غنیمی‌هلال، محمد (1997)، النقد الأدبی الحدیث، قاهرة: دار نهضة مصر.
فروم، اریک (1368)، انقلاب امید، ترجمۀ مجید روشنگر، تهران: مروارید.
ــــــــــــــ (۱۳۶۶)، زبان از یاد رفته، ترجمة ابراهیم امانت، تهران: مروارید، چاپ چهارم.
فتوحی، محمود (1386)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
کاسیرر، ارنست (1387)، فلسفه‌ی صورت‌های سمبلیک، ترجمۀ یدالله موقن، تهران: هرمس.
همیلتون، ادیت (1383)، سیری در اساطیر یونان و رم، ترجمۀ عبدالحسین شریفیان، تهران: اساطیر، چاپ دوم.