نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شیراز

چکیده

به کارگیری تمهیدات داستانی در شعر، غالباً در راستای تقویت سطحِ شکلی و فرم اشعار و با هدف انتقال لایه­های ژرف دلالت­های معنایی از طریق عادت­زدایی در نگاه و ذهن خواننده صورت می­گیرد. این ترفند، از مهمترین مؤلفه­های عینی در اندام­وارگی متن و ساختمان سروده­های عبدالوهاب بیاتی، شاعر پرآوازة معاصر عربی است. بهره­گیری از شگردهای روایت و به کار بستن خلاقانة تمهیدات داستان­پردازی، ساختاری مبتکرانه و پیچیدگی ابهام­آفرینی را به بافت روایی و ساخت زبانی چکامة «سمفونی کولی» اثر عبدالوهاب بیاتی بخشیده که پتانسیل تفسیر و تأویل­پذیری شعر را افزون­تر کرده است. ترکیب­بندی روایت سمفونی کولی در دو بخش طراحی و مهندسی شده، به گونه­ای که بخش دوم، چرایی رخدادها و ابهامات بخش نخست را پاسخگو و روشنگر است. این پژوهش کوششی در بررسی و بازشناسی عناصر روایت، در بافتار داستانیِ چکامة سمفونی کولی، به هدف دستیابی به زیباشناختی عناصر روایی شعر و چگونگی استفادة شاعر از ابزارها و فضاهای تکنیکی و هنری روایت در این سروده است. نتایج برآمده از پژوهش حاضر نشان می­دهد که هرچند تمام سازه­های بوطیقای روایت با چکامة سمفونی کولی هم­پوشانی ندارد، روایت­مندی این سروده، به شکلی درست، کارآمد و بسیار هنرمندانه صورت پذیرفته است. بیاتی در سمفونی کولی، به کمک عناصرِ زیبایی­سازِ بوطیقای روایت مانند پیرنگ، شخصیت، صحنه­پردازی، گفتگو، زاویة دید و درون­مایه کوشیده است با درهم آمیختن عین و ذهن و گذشته و حال در سطحی گسترده، از تصویر سرگردان و آشنای کولی، سمبلی غریب برای بازنمودِ سیمای انسان رنج­دیده در درازنای تاریخ و بازخوانی هویت گم­گشتة او بسازد و پیام حضوری باژگونه را در پهنة حیات برای انسانیت آواز دهد. بیاتی با فراخوانی اسطوره­ها و کهن­الگوها و به یاری شخصیت­های سمبلیک موجود در شعرش (کولی، باکره و کف­بین)، به روایت خود کیفیت رازآلودتر و شمول­پذیرتر می­بخشد و اندوه کولی را به اندوه همگانی تعمیم می­دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Poetics of Narrative in Abd al-Wahhab al-Bayati’s “Symphony of the Gypsy”

نویسندگان [English]

  • Davood Nejati 1
  • Seyed Fazlolah Mirghaderi 2

1 Ph.D. Candidate in Arabic Language and Literature, University of Isfahan

2 Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Shiraz

چکیده [English]

Narratives are widely employed in poetry in order to improve the formal structure and to convey deep layers of semantic connotations through defamiliarization in the reader’s mind. This scheme is one of the most prominent components in the integration and structure of Abd al-Wahhab al-Bayati’s poetry, the well-known contemporary Arab poet. Engaging narrative techniques and the creative use of storytelling has bestowed an ingenious composition and an ambiguous complexity to the narration and verbal construction of his work “Symphony of the Gypsy,” and this makes the poem potentially more interpretable and more decipherable. The narration of the poem is composed of two parts, of which the latter shines light on the questions and ambiguities aroused in the former. This study is aimed at reviewing the elements of narration in “Symphony of the Gypsy” in order to analyze the aesthetics of storytelling and the poet’s use of artistic devices in the poem. The results show that although the elements of narrative in “Symphony of the Gypsy” are not completely in line with the poetics of narration, the narrative of this poem has been constructed artistically. In “Symphony of the Gypsy,” Bayati has sought to depict the familiar wandering of a gypsy as a symbolic representation of pains of the mankind throughout the history. He does so by means of aesthetics of narrative poetry such as the plot, characters, visualizations, dialogues, perspective and the theme, through entangling the abstract and the concrete, through intertwining the past and the present. Summoning legends and archetypes, with the symbolic characters in his poem assisting him (including the gypsy, the virgin and the foreteller), Al-Bayati further mystifies and universalizes his narration, generalizing the gypsy’s sorrow to the collective grief.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Narrative poetics
  • Utopia
  • Symphony of the Gypsy
  • Abd al-Wahhab al-Bayati
ابراهیمی، مختار (۱۳۹۲)، «گرایش فمینیستی در شعر سیمین بهبهانی»، فصلنامة زن و فرهنگ، دانشگاه تهران، سال چهارم، ش شانزدهم، صص 69-81.
اخوت، احمد (1371) دستور زبان داستان، اصفهان: فردا.
باقی نژاد، عبّاس (1392)، «روایت شاعرانه و شعر روایی اخوان ثالث»، فصلنامة بهارستان سخن، دانشگاه خوی، سال دهم، ش 24، صص 217-236.
براهنی، رضا (1388)، قصه نویسی، تهران: نو.
البیاتی، عبدالوهاب (1995)، الأعمال الشعریّة، مجلّد 2، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
حاجی آقابابایی، محمّد رضا (1398)، روایت شناسی: نظریه و کاربرد، تهران: مهراندیش.
حسینی، مریم (1387)، «از رند حافظ تا کولی­سمین»، ماهنامة حافظ، دائرة المعارف ایران شناسی، ش 54، صص 35-38.
حمدانی، حمید (1991)، بنیة النص السردیّ (من منظور النقد الأدبی)، بیروت: المرکز الثقافیّ العربی للطباعة والنشر والتوزیع.
دهباشی، علی (۱۳۸۳)، زنی با دامنی شعر، تهران: نگاه.
رخشنده­نیا، اکرم، روشنفکر، کبری (1391)، «تحلیل عناصر داستان «الشاعر والملک الجائر» ایلیا ابوماضی»، لسان مبین، دانشگاه امام خمینی (ره) قزوین، سال چهارم، ش نهم، صص 105-119.
الفیصل، سمر روحی (2003)، الروایة العربیة: البناء والرؤیا، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
کالر، جاناتان (1382) نظریة ادبی، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: مرکز نشر.
کمری، علیرضا (1389)، درآمدی بر مطالعة نشانه شناختی روایت؛ مقوله­ها و مقاله­ها، بررسی ادبیات دفاع مقدس، به کوشش محمّد قاسم فروغی جهرمی، جلد اوّل، تهران: خانة کتاب و حفظ آثار و ارزش­های دفاع مقدس.
لیوینگستن، پیزلی (1384)، دانشنامه زیبایی شناسی «روایت» ، تهران: فرهنگستان هنر.
مرتضوی، سید جمال الدین (1388) «فرایند روایت در شعر اخوان»، فصلنامة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ش 14 و 15، صص 187-195.
مطیع، حسین (1397)، دانشنامة ادبیات جهان، قم: بوکتاب.
میرصادقی، جمال (1394)، عناصر داستان، تهران، سخن، چاپ نهم.
ــــــــــــــ (1382)، ادبیات داستانی،تهران: علمی، چاپ چهارم.
نامور مطلق، بهمن و دیگران (1393)، اسطوره و اسطوره شناسی نزد نورتروپ فرای، تبریز: چاپ نقش رنگ.
واعظ، سعید، آلبوغبیش، عبدالله (1392) «بوطیقای روایت در داستان یک سرخپوست در آستارا از بیژن نجدی»، ادب فارسی، دانشگاه تهران، دورة 3، ش 1، پیاپی 11.
یونسی، ابراهیم (1379)، هنر داستان نویسی، تهران: سهروردی.
یقطین، سعید (1997)، تحلیل الخطاب الروائی، بیروت: المرکز الثقافی العربی، الطبعة الثالثة.