نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

در هم شکستن مرز میان جهان واقعیت با خیال، شکستن مرز میان نویسنده و خواننده و در مجموع شکست و گسست روایی که ادبیات پست مدرن به ارمغان آورد، سبب شکل­گیری شکل خاصی از روایت­پردازی در رمان پسامدرن شد که به آن فراروایت می­گویند. نویسنده در این شیوه از روش­های رایج و مرسوم در رمان کلاسیک فاصله می­گیرید و اثری نوآورانه و هنجارشکنانه پدید می­آورد که با تعاریف شناخته شده رمان در تضاد است. در این نوع گرایش از رمان نویسی نحوه تعامل نویسنده با راوی، شخصیت، متن داستانی و جنبه زبانی کاملاً متفاوت است و همه عناصر رمان شرایط و تحولات عمیق اجتماعی را تداعی می­کند. آنچه در این میان جلب توجه می­کند روی آوردن رمان­نویسان عربی به این شویه در سال­های اولیه پیدایش و رواج این شیوه در رمان اروپایی است. با توجه به سرعت مدرنیته در دهه­های پایانی قرن بیستم در کشورهای عربی و همچنین همخوانی این شیوه داستانی با ادبیات کلاسیک عربی که در آن رابطه­ای زنده میان راوی و روایت­شنو برقرار است و معمولاً راوی تمایل به پنهان­کاری در داستان ندارد، این شیوه مورد توجه گرفت. با بررسی بیشتر تاریخ تطور رمان­نویسی عربی در دهه­‌های پایانی قرن بیستم شاهد استفاده این شیوه از جانب نویسندگان گمنامی هستیم که جایگاه ادبی آنها در پژوهش­های دانشگاهی و روایت­شناسی مغفول مانده است که از جمله آنها میلودی شغموم نویسنده اهل مغرب در رمان عین الفرس از این شیوه به گونه نوآورانه و نظام­مند است. در این مقاله، با استفاده از مهم‌ترین منابع نظری در خصوص شیوۀ فراروایت، تلاش می­شود به بررسی مهم‌ترین مؤلفه­های فراروایت و چگونگی کاربرد آن در این رمان پرداخته شود. نتیجه نشان می­دهد که شغموم در این رمان کوتاه، با ایجاد سازوکارهایی چون ورود نویسنده یا راوی در اثر، ارتباط با روایت‌شنو و بروز آمیختگی واقعیت و خیال یا داستان­وارگی و همچنین استفاده از صناعات داستان­نویسی، به خلق فرآیند فراروایت اهتمام ورزیده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Process of Meta-Narration in the Novel Ein Al-Fars, by the Melody Shaghmum

نویسندگان [English]

  • Shahram Delshad 1
  • Jaafar Tahmasbe 2

1 PhD Graduate in Arabic language and literature, Bu Ali Sina University

2 PhD student in Arabic language and literature, Shahid Madani University of Azerbaijan

چکیده [English]

The breaking of the fantasy world with reality, the breaking of the boundary between writer and reader, and in general the breakdown of narrative brought about by postmodern literature, led to the formation of a special form of narrative in the postmodern novel called metanarrative.  In this way, the author distances himself from the usual methods in the classic novel and creates an innovative and norm-breaking work that contradicts the well-known definitions of the novel. In this type of novel writing, the author's interaction with the narrator, character, narrative text and linguistic aspect is completely different, and all elements of the novel evoke deep social conditions and developments. What attracts attention in the meantime is the turn of Arab novelists to this method in the early years of the emergence and spread of this method in European novels. Considering the speed of modernity in the last decades of the twentieth century in Arab countries and also the compatibility of this narrative style with classical Arabic literature in which there is a living relationship between the narrator and the narrator and usually the narrator tends to hide in the story. No, this method was taken into consideration. A closer look at the history of the evolution of Arabic novelism in the last decades of the twentieth century shows the use of this method by anonymous writers whose literary position in academic and narrative research has been neglected, including the melodic melody of the Maghreb writer. In Ain al-Fars novel, this method is innovative and systematic. In this article, using the most important theoretical sources on the method of metanarrative, an attempt is made to examine the most important components of metanarrative and how it is used in this novel. The result shows that Shagham in this short novel, by creating mechanisms such as the entry of the author or narrator in the work, communication with the narrator and the fusion of reality and fantasy or storytelling, as well as the use of storytelling industries, try to create a metanarrative process. Is trained.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Melody Shaghmum
  • Faravarite
  • Ein Al-Fars
  • Postmodern
  • Artificial Novel
براهنی، رضا (1385)، آزاد خانوم و نویسنده­اش، تهران، کارون.
بهشتی، زهرا و همکاران (1397)، «تجلیات السرد البولیفونی فی روایة اعترافات کاتم الصوت لمؤنس الرزاز باعتباره مظهرا من مظاهر ما بعد الحداثة»، إضاءات نقدیة فی الأدبین العربی والفارسی، ش 31، صص 87-110.
ـــــــــــــ (1441)، «تمظهرات التشظی فی روایة أحیاء فی البحر المیت لمؤنس الرزاز»، دراسات فی السردانیة العربیة، ش 1، صص 1-29.
پاینده، حسین (1394الف)، نقد ادبی و دموکراسی، تهران، نیلوفر، چاپ سوم.
ـــــــــــــ (1394ب)، گفتمان نقد، تهران، نیلوفر چاپ سوم.
ـــــــــــــ (1381)، «سیمین دانشور: شهرزادی پسامدرن»، متن‌پژوهی ادبی، ش15، صص 57-82.
پژمان، هدی و محمدعلی محمودی (1396)، «شیوه­های بازتاب استراتژی روایی فرداستان در رمان پسامدرن فارسی»، مکتب­های ادبی، ش3، صص 67 ـ 98.
پیروز، غلامرضا و همکاران (1393) «فراداستان تاریخ نگارانه، مطالعه موردی: مارمولکی که ماه را بلعید»، ادب پژوهشی، ش 27، صص 163 ـ 186.
حاجی­زاده، مهین و شادی ابراهیمی (1397)، «تحلیل و بررسی جنبه­های فراداستانی رمان الفراشة الزّرقاء اثر ربیع جابر»، ادبیات داستانی، ش24، صص 67-80.
حمد، محمد (2011)، المیتاقص فی الروایة العربیة، حیفا، المجمع القاسمی للغة العربیة وآدابها.
شغموم، میلودی (1988)، عین‌الفرس، الرباط، دارالأمان.
شکریان، محمدجواد و همکاران (1395)، «کاربست مؤلفه‌های فراداستانی در داستان کوتاه مرثیه برای ژاله و قاتلش نوشتۀابوتراب خسروی»،  پژوهش ادبیات معاصر جهان، دورۀ 21، ش 1، صص 59- 74.
لاج، دیوید (1394)، رمان پسامدرنیستی؛ نظریه­های رمان از رئالیسم تا پسامدرنیسم، ترجمۀ حسین پاینده، تهران، نیلوفر.
صالح، فخری (2001)، «الأسس النظریة لمابعد الحداثة»، عمان، مجلة نزوی، رقم 28، صص 272-276.
لوئیس، بری، (1383)، پسامدرنیسم و ادبیات، مدرنیستم و پسامدرنیسم در رمان، ترجمۀ حسین پاینده، تهران، روزنگار.
گرجی، مصطفی و همکاران (1391)، «تحلیل گفتمانی رمان کولی کنار آتش منیرو روانی پور»،  سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، دورۀ 5، ش1، صص79-90.
وو، پاتریشا (1390)، فراداستان، ترجمۀ شهریار وقفی­پور، تهران، چشمه.
هاچن، لیندا (1393)، مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان (فراداستان تاریخ‌نگارانه)، ترجمۀ حسین پاینده، تهران، روزنگار.
یقطین، سعید (1997)، تحلیل الخطاب الروائی، بیروت، دار البیضاء، الطبعة الثالثة.
ـــــــــــــ (2010)، قضایا الروایة الجدیدة، القاهرة، داررؤیة للنشر والتوزیع.