نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه ایلام

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس

چکیده

نقد روان­شناختی یکی از روش­های نوین نقد ادبی است که می­کوشد به آنچه در ورای اثر ادبی است، بپردازد تا پیوستگی میان هنر و هنرمند را پیدا کند. آبراهام مزلو، روان­شناس آمریکایی، معتقد است که انسان طبیعتاً به رشد نیاز دارد و برای رسیدن به این رشد و کمال، نیازمند گذر از پنج مرحله از نیازهاست: نیازهای فیزیولوژیکی، نیازهای امنیتی، نیازهای اجتماعی، نیازهای احترامی و نیازهای خودشکوفایی. در حقیقت، این نیازها وسیله­ای است که فرد را برای رسیدن به هدف یاری می­رساند و ابتدا باید نیازهای سطح پایین تأمین شود تا بتوان به سطوح بالاتر و در نهایت به خودشکوفایی رسید. در همین راستا پژوهش حاضر به بررسی شخصیّت­ اصلی رمان أیّام معه (روزهایی که با او گذشت) اثر کولیت خوری، نویسندۀ زن سوری، بر اساس نظریۀ مزلو پرداخته است. رمان مذکور تا حد زیادی بیانگر شخصیّت خوری و جامعۀ اوست؛جامعه­ای که محدودیت­های آن، از بزرگ‌ترین موانع رشد و تعالی زنان است. با وجود این، بسیاری از آنان برای خودشکوفایی و خلاقیّت، در برابر این موانع، مقاومت و تلاش خود را برای نیل به کمال، بیشتر می­کنند. نتایج پژوهش، نشان از آن دارد که این رمان، با شاخصه­های مطرح‌شده از سوی مزلو برای خودشکوفایی هم­خوانی دارد. بسیاری از زنان و دختران به‌خاطر موانعی چون سنت­ها و آداب و رسوم نادرست حاکم، زمینه­ای برای رشد و شکوفایی و پرورش استعدادهای خود نمی­یابند. بارزترین نیاز شخصیّت اصلی رمان، وجود یک حامی است که بتواند موانع رشد او را بردارد و آرزوهایش را محقّق کند. او علی­رغم اینکه تمامی مؤلفه‌های خودشکوفایی را ندارد، امّا وجود شاخصه­هایی همچون مقاومت در برابر فرهنگ­پذیری، مسئله­مداری و پذیرش خود و دیگران، خلاقیت و سادگی و طبیعی‌بودن در او نشان از خودشکوفایی دارد. وی برای دستیابی به نیازهای سطح چهارم و پنجم هرم مزلو تلاش می­کند و در این راه، ضمن مقاومت در برابر فرهنگ غالب، با پرورش استعدادهای خود، از جمله سرودن شعر و نواختن موسیقی، به خودشکوفایی می­رسد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Analysis of Protagonist in the Novel Ayyām Maʻah based on Abraham Maslow’s Self-Actualization

نویسندگان [English]

  • Payman Salehi 1
  • kolsom bagheri 2

1 Associate Professor in Arabic Language and Literature, Ilam University

2 PhD Student in Arabic Language and Literature, Persian Gulf University

چکیده [English]

The psychological criticism is one of the novel techniques in literary criticism which tries to examine what is beyond the literary work in order to find the interconnection between art and the artist. The American psychologist, Abraham Maslow, believes that human beings need to grow, and to achieve this growth and development, they need to fulfill five steps of requirements including physiological, security, social, esteem and self-actualization needs. In fact, these needs help the individual accomplish the ultimate goal and first, lower level needs must be satisfied so that the person can reach higher levels and finally self-actualization. In this regard, the present research, through the descriptive-analytical approach, examines the protagonist of the novel Ayyām maʻah by Colette Khoury, the Syrian author based on Maslow’s theory. The novel is mostly indicative of Koury’s character and her society whose restrictions are the biggest obstacles to the growth and excellence of the women. Despite the obstacles, most of the women are trying harder to resist them in order to reach perfection for creativity and self-actualization. The results of this study indicate that the aforesaid novel matches the indices mentioned by Maslow for self-actualization. Most women and girls do not have the chance to develop and nurture their talents and capacity because of obstacles like irrational customs and traditions. The most obvious need of the protagonist is the presence of a supporter who can remove the obstacles to her growth and grant her wishes. Although she does not have all self-actualization components, having characteristics such as resistance to acculturation, problem-centeredness, acceptance of herself and others, creativity, simplicity, and being natural is a sign of self-actualization. She tries to reach the requirements in steps 4 and 5 of Maslow’s pyramid, and on this way, along with the resistance to the dominant culture, she reaches self-actualization by developing her talents like composing poems and playing music.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Colette Khoury
  • Ayyām maʻah
  • Abraham Maslow
  • Need
  • Self-Prosperity
باقری خلیلی، علی­اکبر و منیره محرابی کالی (1390)، «بررسی ادراک واقعیت و پذیرش خود و دیگران در غزلیات حافظ (براساس نظریۀ شخصیت/ خودشکوفایی ابراهام مزلو»، پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی، سال سوم، ش 3، صص 1-18.
جلیلی، رضا و نوروز، مهدی (1398)، «بررسی سبک فکری ناصرخسرو با الگوهای نوین: نمودهای خودشکوفایی در اندیشه و شخصیّت ناصرخسرو بر پایۀ نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو»، سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال دوازدهم، ش  3، صص 331-353.
حمدی، علی الفرماوی (2008)، الحاجات النفسیة فى حیاة الناس الیومیة (قراءة جدیدة فی هرم ماسلو)، القاهرة، دار الفکر العربی.
خوری، کولیت (1959)، أیّام معه، بیروت، المکتب التجاری للطباعة والتوزیع والنشر.
خیاطیان، قدرت‌الله و صبا فدوی (1395)، «نیل به کمال در نظریه­های انسان کامل ابن عربی و انگیزش آبراهام مزلو»، پژوهشنامۀ عرفان، سال نهم، ش 19، صص 1-20.
راتوس، اسپنسر(1388)، روان­شناسی عمومی، ترجمۀ حسین ابراهیمی‌مقدّم و همکاران، تهران، سالاوان، چاپ دوم.
سواری، فائزه و همکاران (1399)، «تجلیّات النسویة ولغتها فی أعمال کولیت خوری (لیلة واحدة و أیام معه) و منیرو روانی­پور (دل فولاد و کولی کنار آتش)»، إضاءات نقدیة، سال دهم، ش 37، صص130-103.
سیف، علی‌اکبر(1390)، روان­شناسی پرورشی نوین؛ روان­شناسی یادگیری و آموزش، تهران، دوران.
شاملو، سعید (1388)، مکتب­ها و نظریه­ها در روان­شناسی شخصیّت، تهران، رشد، چاپ نهم.
شولتز، دوان (1385)، روان­شناسی کمال، ترجمۀ گیتی خوشدل، تهران، پیکان، چاپ سیزدهم.
ــــــــــ و شولتز، آلن سیدنی (1392)، نظریه­های شخصیّت، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، تهران، چاپ بیست‌وچهارم.
صمصامی، شیرین و امین حمامیان (1393)، «بررسی اختلال شخصیّت ضد اجتماعی سودابه در شاهنامۀ فردوسی»، پژوهشنامۀ ادب حماسی، سال دهم، ش  18، صص 77-93.
ظهیری­ناو، بیژن، مریم علائی ایلخچی و سوران رجبی (1387)، «بررسی تطبیقی نمودهای خودشکوفایی در مثنوی با روان­شناسی انسان­گرایانۀ آبراهام مزلو»، گوهر گویا، سال دوم، ش 7، صص 38-50.
عدنان­الحصنی، سلوی (2009)، بنیة خطاب المرأة فی أعمال کولیت خوری الإبداعیة فی ضوء الدراسات المقارنة، رسالة الماجستیر، إشراف، راتب سکر، جامعة البعث.
عرب یوسف­آبادی، عبدالباسط و همکاران (1398)، «بررسی تطبیقی زبان بدن در دو رمان أیام معه از کولیت خوری و بامداد خمار از فتانه حاج­سیدجوادی»، پژوهش­های ادبیات تطبیقی، ش 3، صص 196-221.
فیست، جسو و گرگوری فیست (1391)، نظریّه­های شخصیّت، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، تهران، روان، چاپ هفتم.
لاندین، رابرتویلیام (1378)، نظریّه­ها و نظام­های روان­شناسی، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، تهران.
مبروک، رشامحمدعلی‌ (2011)، الحاجات النفسیة فی ضوء نظریة ماسلو (دراسة مقارنة بین الکفیف و مبصر)، رسالة الدکتوراه، المشرف: فوقیة حسن‌عبدالحمید رضوان وآمال العرباوی مهدی، جامعة بورسعید.
محمد، السیدعبدالرحمن (1998)، نظریات الشخصیة، القاهرة، قباء.
مروتی، سهراب و همکاران (1392)، «نقد و بررسی سلسله‌مراتبی بودن نیازهای انسان در نظریۀ مزلو با رویکردی بر آیات قرآن کریم»، پژوهش­های علم و دین، سال چهارم، ش 2، صص 129-146.
مزلو، آبراهام (1367)، روان‌شناسی شخصیّت سالم، ترجمۀ شیوا رویگریان، تهران، هدف.
ـــــــــــــــ (1369)، انگیزش و شخصیّت، ترجمۀ احمد رضوانی، مشهد، آستان قدس رضوی.
 ـــــــــــــــ (1372)، افق­های والاتر فطرت انسان، ترجمۀ احمد رضوانی، مشهد، آستان قدس رضوی.
نوروزی، زینب، علیرضا اسلام و محمدحسین کرمی (1391)، «بررسی شخصیّت بهرام در هفت پیکر با توجه به نظریۀ مزلو»، متن­شناسی ادب فارسی، سال چهارم، ش 4، صص 17-32.
هایل، سهی‌محمد (2009)، الرؤیا والتشکیل فی إبداع کولیت الخوری الروائی، رسالة الدکتوراه، المشرف: محمد الشوابکة، اردن، جامعة مؤته.
یاوری، حورا (1384)، زندگی در آینه؛ گفتارهایی در نقد ادبی، تهران، نیلوفر.