بررسی جلوه‌های ادبیات کارناوال گرای باختینی در رمان لعبة النسیان

صدری خانلو, راضیه; نیازی, شهریار; آل بویه لنگرودی, عبدالعلی; پارسایی پور, مصطفی

doi:10.22059/jalit.2022.340342.612524

بررسی جلوه‌های ادبیات کارناوال گرای باختینی در رمان لعبة النسیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین، ایران.

² گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10.22059/jalit.2022.340342.612524

چکیده

کارناوال، کانون پویای روحیه جدال گری شادمانه و آزادیخواهی هنجارشکن مردمی، همواره در رویارویی با مطلق اندیشی های اقتدارگران و هرگونه موقعیت محدودیت آفرین، خودنمایی میکند. بازنمود ادبیاتیِ مؤلفههای سنت کارناوالی و روحیه ممنوعیت ستیز جشنواره های مردمی، بعدها در ادبیاتِ کارناوال گرا -به مثابه شاخه ای از نظریه گفتگومندی باختین- در قالب فنون چندی چون پارودی، نسبیت و تقابلهای دوگانی، تاجگذاری و تاج برداری، زبان کوچه‌بازاری، مضامین مرگ، نقاب و دیوانگی و انگاره ضیافت متجلی گشت که هر یک پاسخ کارناوالی شدهای در مقابل روحیه تکسویه نگری و خودبسنده انگاری بود. پروژه روایت پژوهی باختین، کارناوال گرایی را با تأکید بر شیوه تفحصگرانه این اندیشه در باورهای بر سازنده کارناوال، کلیدواژه تحولات رمان مدرن برمی شمرد که قابلیت بازشناسی راهبردهای آثار کارناوال گرا در عینیت بخشی به گرایش آزادیخواهی جزمیت ستیز را فراهم میآورد. از این‌رو با تکیه بر روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با دادهکاوی کتابخانه ای، با رصد نمونه های کارناوال گرایی رمان «لعبة النسیان» در قالب مؤلفه های مذکور، میکوشیم دستاوردهای «محمد برادة» نویسنده مراکشی (1938) را در گفتگومندسازی و ترویج روح دموکراسی چندآوایی در رماننویسی نوین عرب بازکاویم. مطالعه این رمان از منظر کارناوال گرایی حاکی است: براده، با شیوه های متناسب هر یک از مؤلفه‌ها همچون: قدسیتزدایی، منحط سازی مفاهیم متعالی شمرده، وارونگی و جایگزینی نوسانگرانه دوگانی ها، گستاخی اقتدارستیز، ابطال پندارِ کمال و مبناهای از پیش رسمیتیافته حاکمان و الغاء موقتی عرف ها، نگاه ها، باورها و مرزهای ازپیش خوانده؛ هنجارهای سلسله مراتبی برساخته و مناسبات پایگاهی، قوانین و تابوهای ظاهراً نقض ناپذیر را باژگونه کرده و با تاکید بر چندقطبی گرایی، به ایده تکثرگرایی مرکزیتزدوده و مصادیق آن چون گفتمان های طردشده و اندیشه طبقات به حاشیه رانده، دگربار مرکزیت بخشیده و مخاطب را در سایه فرهنگ آزادیخواهی، به مقام سوژگی و درک چندآوابودگی هستی رسانده و نهایتا لعبة النسیان را به نمونه موفق ادبیات کارناوالگرای جهانی با نکهتی محلی بدل کرده است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Manifestations of Bakhtin Carniavalesque Literature in the Novel The Game of Forgetting

نویسندگان [English]

Razieh Sadrikhanloo ¹
Shahriar Niazi ²
Al Boyeh Langroudi Abdul Ali ¹
Mostafa Parsaeipour ¹

¹ Department of Arabic language and literature, Faculty of Literature and Humanities, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.

² Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Carnival, the dynamic center of joyful spirit of debate and libertarianism of people, always shows power in the face of the absolute thoughts, with its solubilization and making solutions. Literary representation of carnival tradition and the anti-ban spirit of folk festivals, later in the Caniavalesque literature in the form of several techniques such as parody, relativity and binary opposition, crowning/uncrowning, lower urban language, the Themes of Death and mask, and banquet imagery were manifested, each of which was an artistic carnivalized response to the spirit of one-sidedness and self-sufficiency of the authoritarian party. Bakhtin's narratology project in the analysis of Novel-tendent prose considers carniavalesque as the keyword of modern novel developments by emphasizing the exploratory method of this idea in beliefs constructed carnival. The importance of paying attention to carnivalesque literature from the perspective of Bakhtin's critical approach lies in its ability to study and re-read the strategies of these works in objectifying the Liberal tendency of anti-dogmatic modern narrative discourse. Relying on the method of descriptive-analytical research, by observing the examples of carnivalesque of the novel "The-Game-of-Forgetting" in the form of the above components, we try to measure the success of the Moroccan "Mohamed Berrada" in dialogizing his work and promoting the spirit of polyphonic democracy in Arabic novel writing. The study of the novel from the perspective of carnivalesque literature indicated That: Berrada, with methods appropriate to each of the components such as: desecration, degenerating the transcendent enumerated concepts, inversion and replacement of oppositions, refutation of perfectionism and pre-recognized bases of rulers; It overturns hierarchical norms and seemingly inviolable rank-oriented relations, and by emphasizing multipolarism, will centralize rejected discourses once again. It'll leads the audience to the status of subjectivity and knowing the state of polyphonic nature of the universe, in the shadow of democracy, and has ultimately made his novel a successful example of global carnivalesque literature with a local twist.

کلیدواژه‌ها [English]

Carnivalesque Literature
Crowning /Uncrowning
Parody
binary oppositions
Banquet
The Game of Forgetting
Bakhtin

مراجع

آنسته، رضا و همکاران (1398)، «مرایا البولیفونیة فی روایة الزمن الموحش على ضوء نظریة باختین السردیة» ادب عربی، سال یازدهم، شمارۀ اول، صص 49-70.

احمدی، بابک (1370)، ساختار و تأویل متن، ج اول، نشانهشناسی و ساختارگرایی، تهران، نشر مرکز.

استادمحمدی، نوشین (۱۳۹۶)، تحلیل چندآوایی در رمانهای برگزیدۀ معاصر، رساله دکتری، حسین فقیهی و حسین هاجری، دانشگاه الزهراء.

افتخاری یکتا، شراره (۱۳۹۳)، «تحلیل نقاشیهای پیتر بروگل بر اساس اندیشه باختین»، کارشناسی ارشد، جمال عرب‌زاده، دانشگاه هنر.

انصاری، منصور (1384)، دموکراسی گفتگویی، تهران، نشر مرکز.

باختین، میخاییل (۱۳۹۷)، پرسشهای بوطیقای داستایفسکی، ترجمۀ سعید صلحجو، تهران، نیلوفر، چاپدوم.

باختین، میخائیل (2015)، أعمال فرانسوا رابلیة والثقافة الشعبیة فی العصر الوسیط وعصر النهضة، ترجمة شکیر نصرالدین، بیروت، الجمل.

بالو، فرزاد و مریم خواجهنوکنده (۱۳۹۴)، «بررسی انگارههای کارناوالی در رمان سنگ صبور صادق چوبک»، هشتمین همایش پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، صص 67-80.

برادة، محمد (2003)، لعبة النسیان، الرباط،دار الامان.

بنعافیة، وداد و ایمان ملیکی (2105)، «الکرنفال فی روایة الحمار الذهبی وفق معطیات میخائیل باختین»، مجلة العلوم الاجتماعیة والانسانیة، العدد 33، صص 59-78.

پارساییپور، مصطفی و عبدالعلی آلبویه لنگرودی و راضیه صدریخانلو (1400)، «دراسة ظاهرة البولیفونیة فی قصیدة السردیة – الدرامیة الحدیثة حسب نظریة باختین الحواریة»، ادب عربی، سال سیزدهم، شماره دوم، صص 93- 116.

پوینده، محمدجعفر(۱۳۹۶)، درآمدی بر جامعهشناسی ادبیات، تهران، نشرچشمه، چاپ دوم.

جمشیدی شال، فاطمه ومحمد پارسا نسب (بهار و تابستان ۱۴۰۰)، «کارناوال گرایی در دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد»، مجلۀ نقد و نظریه ادبی، سال ششم، دورۀ اول،، صص، ۵۵- ۸۰.

حامد، خالدة (2017)، الکرنفال فی الثقافة الشعبیة، ایطالیا، منشورات المتوسط.

عروس، بسمة (2010)، التفاعل فی الاجناس الادبیة، بیروت، الانتشارات العربی.

عطاریانی، میمنت و مهدی نجفزاده(پاییز ۱۳۹۷)، «واکاوی کارناوالیسم در آراء باختین و بررسی امکان مقاومت در زبان عامیانه»، فصلنامۀ رهیافتهای سیاسی و بین‌المللی، دورۀ دهم، شمارۀ اول، صص:135-156.

غلامحسینزاده، غریبرضا و نگار غلامپور (1387)، میخائیل باختین: زندگی، اندیشهها و مفاهیم بنیادین، تهران، روزگار.

مکاریک، ایرناریما (1388)، دانشنامه نظریههای ادبی معاصر، مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران، آگه.

نولز، رونلد (۱۳۹۱)، شکسپیر و کارناوال پس از باختین، رویا پورآذر، تهران، هرمس.

یزدی، نرگس و منصور ابراهیمی (بهار-تابستان ۱۳۹۰)، «بررسی انگارههای کارناوالی نمایشنامه رومئو و ژولیت از دیدگاه باختین»، نشریۀ هنرهای زیبا، نمایشی، و موسیقی، شمارۀ ۴۳، صص: ۵۱-۵۷.

Ahmadi, B., (1991), Text Structure and Interpretation, Volume I, Semiotics and Structuralism. Tehran: Markaz Publishing. [In Persian].

Anasteh, R., and others (2019), “Polyphonic mirrors in the novel of the lonely time in the light of Bakhtin’s narrative theory” Arabic literature, Year 11, Number 1, pp. 70-49. [In Arabic].

Ansari, M., (2005), Dialogic Democracy, Tehran: Markaz Publishing.

Aroos, B., (2010), Interaction in Literary People, Beirut, Arabic Publications. [In Arabic].

Attariani, M. and Mehdi N. (Autumn 2018), “Analysis of Carnivalism in Bakhtin Opinions and the Possibility of Resistance in Folk Language”, Quarterly Journal of Political and International Approaches, Volume 10, Number 1, pp: 135-156. [In Persian].

Bakhtin, M., (2016), Questions of Dostoevsky's Poetics, translated by Saeed Solhjoo, second edition, Tehran: Niloufar.

Bakhtin, M.M (1984), Rabelais and His World, Translated by Helene Iswolsky, Indiana University Press, Bloomington. [In Persian].

Baloo, F. and Maryam K., (2015), “A Study of Carnival Ideas in the Novel of the Patient Stone by Sadegh Chubak”, the 8th Conference on Persian Language and Literature Research. Pp. 67-80. [In Persian].

Barrada, M., (2003), The Game of Forgetting, Rabat: Dar Al-Aman. [In Arabic].

Ben-Afiah, W. and Iman, M., (2105), “The Carnival in the Novel of the Golden Donkey according to the data of Mikhail Bakhtin”, Journal of Social Sciences and Humanities, No. 33, pp. 59-78. [In Arabic].

Eftekhari, Y. S., (2014), Analysis of Peter Bruegel's Paintings Based on Bakhtin Thought, M.Sc., University of Arts, Faculity of Visual Arts. [In Persian].

Elliot, S., (1999), «Carnival and dialogue in Bakhtins Poetics of Folklore», Folklore Forum 30: (1/2), pp. 129-139. [In Persian].

Elliot, S., (1999), »Carnival and dialogue in Bakhtins Poetics of Folklore«, Folklore Forum 30: (2/1), pp 139-129. [In Persian].

Gholamhosseinzadeh, G.R. and Negar G., (2008), Mikhail Bakhtin: Life, Thoughts and Fundamental Concepts. Tehran: Roozgar. [In Persian].

Hamed, K., (2017), Carnations in the branch culture, Italy: Medium publications. [In Arabic].

Jamshidi, S. F. and Mohammad, P., (Spring-Summer 2021), "Carnivalism in Dr. Noon loves his wife more than Mossadegh", Journal of Literary Criticism and Theory, sixth year, first volume, pp. 55-80. [In Persian].

Knowles, R. (2012), Shakespeare and Carnival after Bakhtin, translated by Roya Pourazar, Tehran: Hermes. [In Persian].

Makarik, I., (2009), Encyclopedia of Contemporary Literary Theories, translated by Mehran Mohajer and Mohammad Nabavi, Tehran: Agah. [In Persian].

Masoudi, S., (Spring-Summer 2010), “Sociological explanation of the elements of carnival in the plays of the Nasserite era”, Journal of Sociology of Art and Literature, second year, first issue, pp: 167-196. [In Persian].

Ostadmohammadi, N., (2017), Polyphonic Analysis in Selected Contemporary Novels, Al-Zahra University, Faculty of Languages and History, Ph.D. [In Persian].

Parsaei-Pour, M. and Abdul-Ali A.B. L. and Razia, S.K. (2021), “A Study of the polyphony phenomenon in the modern narrative-dramatic poem according to Bakhtin’s dialogism theory”, Arabic literature, Year 13, Number 2, pp. 93-116. [In Persian].

Pooyandeh, M. J. (2017), - An Introduction to the Sociology of Literature, Second Edition, Tehran: Cheshmeh Publishing. [In Persian].

Yazdi, N. and Mansour, E. (Spring-Summer 2011), “A Study of the Carnival Ideas of the Play of Romeo and Juliet from Bakhtin's Perspective”, Journal of Fine Arts, Performing Arts, and Music, No. 43, pp. 51-57. [In Persian].