واکاوی تطبیقی شعر «لحظات میتة» از ودیع سعادة و «چیزی بگو، از عشق...» از حافظ موسوی (بر اساس نظریۀ نشانه‌شناسی رولان بارت)

قاسمی فرد, هدیه; زارع, ناصر

doi:10.22059/jalit.2021.324983.612397

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری رشتۀ زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج‌فارس بوشهر، بوشهر، ایران.

² دانشیار رشتۀ زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج‌فارس بوشهر، بوشهر، ایران.

https://doi.org/10.22059/jalit.2021.324983.612397

چکیده

نشانه‌شناسی به عنوان یکی از شاخه‌های نسبتاً جدید معرفت بشری در پی آن است تا با تکیه بر متن و رمزگشایی نشانه‌ها و چگونگی کارکرد آن‌ها، افق‌هایی نو از متن را به روی مخاطب بگشاید. اشعار روایی «ودیع سعادة» شاعر معاصر لبنانی و حافظ موسوی شاعر معاصر ایرانی دارای لایه‌های درونی و معنایی پربسامدی است که با زبانی تصویری به شرح حوادث می‌پردازد. نظر به تعدد سطوح رمزگانی در اشعار روایی این دو شاعر، این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و از منظر مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی به نشانه‌شناسی رمزگان‌های موجود در شعر «لحظات میتة» از ودیع سعادة و «چیزی بگو، از عشق...» از حافظ موسوی بر اساس نظریۀ «رمزگان‌ پنج‌گانۀ» رولان بارت (1915-1980)، نشانه‌شناس فرانسوی می‌پردازد و ابعادی از ظرفیت‌های تأویل‌پذیری این دو شعر را به دست می‌دهد. نتایج به دست داده‌شده از این پژوهش چنین است که رمزگان‌های ‌به کار رفته در این دو شعر سوای استفادۀ شکلی، یکی از شگردهای موفق دو شاعر در خلق متنِ باز محسوب می‌گردد؛ این موضوع در عنوان هر دو شعر که تأویل‌پذیر بوده و در حیطۀ رمزگان معمایی قابل بررسی است، نمود بیشتری دارد. رمزگان معنایی این دو شعر ‌با دلالت‌های ضمنی، رمزگان‌ نمادین آن با تقابل‌های آشکار و قابل ادارک، رمزگان‌ کنشی به عنوان پربسامدترین رمزگان این دو شعر با پی‌رفت‌های مرتبط با یکدیگر و رمزگان فرهنگی با بُعدی ایدئولوژیک و تبیینی بینامتنی جهت بازنمایی حوادث جنگ و مطلوب نهایی سعادة و موسوی موفق بوده و عامل پیشبرد حرکت روایی متن محسوب می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative Analysis of the Poems "Dead Moments" by Wadī‛ Sa‛ādah and "Say Something, from Love ..." by Hafez Mousavi (Based on Roland Barthes's Semiotics)

نویسندگان [English]

Hediyeh Ghasemifard ¹
naser zare ²

¹ Ph.D Candidate in at the Department of Arabic Language and Literature in the University of Persian Gulf, Bushehr, Iran

² Associate Professor at the Department of Arabic Language and Literature in the University of Persian Gulf, Bushehr, Iran.

چکیده [English]

As one of the relatively new branches of human knowledge, semiotics seeks to open new horizons of the text to the audience by relying on the text and deciphering the signs and how they work. The narrative poems of Wadī‛ Sa‛ādah, a contemporary Lebanese poet, and Hafez Mousavi, a contemporary Iranian poet, have intricate inner layers and meanings that describe events in visual language. Considering the diversity of cryptographic levels in the narrative poems of these two poets, this research employed a descriptive-analytical method and the American comparative School to investigate the cryptographic semiotics in the poem "Dead Moments" by Wadī‛ Sa‛ādah, and "Say something, from love ..." by Hafez Mousavi via the French semiotics based on "Five Codes" of Roland Barthes (1915-1980), and acquire dimensions of the interpretive capacities of these two poems. The results obtained from this research are such that the cryptocurrencies used in these two poems, apart from the formal use, are considered one of the successful tricks of the two poets in creating open text. This issue is more evident in the titles of both poems, which are interpretable and can be studied in the context of enigmatic codes. The semantic codes of these two poems with implicit meanings and its symbolic codes with obvious and understandable contrasts, proairetic codes, as the most frequent codes of these two poems with related developments and cultural codes with an ideological dimension and intertextual explanation are successful in representing the events of the war and the ultimate goal of Sa‛ādah and Mousavi and are considered as a factor in advancing the narrative movement of the text

کلیدواژه‌ها [English]

Comparative Literature
Semiotics
Contemporary Arabic and Persian Poetry
Wadī‛ Sa‛ādah
Hafez Mousavi
Roland Barthes

مراجع

آلن، گراهام (1385)، رولان بارت، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران، نشر مرکز.

احمدی، بابک (1389)، ساختار و تأویل متن، چاپ دوازدهم، تهران، نشر مرکز.

أدونیس، غیر محدد (1996)، الأعمال الشعریّة لأدونیس، دمشق، دار المدى للثقافة والنشر.

اسکولز، رابرت (1393)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران، آگاه.

الگونه جونقانی، مسعود (1396)، «بنیان‌های نشانه‌شناختی هم‌سازه و ناسازه در اندیشۀ رولان بارت»، فصلنامۀ نقد ادبی، سال 10، شمارۀ 38، صص 7-31.

امیری، ربیع و همکاران (1400)، «نشانه‌شناسی الفاظ حاوی مفهوم وطن در اشعار سلیمان العیسی بر اساس دیدگاه چارلز پیرس»، ادب عربی، سال 13، شمارۀ 3، صص 126-105.

بارت، رولان (1373)، «از اثر تا متن»، ترجمۀ مراد فرهادپور، مجلۀ ارغنون، شمارۀ 4، صص 60-57.

ــــــــــ (2011)، المعنى الثالث ومقالات أخرى، ترجمۀ عزیز یوسف المطلبی، الطبعة الأولى، بغداد، بیت الحکمة.

ــــــــــ (1399)، مبانی نشانه‌شناسی، مترجمان صادق رشیدی و فرزانه دوستی، تهران، علمی و فرهنگی.

بوقرة، نعمان (2010م)، المصطلحات الأساسیة فی لسانیات النصّ وتحلیل الخطاب (دراسة معجمیة)، الطبعة الثانیة، عمان، عالم الکتب الحدیث.

پاینده، حسین (1398)، نظریه و نقد ادبی درسنامه‌ای میان رشته‌ای،‌‌‌ تهران، سمت.

حجاب، نمر ( 2003م)، الأغنیة الشعبیّة فی مدینة عمان، عمان، أمانة عمان الکبرى.

چندلر، دانیل (1397)، مبانی نشانه‌شناسی، ترجمۀ مهدی پارسا، تهران، سوره مهر.

دو سوسور، فردینان (1382)، دورۀ زبان‌شناسی عمومی، ترجمۀ کورش صفوی، تهران، هرمس.

دینه‌سن، آنه ماری (1389)، درآمدی بر نشانه‌شناسی، ترجمۀ مظفر قهرمان، آبادان، پرسش.

سجودی، فرزان (1398)، نشانه‌شناسی کاربردی، تهران، نشر علم.

سعادة، ودیع (2016)، الأعمال الشعریّة، دمشق، دار أبابیل.

سلدن، رامان (1998)، النظریة الأدبیّة المعاصرة، ترجمة جابر عصفور، القاهرة، دار قباء للطباعة والنشر والتوزیع.

صافی پیرلوجه، حسین (1395)، درآمدی بر تحلیل گفتمان انتقادی (گفتمان روایی)، تهران، نشر نی.

الغذامی، عبدالله محمد (1998)، الخطیئة والتفکیر من البنیویة إلى التشریحیة (قراءة نقدیّة لنموذج معاصر)، الطبعة الأولى، مصر، الهیئة المصریّة العامة للکتاب.

فردوسی، ابوالقاسم (1960)، شاهنامه، تحت نظر یونگی. ا. برتلس، 9 ج، مسکو، آکادمی علوم اتحاد شوری.

فرید، زهرا و رقیه رستم‌پور ملکی (1401)، «تحلیل ساختاری رمان حب بلامقاومة اثر لیلی عیتاوی بر اساس رمزگان‌های پنج‌گانۀ رولان بارت»، ادب عربی، دورۀ 14، شمارۀ 2، صص 23-42.

کالر، جاناتان (1390)، در جستجوی نشانه‌ها نشانه‌شناسی، ادبیات، واسازی، ترجمۀ لیلا صادقی و تینا امراللهی، ویرایش فرزان سجودی، تهران، نشر علم.

مقدادی، بهرام (1387)، «متن خواندنی و متن نوشتنی»، هنر و معماری، نشریۀ هنر، شمارۀ 78، صص 20-33.

مکاریک، ایرنا ریما (1398) دانش‌نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران، آگه.

موسوی، حافظ (1396)، مجموعه اشعار، تهران، نگاه.

وارنر، رکس (1386)، دانشنامۀ اساطیر جهان، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران، اسطوره.

واشقانی فراهانی، ابراهیم (1389)، «سرآغاز گیاهان در اساطیر ایرانی»، مجلۀ مطالعات ایرانی، شمارۀ 17، صص 237-262.

هال، جمیز (1387)، فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمۀ رقیه بهزادی، تهران، فرهنگ معاصر.

Sources

Adonis (1996), The Poems of Adonis, Vol. 1, Damascus, Dar al-Mada for Culture and Publishing. [In Arabic].

Amiri, R. et al. (2021), " Semiotics of Words Denoting the Concept of Homeland in the Poems of Suleiman al-Isa According to Pierce's", Journal of Arabic Literature, Year 13, No. 3, 105-126. [In Persian].

Ahmadi, B. (2010), Text structure and interpretation, 12^th edition, Tehran, Markaz publishing. [In Persian].

Algoneh Junghani, M. (2016), "Compatible and incompatible semiotic foundations in the thought of Roland Barthes", Literary Criticism Quarterly, Q10, No. 38, pp. 7-31. [In Persian].

Allen, G. (2006), Roland Barthes, translation of Yazdanjo's Payam, 3^th edition Tehran, Markaz publishing. [In Persian].

Barthes, R. (1970), Writing Degree Zero, translated by Annette Lavers and Colin Smith, Prefaced by Susan Sontag, America, Hill and Wang, Reissue edition.

---------- (1974) S/Z, trans translated by Richard Miller, London, Blackwell.

----------(1977), Image Music Text, Trans translated by Stephan Heath, London, Fontana Press.

---------- ,(1989) The Rustle of Language, trans translated by Richard Howard, California, University of California Press.

------------(1994), "From the work to the text", translated by Murad Farhadpour, Arghanun magazine, Vol. 4, pp. 57-66. [In Persian].

--------- (2011), the third meaning and other articles, translated by Aziz Yusuf al-Mutallibi, 1^th edition, Baghdad, Bayt al-Hikmat. [In Arabic].

----------- (2019), Basics of Semiotics, translated by Sadegh Rashidi and Farzaneh Dusti, 2^th edition, Tehran, Scientific and cultural publication. [In Persian].

Bougherra, N. (2010), Basic Terminology in Text Linguistics and Discourse Analysis (a lexical study), 2^th edition, Amman, Alam al-Kutub al-Hadith. [In Arabic].

Chandler, D. (2017), Basics of Semiotics, translated by Mehdi Parsa, 6th edition Tehran, Sureh Mehr . [In Persian].

Cuddon, J. A. (2013), A dictionary of literary terms and literary theory, Revised: by M.A. Habib. 5^th edition, UK, Wiley -Blackwell.

De Saussure, F. (2012), General Linguistics Course, translated by Kurosh Safavi, 2^th edition, Tehran, Hermes . [In Persian].

Dinesen, A. (2009), An introduction to semiotics, translated by Mozafar Ghahraman, 4^th edition, Abadan, Porsesh publication . [In Persian].

Farid, Z. and Rustampour Maleki, R. (2022), "Structural analysis of the novel Titled “Love Without Resistance” by Leili Itawi based on Roland Barthes' Quintuple Mysteries", Journal of Arabic Literature, Vol. 14, No. 2, 23-42. [In Persian].

Ferdowsi, A. (1960), Shahnameh, under perspective Jungi. A. Bertels, 9 vols., Moscow, Academy of Sciences of the Soviet Union. [In Persian].

Al-Ghazami, A. (1998), Sin and Thinking from Structural to Anatomical (A Critical Reading of a Contemporary Model), 1^th edition, Egypt, The General Egyptian Book Authorit. [In Arabic].

Hall, J. (2008), Pictorial Dictionary of Symbols in Eastern and Western Art, translated by Roghayeh Behzadi, 3^th edition Tehran, Publication of contemporary culture. [In Persian].

Hijab, N. (2003), Folk song in the city of Amman, Amman, Greater Amman Municipality . [In Arabic].

Culler, J. (2010), in search of signs, semiotics, literature, deconstruction, translated by Leila Sadeghi and Tina Amrollahi, edited by Farzan Sojudi, 2^th edition, Tehran, Science publication . [In Persian].

Makaryk, I. (2018), Encyclopaedia of Contemporary Literary Theories, translated by Mehran Mohajer and Mohammad Nabavi, 6^th edition Tehran, Agah . [In Persian].

Meqdadi, B. (2007), "Reading Text and Writing Text", Art and Architecture, Art Magazine, No. 78, pp. 20-33. [In Persian].

Mousavi, H. (2016), collection of poems, 1^th edition, Tehran, Negah . [In Persian].

Payandeh, H. (2018), Theory and Literary Criticism of an Interdisciplinary Textbook, Vol. 2, 2^th edition, Tehran, Samt publications. [In Persian].

Sa‛ādah, W. (2016), collection of poems, Damascus, Dar Ababil. [In Arabic].

Safi Pirlujeh, H. (2015), an introduction to critical discourse analysis (narrative discourse), Tehran, 1^th edition, Niey Publishing. [In Persian].

Scholes, R. (2013), An introduction to structuralism in literature, translated by Farzaneh Taheri, 3^th edition, Tehran, Agah. [In Persian].

Selden, R. (1998), Modern Literary Theory, translated by Jaber Osfour, Cairo, Dar Qaba for printing and publishing. [In Arabic].

واکاوی تطبیقی شعر «لحظات میتة» از ودیع سعادة و «چیزی بگو، از عشق...» از حافظ موسوی (بر اساس نظریۀ نشانه‌شناسی رولان بارت)

مراجع

مراجع

Amiri, R. et al. (2021), " Semiotics of Words Denoting the Concept of Homeland in the Poems of Suleiman al-Isa According to Pierce's", Journal of Arabic Literature, Year 13, No. 3, 105-126. [In Persian].

دوره 14، شماره 3 - شماره پیاپی 33آذر 1401صفحه 1-25

دوره 14، شماره 3 - شماره پیاپی 33
آذر 1401
صفحه 1-25