نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، ایران

2 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، کرج، ایران

چکیده

زبان، وسیله‎ای برای ارتباط انسان با دیگران به شمار می‌آید و هر کشور یا فرهنگی زبان خاص خود را دارد. یکی از شیواترین و مفهومی‌ترین راه‌های انتقال تجربه و ارتباط زبانی، ضرب‌المثل‌ها هستند. این پدیده زبانی آینه صافی از اوضاع جامعه خود از منظر فرهنگی، سیاسی و تاریخی ارائه می‌دهد که در نوع خود از حیث کوتاه بودن و بلیغ بودن بی‌نظیر است. به‌ویژه اگر این ضرب‌المثل‌ها عامیانه باشد. عامیانه بودن نشان‌دهندۀ برگرفته شدن این حکمت‌ها از دل جامعه و کمتر مورد تغییر قرار گرفتن آن‌ها است. بیشتر ضرب‌المثل‌ها برگرفته از زندگی انسان است. به‌ عبارتی دیگر در تمامی مثل‌ها، تجربه بشری جزء لاینفک آن به شمار می‌رود. پژوهش حاضر، با روش توصیفی– تحلیلی به بررسی هشت طرحواره تصویری مطرح شده توسط «جورج لیکاف» و «جانسون» در ضرب‌المثل‌های عامیانه موصلی پرداخته است. این پژوهش نشان داد که طرحواره‌های حجمی مطرح‌شده توسط زبان‌شناسان با تکیه‌بر رفتار و نگرش انتزاعی انسان از پدیده‌ها برداشت شده و نمود آن در ضرب‌المثل‌های موصلی مشخص است. از میان طرحواره‌های تصویری، طرحواره فضا با قید دوراندیشی بیشترین بسامد را در میان طرحواره‌ها به خود اختصاص داده است. پس از آن، طرحوارۀ اتحاد با قید جزء و کل که نشانگر تمرکز موصلی‌ها بر جزئیات امور است، بیشترین بسامد را در میان دیگر طرحواره‌ها دارد. طرحواره حرکتی نیز درصد کمی را به خود اختصاص داده است که همواره با قید لزوم بر حرکت و تلاش یاد شده است که نشان‌دهنده کم‌تحرک بودن جامعه موردنظر است. در تمامی طرحواره‌ها اندیشه انسان و جنبه فیزیکی او بر جنبه متافیزیکی‌اش تأثیر بسزایی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Surveying Visual Schemes in Mosul Common Proverbs

نویسندگان [English]

  • Ali Asvadi 1
  • Mahdi Abroon 2

1 Assistant Professor of Department of Arabic Language and Literature, Arabic Literature Group, Faculty of Literature and Humanities, Kharazmi University, Karaj, Iran

2 Ph.D. Candidate Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Human Sciences, Kharazmi University, Hamedan, Iran

چکیده [English]

Human uses language as a tool to communicate with others and expresses his knowledge and requests with that. Every country or culture has its own special language. One of the most eloquent and conceptual ways of transferring language experience and communication is the proverb. This language phenomenon represents a clear vision of its society circumstances whether in cultural, political or historical terms and it is unique in its own kind, especially, if the proverbs be common, because their commonness shows that these wisdoms have been taken from society depths and they have been occasionally modified. Most of these proverbs have been received in visual schemes taken from the human imagination. In other words, human experience is an inseparable part in all of them. The present research has surveyed the visual schemes in Mosul common proverbs represented by George Lakoff and Johnson and it has shown that the represented volumetric schemes by the linguists have been conceived according to the human abstract behavior and attitude and their growth is obvious in Mosul and they have high frequency among the other visual, dynamic and communication schemes and also, in power scheme, the top-down scheme has the least frequency. Most of the focus of Mosul people is on the details of affairs and the scheme of being inhibited which mostly  consists of coming to a dead end is considerably visible in Mosul proverbs. In all the schemes, human thought and its physical aspect has a major impact on its metaphysical aspect

کلیدواژه‌ها [English]

  • cognitive semantics
  • metaphor
  • Visual schemes
  • Mosul dialect
  • Mosul common proverbs
ابن درید، محمد بن حسن‏ (1988)، جمهرة اللغة، بیروت، دار العلم للملایین‏.
العزاوی، ابوبکر (2020)، اللغة والمنطق - دراسة فی البناء والتأصیل، القاهره، دار عالم الکتب الحدیث.
اچیستون، جین (1371)، مبانی زبان‌شناسی، ترجمۀ محمد فائض، تهران، نگاه.
بستانی، فواد افرام‏ (1375)، فرهنگ ابجدی‏، ترجمۀ رضا مهیار، چاپ دوم، تهران، اسلامی.
پاک‌نژاد، محمد، الخاص، نقی زاده (1396)، «بررسی طرح و‌اره‌های موجود در ضرب‌المثل‌های شمال خوزستان در گویش دزفولی»، مجله زبان پژوهی، دورۀ 9، شمارۀ 24، صفحه 111-138.
لیکاف، جورج، جانسون (۱۳۹۷)، استعاره‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم، ترجمۀ هاجر آقا ابراهیمی، چ 3، تهران، نشر علمی.
چامسکی، نوام (1377)، زبان و ذهن، ترجمۀ کوروش صفوی، تهران، هرمس.
الحمیرى، نشوان بن سعید (1420)، شمس العلوم ودواء کلام العرب من الکلوم، دمشق، دار الفکر.
دباغ، عبدالخالق خلیل (1956)، معجم امثال موصل العامیه، موصل، دار الطباعة الهدف.
دهخدا، علی اکبر (1391)، امثال و حکم، تهران، دانشگاه تهران.
دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۹۹)، «موسسه لغت‌نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی دانشگاه تهران»، نسخه دیجیتال،https://dehkhoda.ut.ac.ir .
رجب، ایمان حمادی (2011)، الدلالات الاجتماعیة فی بعض المصطلحات الموصلیة دراسة میدانیة فی مدینة الموصل، مجلة دراسات موصلیة، العدد 34، صص 61-94.
زلهایم، رودولف (1381)، امثال کهن عربی، ترجمۀ احمد شفیعیها، تهران، نشر دانشگاهی.
فارابی، ابو ابراهیم اسحاق (2003)، دیوان الأدب، تحقیق احمد مختار عمر، قاهره، دار الشعب.
فتوحی، محمود (1390)، سبک‌شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران، سخن.
قائمی نیا، علیرضا (1401)، معناشناسی شناختی قرآن، چاپ 4، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
سهیلی، مهدی (1385)، ضرب‌المثل‌های معروف ایران، چ 2، تهران، چاپخانه سعدی.
طاهر، جمال، جمال طاهر (2010)، موسوعة الأمثال العامیة، بی جا.
عظیمی، صادق (1382)، فرهنگ بیست هزار مثل و حکمت و اصطلاح، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
محمدی آسیابادی، علی، صادقی و طاهری (1391)، «طرحواره حجمی و کاربرد آن در بیان تجارب عرفانی»، مجله پژوهش‌های ادب عرفانی، دورۀ 6، شمارۀ 2، صفحه 141-162.
معین، محمد (1363) فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
ناجی، زید عدنان (2015)، أقلیات العراق فی العهد المملوکی دراسة فی الدور السیاسی والبرلمانی، بیروت، دار الرافدین.
یاقوت الحموی (1995)، معجم البلدان، چ 2، بیروت، دار صادر.
 
Aitchison, J. (1988). Hodder and Stoughton, Translated by Mohammad Faiz, Tehran, negah. [in Persian].
Al-Azzawi, A. (2020), Al-Lugha and Logic - A Study in Al-Binna and Al-Tas'il, Cairo, Dar Alam Al-Kutub al-Hadith. [In Arabic].
Al-Hamawi, Y. (1995). Ma'jam al-Boldan, 2 th edition, Beirut, Dar Sadir. [In Arabic].
Al-Himyari, N. (1999). Shams al-'ulum, 1 th edition, Damascus, dar al-fiker. [In Arabic].
Azimi, S. (2003). the culture of twenty thousand proverb wisdom and idioms, Tehran, Ministry of Culture and Islamic Guidance [in Persian].
Bustani, F. (1996). Al-Munjid, Translated by Reza Mahyar, 2th edition, Tehran, Eslami. [in Persian].
Chomsky, N. (1998). LANGUAGE & MIND, Translated by Korsh Safavi, Tehran, hermes. [in Persian].
Dabbāgh, A. (1956). Muʻjam amthāl al-Mawṣil al-ʻāmmīyah, Mawṣil, al-Maktabah al-ʻArabīyah. [In Arabic].
Dehkhoda, A. (2012). Amsal o Hekam, Tehran, University of Tehran. [in Persian].
Dehkhoda, A. (2020). “Dehkhoda Dictionary Institute and International Persian Language”, https://dehkhoda.ut.ac.ir.
Farabi, E. I. (2003), Diwan Al-Adab, research by Ahmad Mukhtar Omar, Cairo, Dar al-Shaab. [In Arabic].
Fatuhi, M. (2018). Stylology: theories, approaches and methods, Tehran, Sokhn. [in Persian].
Ghaeminia, A. (2022). The Cognitive Semantics of the Qur'an, 4 th edition, Tehran, Islamic Culture and Thought Research Institute Publishing Organization. [in Persian].
Ibn Duraid. (1988). Jamhara fi 'l-Lughat. 1th edition, Beirut, Dar Al-Alam-For Millions. [In Arabic].
Lakoff, G & Mark Johnson. (2018). Metaphors we Live, Translated by Hajar Agha Ebrahimi, 3 th edition, Tehran, nashre elmi. [in Persian].
Mohammadi Asiabadi, A. Sadeghi & Taheri. (2012). “The Container Schema and its Usage in the Expression of Mystical Experiences”, Journal of Research on Mystical Literature (Guhar-i-Guyä), 6 (2), 141-162. [in Persian].
Moin, M. (1985). Moin Encyclopedic Dictionary, Tehran, Amir Kabir Publishers. [in Persian].
Naji, Z.A (2015), The Minorities of Iraq in the Mamluk Era, a Study in the Al-Siyasi and Parliament, Beirut, Dar al-Rafidin. [In Arabic].
Paknezhad, M, Alkhales & Naghizadeh. (2017). “A Linguistic Study of Image Schemas in the Body of Proverbs in Northern Khuzestan in Dezfuli Dialectl”, Journal of Language Research (Zabanpazhuhi), 10 (24), 111-138. [in Persian].
Rajab, I. (2011). “Social Denotations of Some Mosuli Expressions A Field Study in Mosul City”. Journal of derasat mosail, 34, 61-94. [In Arabic].
Sellhaim, R. (2002). The collections of classical Arabic proverbs, Translated by Ahmad Shafieiha, Tehran, University Publication Center. [in Persian].
Soheili, M. (2006), famous proverbs of Iran, 2th edition, Tehran, Saadi Publishing House. [in Persian].
Taher, J & Taher. (2010). Encyclopedia of Proverbs, n.p. [In Arabic].