نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

3 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

چکیده

تحلیل گفتمان انتقادی رویکردی میان رشته ای است که از طریق تجزیه و تحلیل زبان و تمرکز بر ساختارهای فراتر از جمله، می کوشد روابط پنهان قدرت، سلطه، نابرابری اجتماعی و فرایندهای ایدئولوژیک را آشکار سازد. الگوی ون لیوون (2008) یکی از مهمترین رویکردها در زمینۀ تحلیل گفتمان انتقادی است که با تاکید بر نقش کنشگران اجتماعی، روابط زیرین گفتمان را نمایان می سازد. این رویکرد متشکل از دو مؤلفۀ اصلی حذف و اظهار است که هر کدام زیرشاخه های متعددی را دربرمی گیرد. رمان «سیدات زحل» از مشهورترین آثار لطفیة الدلیمی نویسندۀ معاصر عراقی است که در آن مسائل سیاسی و اجتماعی عراق در دهه‌های اخیر را مورد بحث قرار داده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس مؤلفه‌های جامعه‌شناختی و معنایی الگوی ون‌لیوون به بررسی رمان مذکور پرداخته است تا نشان دهد نویسنده به وسیلۀ معرفی شخصیت های این رمان چگونه ایدئولوژی خود را مطرح کرده است. بر اساس نتایج این پژوهش، نحوۀ بازنمایی کنشگران اجتماعی در رمان سیدات زحل متأثر از دیدگاه‌های فکری و اجتماعی دلیمی است. در این رمان زنان به عنوان کنشگرانی فعال و پویا بازنمایی شده اند و در مقابل، کنشگران مرد به عنوان چهره هایی منفعل و با ارزش دهی منفی به تصویر کشیده شده اند که این امر حاصل تفکرات فمینیستی دلیمی است. همچنین رژیم بعث، نیروهای آمریکایی و گروه‌های تکفیری به دلیل جنایات گسترده علیه مردم عراق و به عنوان عاملان اصلی فضای پرآشوب عراق فعال نمایی شده اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Depictions of Social Actors in Lutfia Al Dulaimi's Novel "Women of Saturn" through Theo van Leeuwen's Critical Discourse Approach

نویسندگان [English]

  • Sepideh Bagheri ozan 1
  • Ali Sayadani 2
  • Parviz Ahmadzadeh houch 2
  • Abdolahad Gheibi 3

1 Ph.D. Candidate of Arabic Language and Literature, Azarbaijan Shahid Madani university. Tabriz. Iran

2 Associate Professor of Arabic Language and Literature, Azarbaijan Shahid Madani University ,Tabriz, Iran.

3 Professor of the Department of Arabic Language and Literature, Shahid Madani University of Azerbaijan, Tabriz, Iran.

چکیده [English]

Critical discourse analysis is an interdisciplinary method that seeks to uncover concealed power dynamics, dominance, social inequalities, and ideological processes through language analysis, focusing on structures beyond individual sentences. Within this field, van Leeuwen's (2008) framework is a fundamental approach that emphasizes the role of social actors in manifesting underlying discourses. This framework comprises two main components: exclusion and inclusion, each encompassing various subcategories. Lutfia Al Dulaimi's "Women of Saturn" is a renowned literary work by the contemporary Iraqi writer, exploring political and social issues in Iraq over recent decades. This descriptive-analytical study examines the novel using van Leeuwen's framework's sociocognitive and semiotic aspects to illustrate how the author presents her ideology by introducing the novel's characters. The findings of this study indicate that the representation of social actors in "Women of Saturn" is influenced by Al Dulaimi's intellectual and social perspectives. In the novel, women are portrayed as active and dynamic agents, while male figures are depicted as passive and negatively valued, reflecting Al Dulaimi's feminist ideologies. Furthermore, the Baath Party, American forces, and Takfiri groups are represented as active agents due to their extensive crimes against the Iraqi people and their significant role within the tumultuous Iraqi context.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical discourse analysis
  • van Leeuwen'
  • s approach
  • Social actors
  • Lutfia Al Dulaimi
  • Women of Saturn
آقاگل­زاده، فردوس (1390)، تحلیل گفتمان انتقادی، چاپ دوم، تهران، علمی و فرهنگی.
الدلیمی، لطفیة (2015)، سیدات زحل، الطبعة الثالثة، عمان، دار فضاءات.
سلطانی، علی­اصغر (1400)، قدرت، گفتمان و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران)، چاپ هفتم، تهران، نشر نی.
طاهری­نیا، علی­باقر و همکاران (1399)، «تحلیل نشانه­شناسی انتقادی قصیدۀ «العشاء الأخیر» با تکیه بر روش متنی و فرامتنی فرکلاف و روش کنش تحلیل تئو ون­لیوون»، مجلۀ ادب عربی، سال 12، شمارۀ 2، صص 22-1.
غیاثیان، مریم­سادات (1386)، «بازنمایی اسلام در نشریات آمریکا و انگلیس قبل و بعد از یازدهم سپتامبر در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی»، رساله دکتری، گروه زبان­شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
فان­دایک، توین (2014)، الخطاب والسلطة، ترجمة غیداء العلی، القاهرة، المرکز القومی للترجمة.
فاولر، راجر (1396)، زبان­شناسی و رمان، ترجمۀ محمد غفاری، تهران، نشر نی.
فیرکلف، نورمان (2016)، اللغة والسلطة، ترجمة محمد عنانی، القاهرة، المرکز القومی للترجمة.
قاسمی اصل­، زینب و نیازی، شهریار (1399)، «تحلیل گفتمان انتقادی بازنمایی ایران در روزنامه­ الشرق الأوسط با تکیه بر الگوی ون­لیوون»، مجلۀ ادب عربی، سال 12، شمارۀ 2، صص 42-23.
قهرمانی، مریم (1393)، ترجمه و تحلیل انتقادی گفتمان: رویکرد نشانه­شناختی، ویراست دوم، تهران، نشر علم.
لعیبی، محمدقاسم (2011)، الروایة العراقیة وسردیة الإختلاف، بغداد: دارالفراهیدی.
مک­دانل، دایان (1380)، مقدمه­ای بر نظریه­های گفتمان، ترجمۀ حسینعلی نوذری، تهران، فرهنگ گفتمان.
میلز، سارا (1382)، گفتمان، ترجمۀ فتاح محمدی، زنجان، نشر هزارۀ سوم.
الهواری، احمد­ابراهیم (1983)، مصادر نقد الروایة فی الأدب العربی الحدیث فی مصر، قاهره: دارالمعارف.
وادی، طه (2003)، الروایة السیاسیة، قاهرة، الشرکة المصریة العالمیة للنشر لونجمان.
یارمحمدی، لطف­الله (1399)، درآمدی به گفتمان­شناسی، چاپ سوم، تهران، هرمس.
یارمحمدی، لطف­الله (1381)، «تحلیل گفتمان با استفاده از مؤلفه­های جامعه­شناختی- معنایی گفتمان­مدار با عنایت به تصویرسازی کارگزاران اجتماعی»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، شمارۀ 10 و 11.
یارمحمدی، لطف­الله (1393)، ارتباطات از منظر گفتمان­شناسی انتقادی، چاپ سوم، تهران، هرمس.
یطاوی، محمد و آخرون (2019)، التحلیل النقدی للخطاب، مفاهیم ومجلات وتطبیقات، بیروت: المرکز الدیمقراطی العربی.
یطاوی، محمد (2018)، «المرجعیة اللسانیة فی التحلیل النقدی للخطاب (فی الأصول ونقد المناهج)»، مجلة سیاقات، المجلد الثالث، العدد الأول، کلیة الآداب والعلوم الإنسانیة جامعة السلطان مولای سلیمان.
یقطین، سعید (1997)، تحلیل الخطاب الروائی (الزمن، السرد، التبئیر، الطبعة الثالثة، بیروت، المرکز الثقافی العربی للطباعة والنشر والتوزیع.
یورگنسن، ماریان، فیلیپس، لوئیز (1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمۀ هادی جلیلی، چاپ اول، تهران، نشر نی.
Aghagolzadeh, F (2011). Critical Discourse Analysis, 2nd edition, Tehran: Elmi Farhangi Publications. [In Persian].
Al Dulaimi, L (2015). Women of Saturn, 3rd edition, Oman: Dar Fada'at. [In Arabic]
El-Hawary, A.I (1983). Sources of Novel Criticism in Modern Arabic Literature in Egypt, Cairo: Dar al-Maaref. [In Arabic].
Fairclough, N (2016). Language and Power, translated by Mohammad Anani, Cairo: National Center for Translation. [In Arabic].
Fowler, R (2017). Linguistics and the Novel, translated by Mohammad Ghafari, Tehran: Nashre Ney. [In Persian].
Ghahramani, M (2014). Translation and Critical Discourse Analysis: A Semiotic Approach, Second Edition, Tehran: Nashre Elm. [In Persian].
Ghasemi Asl, Z et al (2020), “Critical Discourse Analysis of Representation of Iran in Asharq Al-Awsat Based on Van Leeuwen’s Theories”, Arabic Literature Magazine, Year 12, Number 2, PP.23-42. [In Persian].
Ghiasian, M.S (2007). "Representation of Islam in American and British Media Before and After September 11th in the Framework of Critical Discourse Analysis," Ph.D. dissertation, Department of Linguistics, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran. [In Persian].
Jorgensen, M & Phillips, L (2010), Discourse Analysis as Theory and Method, translated by Hadi Jalili, First Edition, Tehran: Nashre Ney. [In Persian].
Laeibi, M.Gh (2011). Iraqi Novel and the Narrative of Difference, Baghdad: Dar al-Farahidi. [In Arabic].
McDonnell, D (2001). An Introduction to Discourse Theories, translated by Hossein Ali Nowzari, Tehran: Farhang-e Gofteman. [In Persian].
Mills, S (2003). Discourse, translated by Fatah Mohammadi, Zanjan: Hezare-Sevom. [In Persian].
Soltani, A.A (2021). Power, Discourse, and Language, Seventh Edition, Tehran: Nashre Ney. [In Persian].
Taheriniya, A. et al (2020), “A Critical Semiotic Analysis of Amal Donqol’s “Al-Asha al-Akhir” Based on the Textual and Metaphorical Method of Fairclough and the Method of Action Analysis of Theo van Leeuwen”, Arabic Literature Magazine, Year 12, Number 2, PP.1-22. [In Persian].
Van Dijk, T (2014), Discourse and Power, translated by Ghaida Al Ali, Cairo: National Center for Translation. [In Arabic].
Van leeuwen, T (2008). discourse and practice, new york: oxford university press.
Van leeuwen, T (1993).”Language and Representation: the Recontextualisation of Partisipants, Activities and Reactions”, PhD thesis, Department of Linguistics University of Sydney.
Wady, T (2003). Political Novel, Cairo: Egyptian International Publishing Company, Longman. [In Arabic].
Yaqutin, S (1997). Analysis of Narrative Discourse (Time, Narration, Inference), Third Edition, Beirut: Arab Cultural Center for Printing, Publishing, and Distribution. [In Arabic].
Yarmohammadi, L (2020). An Introduction to Discourse Analysis, Third Edition, Tehran: Hermes. [In Persian].
Yarmohammadi, L (2014). Communication from the Perspective of Critical Discourse Analysis, Third Edition, Tehran: Hermes. [In Persian].
Yarmohammadi, L (2002). “The Use of Discursive Socio-semantic Structures in Discourse Analysis with Special Reference to the Representation of Sosial Actors”, Journal of Faculity of Literatute and Humanities, Shahid Bahonar University of Kerman, Volume 10, 11. [In Persian].
Yatawi, M. et al (2019). Critical Analysis of Discourse: Concepts, Journals, and Applications, Beirut: Arab Democracy Center. [In Arabic].
Yatawi, M (2018). "Linguistic Referentiality in Critical Discourse Analysis (In Origins and Method Critique)," Siyaghat Journal, Volume 3, Issue 1, Faculty of Arts and Humanities, Sultan Moulay Slimane University. [In Arabic].