نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

2 دانشگاه تهران

چکیده

چکیده
«رؤیا» از جمله اصطلاحات اساسی در نقد ادبی و تعریف شعر نو به شمار می‌رود که تحت تأثیر مکاتب غربی یا تصوّف به این حوزه وارد شد. امروز شاعر نوپرداز عرب نه تنها از ساختارها و چارچوب های از پیش تعیین شده پیروی نمی کند؛ بلکه در صدد است تا خیال را در آزادی کامل رها سازد و زبان را شکوفایی دو چندان بخشد و آن را از منطق عقل و سیطره سنت ها و قراردادها بیرون سازد؛ از این رو به جهان رؤیا پا می نهد تا به واسطه آن، در دریافت‌های خود از جهان بیرون به جهانی ماورایی قدم نهد و تصاویر و رمزهایی عرضه دارد که تاویل‌های بسیار دارد و دریافت یک معنا از آن ممکن نیست. بررسی اصطلاح رؤیا از آن جهت ضرورت دارد که تحولی بزرگ در اصول نگارش شعر نوی عرب بر جای گذاشت. به نظر می رسد از میان شاعران نوپرداز عرب، أدونیس به خوبی توانسته است ضمن بکارگیری این اصطلاح در نقد ادبی، زبان شعر خود را به شیوه‌های نگارش رؤیا بسیار نزدیک ‌کند. مقاله حاضر که به شیوه توصیفی ـتحلیلی نگاشته شده در صدد است تا ضمن معرفی اصطلاح "رؤیا" در نقد ادبی معاصر، تکنیک‌های بکاربستن نگارش "رؤیا" را در شعر ادونیس مورد واکاوی قرار دهد و نشان دهد ادونیس با تأثیرپذیری از میراث صوفیه و بکارگیری روش‌هایی در تاویل متن چون عدم تعین در دلالت واژگان، و استفاده از شیوه‌هایی در هنجار شکنی دستوری و آشنایی زدایی در تصاویر زبان شعر خود را به نگارش رؤیا یا همان نگارش صوفیانه نزدیک نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

analysis dreamy writting in poetry of Adonis

نویسندگان [English]

  • abolhasan aminmoqaddasi 1
  • mahdyeh gheysari 2

1 professor in university of tehran

2 univercity of tehran

چکیده [English]

The "dream" is a basic and important idiom in Arabic modern poetry and literary criticism. This idiom, influenced by Sufism or some western schools, made significant changes in the principles of writing modern Arabic poetry. Thus, the Arabic modern poet did not use the previous structures and old frameworks of poetry but sought new ways to create a new language in modern poetry. Among the Arab modern poets, Adonis tries to apply methods of dreamy writing in his works. This article is written based on analytical-descriptive method and aims to introduce the idiom of dream in the literary criticism. It also specifies the techniques of dreamy writing in poetry of Adonis. It concludes that he uses techniques of dreamy writing for example: breaking the grammatical norms including breaking the sign of ascribe, deletion of conjunctions, as well as indetermination of pronoun references. He also uses paradoxical images, defamiliarization in images, and implements practices in text interpretation such as ignorance of words definitions, incomplete sentences, and absence of subject. According to this, it can be concluded firstly that the idiom of "dream" caused a lot of changes in the definition of poetry and in the use of technical equipment in new poetry language, especially in the poems of Adonis. Second, Adonis approached the legacy of Sophism and Sufi writing style by applying new writing practices. Thirdly, he is the only contemporary critic that considers features for dream as: invisibility, ambiguity and infinity; and provides a comprehensive definition of it. Fourth, according to Adonis definition, the idiom of "dream" is different from the Sufism idiom of "observation", because it's not just seeing and viewing and the poet at a higher level interferes and manipulates the concepts. And the last point is that Adonis could, with using these techniques, approach to dreamy writing.

کلیدواژه‌ها [English]

  • dream؛ dreamy writing؛ modern poetry
  • sufi poetry؛ Adonis
ابن عربی، محی‌الدین، مجموعة رسائل ابن عربی، دار المحجة البیضاء، بیروت، 2000.
أدونیس، دیوان، أغانی مهیار الدمشقی و قصائد أخری، دار المدی للثقافة و النشر، دمشق، 1996.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، دیوان، مفرد بصیغة الجمع، دار الآداب، بیروت، 1988.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، دیوان، هذا هو إسمی و قصائد أخری، دار المدی للثقافة و النشر، دمشق، 1996.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، کلام البدایات، دار الآداب، بیروت، 1989.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، موسیقی الحوت الأزرق، دار الآداب، بیروت، 2002.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، زمن الشعر، دارالفکر، بیروت، 1986.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، تصوف و سوررئالیسم، ترجمه حبیب الله عباسی، نشر روزگار، 1380.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، ، رامبو- مشرقیا-صوفیا، مواقف، ع57. صص31-40، تموز – یولیو 1988.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، الشعر العربی و مشکلة التجدید، ضمن الأدب العربی المعاصر: أعمال مؤتمر روما 1961.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، خواطر حول تجربتی: تجربتی الشعریة، سنة14، العدد3، صص 197-196، مارس 1966.
إسماعیل، عزالدین، الشعر العربی المعاصر، قضایاه و ظواهره الفنیة و المعنویة، دارالکاتب العربی، قاهرة، 1967. 
باروت، محمدجمال، الشعر یکتب إسمه، دراسة فی القصیدة النثریة فی سوریا، منشورات اتحاد الکتاب العرب، دمشق، 1981.
بنیس، محمد، الشعر العربی الحدیث، دار توبقال، الدار البیضاء، الطبعة الثالثة، 2001 .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، ظاهرة الشعر المعاصر بالمغرب، دارالعودة، بیروت، 1979.
تمام حسن، اللغة العربیة معناها و مبناها، عالم الکتب، القاهرة، الطبعة الثالثة، 1988.
جرجانی، علی بن محمد الشریف، کتاب التعریفات، مکتبة لبنان، بیروت، 1985.
جعفر، محمد راضی، الرؤی الصوفیة فی الشعر العربی المعاصر، دار الشؤؤن الثقافیة العامة، بغداد، 2002.
خیربک، کمال، حرکة الحداثة فی الشعر العربی المعاصر، دارالفکر، بیروت،الطبعة الثانیة، 1986 .
سعید، خالده، حرکیة الإبداع، دارالعودة، بیروت، 1982.
صالح، بشری موسی، الصورة الشعریة فی النقد العربی الحدیث، المرکز الثقافی العربی، بیروت، 1994.
عبدالله، محمدحسین، الصورة الشعریة و البناء الشعری، دارالمعارف، قاهرة،1981.
عبدالمطلب محمد، مصادر إنتاج الشعریة، فصول، المجلد 16، صص 65-49، صیف 1997.
عشری زائد، علی، عن بناء قصیدة العربیة الحدیثة، مکتبة ابن سینا، قاهره، 2002. 
الغذامی، عبدالله، تشریح النص، المرکز الثقافی العربی، بیروت، 2006.
فتوحی رود معجنی، محمود، بلاغت تصویر، تهران، نشر سخن، 1385.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، محمود، سبک شناسی، تهران، نشر سخن، 1390.
فخرالدین، جودت، «أدونیس، هاجس البحث و التأویل»، فصول، م16، ع2، صص 190-182، خریف 1997.
فولادی، علیرضا، زبان عرفان، نشر فراگفت، تهران، 1387.
القعود، عبدالرحمن محمد، الإبهام فی شعر الحداثة، عالم المعرفة، الکویت، 2002.
کعوان، محمد، «الکتابة بین الوجودیة و السرئالیة و الصوفیة»، الدراسات الأدبیة، السنة الثالثة، العددان 11-12، السنة4 ، صص200-188، 2005.
موافی، عبدالعزیز، قصیدة النثر العربیة من التأسیس إلی المرجعیة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، قاهرة، 2006.