نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• صادق عسکری ¹
• ناهید خدادادیان ²
• پرویز جهانشاهلو ³

¹ دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه سمنان

² دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی، تهران

³ دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه سمنان

چکیده

پست­‌مدرنیسم به مجموعة آرا و نظریات مختلف و گسترده‌ای اطلاق می‌گردد که از نیمه دوم قرن بیستم پا به عرصه ظهور گذاشت. داستان یوم قتل الزعیم (روز قتل رئیس جمهور) نوشتة نجیب محفوظ داستان­نویس معاصر مصری، نمونه­ای از یک داستان پست­مدرنیسم و فراداستان است که در صدد گشودن عرصۀ داستانِ خود بر فضای تاریخی مصر می‌باشد. هدف این پژوهش بررسی داستان یاد شده، در پرتو تکنیک فراداستان با ماهیتی پسانوگرایی می‌باشد. این داستان با وجود اینکه جلوه‌هایی از واقعیت و رئالیسم را در خود گنجانده، اما داستانی است که ماهیتی تخیلی دارد و حاوی برخی از واقعیتهای معاصر مصر نیز می­باشد. یافته های پژوهش بیانگر آن است که نجیب محفوظ در این اثر با تأثیر­پذیری از مکتب پست­مدرنیسم، به دنبال توصیف اضطراب‌ها، سرگردانی‌های انسان معاصر و مبارزۀ منفی بر ضد شرایط بوده است. از بین مؤلفه­های متعدّد پست‌مدرنیسم، از تناقض، اتصال کوتاه، عدم قطعیت و بینامتنیت بیش از سایر مؤلفه­ها استفاده نموده است. بازتاب بینامتنیت بویژه در صحبت­های محتشمی زاید به دلیل ایمان مثال­زدنی او بیشتر آشکار شده است. اتصال کوتاه، مؤلفۀ قابل‌توجه دیگری است که محفوظ در حین بیان وقایع تاریخی از آن مدد جسته است. عدم انسجام و قطعیت از دیگر پیامدهای این نظریه است که در جای‌جای داستان «یوم قتل الزعیم» بیان شده است. آثار نجیب محفوظ آیینۀ جامعۀ مصر است به‌گونه‌ای که زمان و مکان و شخصیت­های تاریخی در داستان وی پررنگ­تر از سایر شخصیت­های داستانی دیده می­شوند. وی با بهره گرفتن از مؤلفه‌های متعدد پسامدرن، در پی آن است تا به­ طور غیرمستقیم شرایط نامناسب اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعۀ مصر را توصیف و نقد نماید و در نتیجه پیوند انداموار ادبیات با جامعه و تبلور نابسامانی­های اجتماعی را در این نوع داستان­ها به تصویر کشد. وی با گزینش مؤلفه­های پست‌مدرن توانسته تا حدودی بی­کفایتی فرمانروایان و شرایط نامناسب اقتصادی-سیاسی کشور مصر و به‌ویژه مسئلۀ فقر را به تصویر بکشد.

کلیدواژه‌ها

• پسا‌مدرنیسم
• مؤلفه‌های پسانوگرایی
• نجیب محفوظ
• یوم قتل الزعیم
• نقد داستان

عنوان مقاله [English]

The Elements of Postmodernism in The Day of the Assassination of the President by Naguib Mahfouz

نویسندگان [English]

• Sadeq Askari ¹
• Nahid Khodadadian ²
• Parviz Jahanshahloo ³

¹ Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Semnan University

² M.A. Graduate in Arabic Language and Literature, Kharazmi University, Tehran

³ M.A. Student of Arabic Language and Literature, Semnan University

چکیده [English]

Postmodernism refers to a wide range of opinions that emerged in the second half of the twentieth century. The Day of the Assassination of the President by Naguib Mahfouz, a contemporary Egyptian novelist, is an example of a postmodernist novel and a metanarrative that seeks to encompass the historical atmosphere of Egypt in its story. In spite of containing manifestations of realism and reflecting some contemporary Egyptian realities, this novel is imaginative in essence. Thus, the purpose of this study is to study the novel as postmodernist fiction and a metanarrative. The findings of the research indicate that, influenced by the school of postmodernism, Naguib Mahfouz seeks to describe the anxieties and bewilderment of contemporary man and his civil disobedience against the current conditions, so that others hear his voice through his fiction. Among the various components of postmodernism, he makes use of paradox, uncertainty, intertextuality, and short circuit more frequently. Intertextuality is particularly evident in the eloquent speech of Mohtashami Zayed because of his exemplary faith. Short circuit is another significant component that is used by Mahfouz when narrating historical events. And incoherence and uncertainty can be seen in every part of the novel. Naguib Mahfouz’s works are the mirror of the Egyptian society since time, place, and historical characters in his story are more eminent compared to fictional characters. Using various postmodern components, he attempts to describe and criticize the inappropriate social, economic, and political conditions of the Egyptian society indirectly, and consequently depicts the organic connection between literature and society and crystallizes social disorders through this genre. By selecting postmodern components, he can illustrate the incompetency of the rulers and the unpleasant socio-economic conditions of Egypt, specifically the issue of poverty.

کلیدواژه‌ها [English]

• Postmodernism
• Postmodern elements
• Naguib Mahfouz
• The Day of the Assassination of the President
• Criticism