نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• یاسر حیدری ¹
• غلامعباس رضائی هفتادر ²
• محمد حسن فؤادیان ³
• علی اکبر فراتی ⁴

¹ دانشجوی گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

² دانشیار گروه زبان وادبیات عربی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران

³ دانشیار گروه زبان وادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران

⁴ استادیار گروه زبان وادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

مباحث نحوی و اعراب های چهارگانۀ (رفع، نصب، جر وجزم) تشخیص نقش مرفوعات، مجرورات و مجزومات تا اندازه ای آسان است، ولی در برخی موارد، تشخیص نقش واژۀ منصوب دشوار است؛ زیرا به سبب سبک بودن فتحه و اعراب نصب، شمار منصوبات در زبان عربی بیشتر است و شاید همین مسأله باعث اختلاف مُعربان در تعیین نقش پاره ای از منصوبات شده است. وظیفۀ علم نحو این است که با پیدا کردن نقش درست واژگان در کلام، معنای درستِ کلام را به دست دهد و شکی نیست که اگر نتواند در برخی جاها این وظیفه را به نحو احسن انجام دهد، معنای مراد به دست نمی آید. شوربختانه بعضی از نحویان، به سبب کم‌توجهی به معنا، در تعیین نقش برخی از منصوبات دچار اشتباه شده اند. برای نمونه، وقتی ما به ترکیب بیت های الفیۀ ابن مالک مراجعه می کنیم، مشاهده می کنیم که بعضی از مُعربان، واژه ای را که خبر برای یکی از افعال ناقصه، یا صفت برای مفعول مطلق محذوف است، حال گرفته اند، یا در مواردی در تشخیص مفعول اول و دومِ فعل دو مفعولی دچار اشتباه شده اند. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر وجوه دهگانۀ نقد ابن هشام بر معربان در باب پنجم مغنی، می‌کوشد اشتباهات معربان را شناسایی کرده و در صدد اصلاح آنها گام بردارد

کلیدواژه‌ها

• مُعرِب
• منصوب
• ازهری
• مکّودی
• عبدالحمید

عنوان مقاله [English]

A Critique of the Analysis of Manṣūbāt in the Books on Al-Alfiyah, Relying on the Views of Al-Azharī, Al-Makkūdī, and ʿAbd al-Ḥamīd

نویسندگان [English]

• yaser heydari ¹
• Golamabas Rezaee ²
• Mohamadhasan Foadeyan ³
• Ali akbar Forati ⁴

¹ Ph.D. Candidate Department of Arabic Language and Literature, Arabic Literature group, Faculty of Literature and Humanities, Tehran University, Tehran, Iran.

² Associate Professor Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Human Sciences, Bu Ali Sina University, Tehran, Iran.

³ Associate Professor Department of Arabic Language and Literature, Arabic Literature Group, Faculty of Literature and Humanities, Tehran University, Tehran, Iran.

⁴ Assistant Professor Department of Arabic Language and Literature, Arabic Literature Group, Faculty of Literature and Humanities, Tehran University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The science of naḥw or Arabic grammar discusses the relationship between the words of a sentence, with the aim of teaching Arabic speakers how to speak, read and write correctly, so that there is no problem in understanding and being understood. Muslim grammarians, from the late 1st century AH until now, have produced valuable works on the Arabic language and its grammar that perhaps have no equal in any other language, although they may have gone to extremes in this regard. Undoubtedly, when an experienced researcher carefully examines works such as "I'rab Al-Alfiyah of Ibn Malik", they will observe that the authors of these books have made mistakes in the analysis of some of the manṣūbāt (accusative nouns/objects); because identifying the role of marfū'āt (nominative nouns), majrūrāt (genitive nouns) and majzūmāt (jussive verbs) is relatively easy, but determining the role of some manṣūbāt is sometimes difficult. The authors of the article attempt to critique and analyze these errors by relying on the fifth chapter of the book "Mughnī al-Labīb". This article aims, through a critical analytical descriptive method and relying on Ibn Hisham's ten critiques of the mu'ribūn in chapter five of Mughnī al-Labīb, to identify the mistakes of the mu'ribūn and work towards correcting them.

کلیدواژه‌ها [English]

• Mu'rib
• Accusative
• Al-Azhari
• Al-Makkudi
• 'Abd al-Hamid