نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه زابل، زابل ، ایران.

2 گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فرهنگیان، ایران.

3 گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

4 گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.

چکیده

امروزه نظریه‌های مختلف زبان‌شناسی با رویه‌های پرکاربرد در عرصۀ تحلیل متون ادبی تأثیر بارزی دارد. ازجملۀ این نظریه­ها، نگاه اجتماعی به زبان بر پایه نظام تقش‌گرا است که توسط زبانشناس معروف مایکل هلیدی (1994 م) ارائه شده است. دستور نظام­مند-نقش­گرا رویکردی است زبان­شناسی که زبان را در بافت فرهنگی و موقعیتی مورد بررسی قرار می­دهد، این رویکرد بر نقش و معنای زبان استوار است. رسالة الغفران اثر ابوالعلاءمعری، متنی است ادبی از سفر خیالی  ابن قارح به عالم بهشت و دوزخ و توصیف حال ساکنان این دو مکان. از آن‌جا که موضوع و چارچوب این متن بر طرح مفاهیمی استوار است که نظام اندیشگانی معری به عنوان یکی از برجسته ترین شخصیت­های متفکر تمدن عربی اسلامی را بازبانی نمادین و غیر مستقیم درباره عصر عباسی و اوضاع طبقات اجتماعی و به ویژه ادبا را بازگو می­کند؛ لذا در پژوهش حاضر تلاش می‌شود بینش و تجربۀ زیستۀ ابوالعلاء از پدیده های اجتماعی و واقعی عصر او برمبنای این رویکرد زبانشناسی غیرصورت­گرایانه مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان می‌دهد ارتباطی دوسویه بین نمود روساخت نقش­های زبانی و چهارچوب­های فرهنگی اجتماعی در این اثر وجود دارد وبیشترین بسامد فرآیند اندیشگانی این اثر شامل فرآیند ذهنی (%30)، کلامی (%26) و مادی (%26) است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Analysis of Meta-Function in Resalat Al-Ghufran by Abu al-ʿAlaʾ Al-Ma'arri, The Official Model of Michael Hallidayn

نویسندگان [English]

  • Foad Abdolahzadeh 1
  • Mohamad Yaghoubi 2
  • Gholamabbas Rezaeehaftador 3
  • Abdolhamid Ahmadi 4

1 Department of Arabic language and literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Zabol, Zabol, Iran.

2 Department of Arabic Language and LiteratureFarhangeian University, Iran. E-mail

3 Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Human SciencesTehran University, Tehran, Iran.

4 Department of Arabic language and literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Zabol, Zabol, Iran.

چکیده [English]

Today, various theories of linguistics with widely used procedures have a significant impact on the field of literary texts analysis. One of these theories is the social view of language based on the systemic functional linguistics proposed by the famous Michael Halliday (1994). The meta-function - from different types of language systems - is related to the type of attitude and insight of the messengers/literati in inducing the message to the messenger. " Resalat Al-Ghufran " by Abu al-'Ala al-Ma'arri is a mental text from Ibn Qareh's. Since the subject and the framework of this text are based on the design of concepts that express the system of Ma'arri function about supernatural issues, therefore, in the present study, based on the analytical method, the type of insight and experience of Abu al-'Ala and his writing experience in inducing a message to the reader are examined. The results show that the most frequent function process includes mental (30%), verbal (26%), and material (26%)processes, respectively. Accordingly, the type of supernatural travel and dealing with creatures, places and surreal events expresses al-Ma'arri’s extraordinary mentality and power of imagination. Moreover, the theological process indicates the complete attention and knowledge of Abu al-'Ala to the Holy Quran, hadiths, historical events, ancient poems, and literary texts, and the material process also indicates the role of dynamism of the text of " Resalat Al-Ghufran ".

کلیدواژه‌ها [English]

  • " Meta-function
  • mental process
  • theological process
  • material process
  • Abu al-'Ala Ma'arri
  • Resalat Al-Ghufran "
أحمد، نحلة (2001 م)، علم اللغة النظامی، مدخل إلی النظریة اللغویة عند هالیدای، ط 2، الإسکندریة، ملتقی الفکر.
بدری الحربی، فرحان (2003 م)، الأسلوبیة فی النقد العرب الحدیث: دراسة فی تحلیل الخطاب،  بیروت، المؤسسة الجامعیة للدراسات والنشر والتوزیع.
حسین، طه (1963 م)، تجدید ذکری أبی­العلاء، بیروت، دار الثقافة.
روابحة، حدة (2018 م)،  محاضرات فی لسانیات النص، جامعة قالمة الجزائر.
ضیف، شوقی (1433 ق)، الفن ومذاهبه فی النثر العربی، ط 1، قم، ذوی القربی.
عباس، إحسان (2010 م). محاولات فی النقد، ط 2، بیروت، دار ابن حزم.
العتوم، مهی محمود إبراهیم (2004 م)، «تحلیل الخطاب فی النقد العربی الحدیث دراسة مقارنة فی النظریة والمنهج»، أطروحة دکتوراه، الاستاذ المشرف: سمیر قطامی، الأردن، الجامعة الأردنیة.
الفلفل، محمد عبدو (2020 م)، دراسات نحویة و لغویة معاصرة، الجامعة العربیة السوریة، قسم  اللغة العربیة.
المعری، أبوالعلاء (1977)، رسالة الغفران، تحقیق: عائشة عبدالرحمن بنت الشاطئ. ط 9، القاهرة، دار المعارف.
ب. فارسی
روبنز، آر. اچ (1393 ش)، تاریخ مختصر زبان‌شناسی، ترجمه: علی محمد حق شناس، تهران، ماد.
طاهری­نیا، علی­باقر، ملا­ابراهیمی، عزت، الیاسی، حسین (1399)، «تحلیل نشانه­شناسی انتقادی قصیدة «العشاء الأخیر» با تکیه بر روش متنی و فرامتنی فرکلاف و روش کنش تحلیل تئو ون لیون»، مجله ادب عربی، شماره 9، سال 12، صص 1-22.
مهاجر، مهران، محمد نبوی، (1376 ش)، به سوی زبان‌شناسی شعر: رهیافتی نقش‌گرا، تهران، مرکز.
نیازی، شهریار و رحمانی، نعیم (1392)، «همبستگی قرینه­ها در فهم معنی از منظر تمام حسان، نظریه­ای جدید یا بازتاب سخن پیشینیان»، مجله ادب عربی، شمارۀ 2، سال 5، صص 239-262.
هلیدی، مایکل و رقیه حسن (1393 ش)، زبان بافت و متن: جنبه‌هایی از زبان در چشم‌اندازی اجتماعی-نشانه‌شناختی، ترجمۀ مجتبی منشی‌زاده و طاهره ایشانی، تهران، علمی.
 
Abbas, Ihsan (2010). Attempts at criticism. Beirut: Dar Ibn Hazm. [In Arabic].
Ahmed, Nahla (2001). Systematic linguistics, an introduction to Halliday's linguistic theory. Alexandria:Moltagha alfekr. [In Arabic].
Al-Atoum, Maha Mahmoud Ibrahim (2004). “Discourse Analysis in Modern Arab Criticism: A Comparative Study of Theory and Method.” PhD thesis, supervising professor: Samir Qatami, Jordan: University of Jordan. [In Arabic].
Al-Folfol, Muhammad Abdo (2020). Contemporary grammatical and linguistic studies. Syrian Arab University: Department of Arabic Language. [In Arabic].
Al-Maari, Abu Al-Alaa (1977). Resalato alghofran. Investigation: Aisha Abdul Rahman Bint Al-Shati. 9th edition. Cairo: Dar al-Maarif. [In Arabic].
Badri Al-Harbi, F., (2003). Stylistics in Modern Arab Criticism: A Study in Discourse Analysis. Beirut: University Foundation for Studies, Publishing and Distribution. [In Arabic].
Bloor, T. & M. Bloor (1997). The Functional Analysis of English. A Haliday Approach. London: Arnold.
Deif, S., (2012). Art and its doctrines in Arabic prose. Qom: Zavi alghorba. . [In Arabic].
Eggins, Ssuzanne. (2007). An introduction to systemic functional linguistics. reprinted NewYork.
Haliday. M. A. K. (1994). An Introduction to Functional Grammer. London: Edward Amold.
Haliday.M.A.K. (1985).An Introduction to Functional Grammer. London: Edward Amold.
Helidi, M., and Ruqieh H., (2013). The language of context and text: aspects of language in the socio-semiotic perspective. Translation: Mojtabi Munshizadeh and Tahereh Ishani. Ch1. Tehran: Elmi. [In Arabic].
Hussein, T., (1963). Renewal of the memory of Abu Al-Alaa, Beirut:Dar alsaghafa. [In Arabic].
Mohajer, Mehran, M., N., (1376). Towards the linguistics of poetry: a role-oriented approach. second edition. Tehran: Markaz. [In Persian].
Niazi, Sh., and Rahmani, N., (2012). "Correlation of associations in the understanding of meaning from the perspective of Tamma Hasan, a new theory or a reflection of the words of the predecessors". Arabic literature magazine. Year 5. Number 2. pp. 239-262. [In Persian].
Rawabha, Haddah (2018). Lectures on text linguistics. Guelma University, Algeria. [In Arabic].
Rubens, R. H. (2013). A brief history of linguistics. Translation: Ali Mohammad Haqshanas, Ch. 12. Tehran: Mad.[In Persian].
Taherini, Ali-Baqer, Molla-Ebrahimi, Ezzat, Eliasi, Hossein (2019). Critical semiotics analysis of the ode "Al-Isha al-Akhir" based on Fairclough's textual and metatextual method and Theo Van Lewin's method of action analysis". Arabic literature magazine. Year 12, No. 9. pp. 1-22. [In Persian].
Thomnson. G. (1996). Intrduciny functional grammar. Landon: Arnold.